Ας πούμε ότι περπατάτε σε έναν πολυσύχναστο δρόμο όπως είναι η Ερμού στο κέντρο της Αθήνας. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι γύρω σας. Καθώς βαδίζετε μέσα στο πλήθος, τα μάτια σας στέκονται παραπάνω σε κάποια πρόσωπα ενώ αγνοούν άλλα. Γιατί γίνεται αυτό;
Ο εγκέφαλός μας παρατηρεί αυθόρμητα όχι μόνο τα ωραία πρόσωπα αλλά και αυτά που είναι εχθρικά ή φιλικά. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Human Behavior από ερευνητές του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και του Πανεπιστημίου Πρίνστον στο Νιου Τζέρσεϊ των ΗΠΑ.
Η μελέτη βρήκε ότι μέσα στο πλήθος ο ασυνείδητος νους επιλέγει δύο τύπους προσώπων: αυτά που εκπέμπουν κυριαρχία και απειλή και, σε μικρότερο βαθμό, αυτά που εκπέμπουν αξιοπιστία.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, το τι προσέχει ο ανθρώπινος νους συχνά βασίζεται στα εφήμερα προσωπικά κίνητρα. Υποθετικά, αν κάποιος ψάχνει για σύντροφο, ο εγκέφαλός του “βλέπει” τα πρόσωπα διαφορετικά από κάποιον άλλον που βρίσκεται ήδη σε σχέση. Ασυνείδητα, ο εγκέφαλός του δίνει προτεραιότητα στα πρόσωπα των εν δυνάμει συντρόφων σε σύγκριση με τα υπόλοιπα πρόσωπα των ανθρώπων γύρω του. Το ίδιο πιθανώς συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, όπως όταν κάποιος θέλει να αποφύγει τον κίνδυνο. Τα μάτια του επιλέγουν ορισμένα απειλητικά πρόσωπα από το πλήθος.
Οι ερευνητές με επικεφαλής τον καθηγητή Ran Hassin του του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ διεξήγαγαν έξι πειράματα σε 174 συμμετέχοντες. Του έξειξαν 300 σετ εικόνων που εναλλάσσονταν πολύ γρήγορα. Το ένα μάτι των συμμετεχόντων έβλεπε εικόνες ανθρώπινων προσώπων ενώ το άλλο μάτι έβλεπε γεωμετρικά σχήματα. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να πατούν ένα πλήκτρο στον υπολογιστή μόλις έβλεπαν ανθρώπινο πρόσωπο. Εξαιτίας αυτού του «κυκεώνα» ερεθισμάτων ο ασυνείδητος νους χρειαζόταν ελάχιστα δευτερόλεπτα για να αντιληφθεί ότι βλέπει κάποιο πρόσωπο και στη συνέχεια να «μεταφέρει» αυτή την εικόνα στον συνειδητό εγκέφαλο. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι καταγράφονταν από τους εγκεφάλους των εθελοντών πιο γρήγορα τα πρόσωπα που μαρτυρούσαν δύναμη και κυριαρχία.
«Στην περιπλάνησή του μέσα σε ένα πλήθος, ο ασυνείδητος εγκέφαλος έχει να αντιμετωπίσει ένα δύσκολο καθήκον: να αποφασίσει ποια ερεθίσματα αξίζουν τη συνειδητή προσοχή και ποια όχι» ανέφερε ο Hassin. Και πρόσθεσε: «Ο νοητικός αλγόριθμος που ανακαλύψαμε δίνει καθαρά προτεραιότητα στην κυριαρχία και στην πιθανή απειλή. Είδαμε την ταχύτητα με την οποία οι συγκεκριμένες εικόνες “έσπαζαν” τα σύνορα του ασυνείδητου και καταγράφονταν στο συνειδητό με κάθε πάτημα του πλήκτρου στον υπολογιστή».
Ο Hassin πιστεύει ότι τα ευρήματα αυτά θα ανοίξουν το δρόμο για μια καλύτερη κατανόηση ορισμένων διαταραχών όπως είναι ο αυτισμός και το μετατραυματικό στρες.
«Ίσως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους να μην αντιλαμβάνονται κάποια στοιχεία του προσώπου των άλλων ως απειλητικά – κάτι τέτοιο θα ήταν πολύτιμο για άτομα που πάσχουν από μετατραυματικό στρες ή κατάθλιψη. Θα μπορούσαμε επίσης να εκπαιδεύσουμε άτομα με αυτισμό ώστε να δείχνουν μεγαλύτερη ευαισθησία στα κοινωνικά ερεθίσματα», είπε ο Hassin.
Πηγή: Yaniv Abir, Asael Y. Sklar, Ron Dotsch, Alexander Todorov, Ran R. Hassin. The determinants of consciousness of human faces. Nature Human Behaviour, 2017; DOI: 10.1038/s41562-017-0266-3
