Το πάγκρεας είναι ένας επιμήκης, επίπεδος αδένας, που βρίσκεται στην κοιλιακή χώρα πίσω από το στομάχι. Έχει δύο σημαντικές λειτουργίες, που ονομάζονται εξωκρινής και ενδοκρινής. Τα διαφορετικά τμήματά του ονομάζονται κεφαλή, σώμα και ουρά.
Εξωκρινής λειτουργία. Η πλειονότητα του παγκρέατος παράγει «χυμό» αποτελούμενο από ένζυμα, τα οποία διασπούν τις τροφές, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον οργανισμό.
Ενδοκρινής λειτουργία. Υπάρχουν μικρές ομάδες κυττάρων στο πάγκρεας που ονομάζονται νησίδια. Παράγουν ορμόνες όπως είναι η ινσουλίνη και η γλυκαγόνη, οι οποίες ρυθμίζουν το σάκχαρο του αίματος στον οργανισμό, αλλά έχουν επίσης και άλλες λειτουργίες σχετικές με το πεπτικό σύστημα.
Τι είναι ο καρκίνος του παγκρέατος;
Τα κύτταρα στο σώμα μας συνήθως αυξάνονται, πολλαπλασιάζονται και οργανώνονται κατά έναν συγκροτημένο τρόπο, τον οποίο μπορεί να ελέγχει ο οργανισμός. Ως καρκίνος ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία τα κύτταρα αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα.
Η μεγάλη πλειοψηφία (περίπου to 95%) των καρκίνων του παγκρέατος είναι εξωκρινείς όγκοι που προέρχονται από την εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος (που συντελεί στην πέψη). Σε αυτήν την κατηγορία, οι περισσότεροι όγκοι είναι «αδενοκαρκινώματα», που σημαίνει ότι ο καρκiνος που προέρχεται από έναν τύπο κυττάρων που καλούνται αδενοκύτταρα. Είναι επίσης γνωστά ως πορογενή αδενοκαρκινώμαια παγκρεατικού καρκίνου (pancreatic cancer ductal adenocarcinomas = PDAC).
Θα πρέπει τα μέλη της οικογένειας να υποβληθούν σε εξετάσεις για παγκρεατικό καρκίνο;
Οι περισσότερες περιπτώσεις παγκρεατικού καρκίνου δεν είναι κληρονομικές. Ωστόσο, εάν υπάρχει ένα βεβαρυμμένο οικογενειακό ιστορικό τότε θα μπορούσε να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος και για άλλα μέλη της οικογένειας. Σε αυτή την περίπτωση ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει προληπτικές εξετάσεις.
Εκτός και εάν υπάρχει διαφορετική σύσταση από ειδικό γιατρό, οι εξετάσεις θα πρέπει να αρχίσουν στην ηλικία των 40 ετών ή δέκα χρόνια νωρίτερα από την ηλικία του νεότερου μέλους τnς οικογένειας που νοσεί. Οι εξετάσεις δεν αποτελούν μέτρο πλήρους πρόληψης για την εμφάνιση παγκρεατικού καρκίνου, αλλά μπορεί να ανιχνεύσουν πρόδρομες αλλοιώσεις που θα μπορούσαν να επιφέρουν καρκίνο, συμβάλλοντας έτσι στη διάγνωση τnς νόσου σε ένα πρώιμο στάδιο κατά το οποίο η θεραπεία μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική.
Οι εξετάσεις μπορεί να είναι είτε γενετικές είτε διαγνωστικές. Οι γενετικές εξετάσεις χρησιμοποιούνται για να ελεγχθούν τα μέλη της οικογένειας τα οποία παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για γενετικές μεταλλάξεις που είναι γνωστό ότι σχετίζονται με τον καρκίνο του παγκρέατος. Οι διαγνωστικές εξετάσεις αποσκοπούν στην ανίχνευση πρόδρομων αλλοιώσεων (τους αποκαλούμενους κυστικούς όγκους), ώστε να υποβληθούν σε θεραπεία προτού εξελιχθούν σε καρκίνο ή στην ανίχνευση του όγκου σε πρώιμο στάδιο. Οι εξετάσεις αυτές συνήθως είναι μία απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού MRI (ή μερικές φορές αξονική τομογραφία CT ή ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα) ή εξετάσεις αίματος για να ελεγχθούν συγκεκριμένοι καρκινικοί δείκτες.
Εάν υπάρχει υποψία για σφάλματα στην αλληλουχία ενός συγκεκριμένου γονιδίου, πριν από τις γενετικές εξετάσεις προσφέρεται πάντα γενετική συμβουλευτική. Αυτό συμβαίνει ώστε τα άτομα να γνωρίζουν τι σημαίνει η ύπαρξη ενός ελαττωματικού γονιδίου το οποίο αυξάνει κατά πολύ τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος.
Ποια είναι τα συνήθη συμπτώματα του καρκίνου του παγκρέατος
Στα πρώιμα στάδια, ο καρκίνος του παγκρέατος μπορεί να είναι δύσκολο να ανιχνευθεί, καθώς δεν υπάρχουν συνήθως συγκεκριμένα συμπτώματα, γεγονός που δυσχεραίνει την διάγνωση. Στην πραγματικότητα, η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος σε πρώιμο στάδιο, κατά το οποίο είναι εφικτή η χειρουργική αφαίρεση, γίνεται μόνο σε ένα ποσοστό περίπου 20%.
Ωστόσο, καθώς ο καρκίνος αναπτύσσεται, τα συμπτώματα πιθανότατα αυξάνουν. Το ποια ακριβώς συμπτώματα παρουσιάζονται εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, π.χ. από τον τύπο του καρκίνου και σε ποιο σημείο εμφανίζεται.
Τα συνήθη συμπτώματα μπορεί να είναι:
- Κοιλιακός πόνος, που πιθανώς αντανακλάται στη μέση και στην πλάτη
- Ανορεξία και ανεξήγητη απώλεια βάρους
- Κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών (ίκτερος)
- Κνησμός (φαγούρα)
- Ναυτία και έμετος
- Αιμορραγία πεπτικού
Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι:
- Εντερικά προβλήματα
- Διαβήτης
- Δυσπεψία και καούρες
- Πυρετός και ρίγος
- Υπερβολική κούραση
- Κόπρανα μεγάλα, ανοιχτού χρώματος που επιπλέουν
Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος;
Εάν ο γιατρός σας υποψιασθεί ότι μπορεί να πάσχετε από καρκίνο του παγκρέατος, το πιθανότερο είναι ότι θα σας παραπέμψει να κάνετε μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες εξετάσεις για να γίνει η διάγνωση.
Οι απεικονιστές εξετάσεις όπως η υπολογιστική τομογραφία (CT) ή αξονική τομογραφία (AT) και η τομογραφία μαγνητικού συντονισμού (MRI) ή μαγνητική τομογραφία, χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν απεικονίσεων των εσωτερικών οργάνων, συμπεριλαμβανομένου και του πάγκρεας. Οι αξονικές τομογραφίες χρησιμοποιούν ακτινοβολίες, αλλά είναι ανώδυνες και η εξέταση διαρκεί λίγα μόνο λεπτά. Το μηχάνημα για τη μαγνητική τομογραφία MRI λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο, αλλά χρησιμοποιεί μαγνητικό πεδίο αντί για ακτινοβολίες.
Μερικές φορές, εάν οι απεικονιστές εξετάσεις CT ή MRI είναι ασαφείς μπορεί να διενεργηθεί μία άλλη εξέταση που ονομάζεται ενδοσκοπικός υπερηχογραφικός έλεγχος. Η εξέταση γίνεται με την εισαγωγή ενός λεπτού, εύκαμπτου σωλήνα (ενδοσκόπιο) που φθάνει μέχρι το στομάχι ώστε να λάβει απεικονίσει από το πάγκρεας. Ο γιατρός, επίσης, μπορεί να συλλέξει δείγμα κυττάρων (βιοψία) κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης. Μπορεί να σας χορηγηθεί κάποιο καταπραϋντικό φάρμακο πριν τη διαδικασία ώστε να νιώθετε πιο άνετα.
Πια είναι τα διαφορετικά στάδια του καρκίνου παγκρέατος;
Το στάδιο ενός καρκίνου δηλώνει το πόσο έχει αναπτυχθεί και το πόσο έχει εξαπλωθεί πέραν του παγκρέατος. Οι έλεγχοι και οι απεικονιστικές εξετάσεις που αναφέρθηκαν παρέχουν τις απαιτούμενες πληροφορίες για τη σταδιοποίηση του καρκίνου, αν και η εικόνα μερικές φορές γίνεται σαφέστερη μετά τη χειρουργικά επέμβαση.
Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι σταδιοποίησης των καρκίνων, ωστόσο, οι δύο κύριοι τρόποι σταδιοποίησης του παγκρεατικού καρκίνου βασίζονται στο αριθμητικό σύστημα και το σύστημα ΤΝΜ. Σύμφωνα με το αριθμητικό σύστημα, τα στάδια είναι:
Στάδιο I. Αυτό είναι το πιο πρώιμο στάδιο. Ο καρκίνος εντοπίζεται περιορισμένος μέσα στο πάγκρεας. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει εξαπλωθεί σε κάποιο άλλο μέρος του σώματος.
Στάδιο II. Ο καρκίνος έχει αρχίσει να αναπτύσσεται έξω από το πάγκρεας στους γειτονικούς ιστούς και/ή εμφανίζεται καρκίνος στους λεμφαδένες κοντά στο πάγκρεας.
Οι γιατροί συχνά αποκαλούν τα στάδια I και II χειρουργήσιμα ή καρκίνους πρώιμου σταδίου. Ο χαρακτηρισμός «χειρουργήσιμος» χρησιμοποιείται όταν ο όγκος μπορεί να αφαιρεθεί με χειρουργική επέμβαση. Σε λιγότερο από το 20% των όγκων, η διάγνωση γίνεται σε αυτό το στάδιο.
Στάδιο IIΙ. Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε κοντινά όργανα όπως είναι το στομάχι και το παχύ έντερο.
Στάδιο IV. καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε όργανα που βρίσκονται πιο μακριά όπως είναι το συκώτι και οι πνεύμονες.
Αφαιρέσιμοι έναντι μη αφαιρέσιμων όγκων
Η πρώτη απόφαση που πρέπει να ληφθεί είναι κατά πόσο μπορεί ή δεν μπορεί να διενεργηθεί χειρουργική επέμβαση, δηλ. εάν ο όγκος σας είναι αφαιρέσιμος (εξαιρέσιμος λέγεται χειρουργικά) η μη αφαιρέσιμος (μη εξαιρέσιμος).
Εάν ο όγκος είναι αφαιρέσιμος: Εάν ο όγκος είναι αρκετά μικρός, ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί, και είστε σε καλή φυσική κατάσταση και αρκετά υγιής ώστε να μπορείτε να την ανεχθείτε, θα σας προταθεί η χειρουργική επέμβαση και η ολοκληρωτική αφαίρεση του όγκου. Πριν από τη χειρουργική επέμβαση, μπορεί να υποβληθείτε σε χημειοθεραπεία και/ή ακτινοθεραπεία για να συρρικνωθεί ο όγκος και να αυξηθούν οι πιθανότητες ολοκληρωτικής αφαίρεσης με καθαρά όρια εκτομής υγιών ιστών. Μερικές φορές χορηγείται ένας κύκλος χημειοθεραπείας μετά τη χειρουργική επέμβαση, ώστε να βοηθήσει να μην επανεμφανιστεί ο καρκίνος.
Εάν ο όγκος σας είναι μη αφαιρέσιμος: Αυτό συμβαίνει όταν ο καρκίνος είναι είτε πολύ προχωρημένος εντός και πέριξ του πάγκρεας είτε έχει εξαπλωθεί σε άλλα σημεία του σώματος. Σε αυτή την περίπτωση, ο σκοπός της θεραπείας είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων και η καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής. Η χημειοθεραπεία και/ή η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να συρρικνωθεί ο όγκος και να επιβραδυνθεί η ανάπτυξη του, αλλά καμία από τις επιλογές δεν θα επιφέρει ίαση.
Νέες, υπό μελέτη, θεραπείες
Οι νεότερες στοχευμένες θεραπείες μπορεί να είναι μία άλλη επιλογή για τη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος. Καθώς οι γιατροί είναι σε θέση να κατανοήσουν καλύτερα σε τι διαφέρουν τα παγκρεατικά καρκινικά κύτταρα από τα φυσιολογικά κύτταρα, έχουν αναπτυχθεί νεότερα φάρμακα τα οποία στοχεύουν μόνον κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων. Τα νέα φάρμακα σχετίζονται με λιγότερες παρενέργειες από αυτές που έχει η χημειοθεραπεία.
Για παράδειγμα, σήμερα βρίσκεται υπό διερεύνηση ένας αριθμός ανοσοθεραπειών. Η ανοσοθεραπεία αποσκοπεί στην ενίσχυση του ανοσολογικού συστήματος του ασθενούς ή στη χορήγηση έτοιμων συστατικών από ένα ανοσολογικό σύστημα το οποίο αναγνωρίζει τα καρκινικά κύτταρα και επιτίθεται σε αυτά.
Υπάρχουν και άλλες υπό μελέτη θεραπείες συμπεριλαμβανομένων εξελιγμένων τεχνικών ακτινοθεραπείας.
