Ο Άγγλος ποιητής WH Auden είχε πει τη λέξη «τοποφιλία» το 1948 για να περιγράψει την αίσθηση της εμπειρίας των ανθρώπων, όταν επιστρέφουν σε ένα σημαντικό μέρος του παρελθόντος τους, όπως π.χ. είναι η ιδιαίτερη πατρίδα τους.
Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες κατέγραψαν αυτή τη νοσταλγική αντίδραση στον εγκέφαλο με τη χρήση μαγνητικών τομογραφιών.
Είτε πρόκειται για περιπλάνηση σε δασικές εκτάσεις, όπου παίζαμε κάποτε ως παιδιά, είτε για κωπηλασία στις ίδιες θάλασσες σε περασμένες καλοκαιρινές διακοπές, η επιστροφή σε σημαντικά σημεία προκαλεί διανοητικές και συναισθηματικές αλλαγές που σχετίζονται με την ευδαιμονία.
Στη μελέτη, που έγινε από το National Trust και το University of Surrey της Βρετανίας, υποβλήθηκαν σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (fMRI) 20 εθελοντές, καθώς έβλεπαν 20 διαφορετικές εικόνες τοπίων, σπιτιών, αντικειμένων κ.α.
Διαπιστώθηκε ότι οι προσωπικοί χώροι και τόποι προκαλούσαν μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα από ό,τι τα πράγματα, κυρίως “πυροδοτώντας” την αμυγδαλή, την περιοχή του εγκεφάλου για τις συναισθηματικές αντιδράσεις. Οι τόποι που είχαν σημασία για τους συμμετέχοντες “πυροδότησαν” επίσης τον έσω προμετωπιαίο φλοιό, μια περιοχή που είναι υπεύθυνη για την ενεργοποίηση θετικών συναισθημάτων και αναμνήσεων. Υπήρξε και μια ώθηση στη δραστηριότητα στην παραϊπποκάμπεια περιοχή (parahippocampal place area) ένα μέρος του εγκεφάλου που συνδέεται με τα συναισθήματα του εαυτού.
Τοποφιλία και το αίσθημα της πατρίδας
Η μελέτη υποδηλώνει, για παράδειγμα, ότι ο τόπος όπου ένα άτομο παντρεύεται έχει πολύ μεγαλύτερη συναισθηματική σημασία από το δαχτυλίδι που λαμβάνει ή τις φωτογραφίες από το γάμο.
“Για πρώτη φορά μπορέσαμε να δείξουμε τα φυσικά και συναισθηματικά οφέλη του τόπου, περισσότερο από κάθε έρευνα που έχει γίνει πριν”, δήλωσε ο Δρ Andy Myers, επικεφαλής της μελέτης. Και συμπλήρωσε: “Η μαγνητική τομογραφία ανοίγει ένα παράθυρο στον εγκέφαλο που μας επιτρέπει να διερευνήσουμε τις αυτόματες συναισθηματικές αντιδράσεις, αποδεικνύοντας επιστημονικά μια απτή σχέση μεταξύ ανθρώπων και τόπων που είναι συχνά δύσκολο να περιγραφούν προφορικά. Είναι συναρπαστικό να κατανοήσουμε πόσο βαθιά ριζωμένη είναι αυτή η σύνδεση”.
Όπως δείχνει η έρευνα, η οποία συνδυάστηκε με μια ξεχωριστή μελέτη που αφορούσε συνεντεύξεις και διαδικτυακή δημοσκόπηση μεταξύ 2.000 ανθρώπων, τα διάφορα μέρη με τα οποία έχουμε συνδεθεί στο παρελθόν προκαλούν αισθήματα συναισθηματικής ασφάλειας, ηρεμίας, στοχασμού και ολοκλήρωσης. Αυτά είναι δύσκολο να τα προκαλέσουν ακόμα και τα πιο αγαπημένα αντικείμενα.
Το 86% των συμμετεχόντων είπε «αυτό το μέρος αποτελεί κομμάτι του εαυτού μου», το 79% είπε «με τραβάει αυτό το μέρος σαν μαγνήτης» και το 60% ανέφερε «εδώ νιώθω ασφαλής». Το 90% δήλωσε ότι θα λυπόταν αν χανόταν ένα σημαντικό μέρος γι’ αυτούς.
Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι τόποι που αγαπάμε όχι μόνο διαμορφώνουν το ποιοι είμαστε, αλλά και προσφέρουν βαθιά ψυχολογικά οφέλη όταν τα επισκεπτόμαστε. Για πολλούς ανθρώπους, η δύναμη της σύνδεσής τους με ένα τόπο σημαίνει ότι έχουν μια έντονη επιθυμία να τον προστατεύσουν. Αυτή η επιθυμία ίσως συνδέεται με το αίσθημα της πατρίδας και με την αγάπη της ιδιαίτερης πατρίδας.
