Οι μελέτες δείχνουν ότι τα τρανς λιπαρά είναι πολύ χειρότερα από τα κορεσμένα λιπαρά για την καρδιά.
Για πρώτη φορά το 1990, μια ολλανδική μελέτη (Mensink και Katan, 1990) έδειξε ότι μια δίαιτα που παρέχει το 10% των θερμίδων από τα βιομηχανικά τρανς λιπαρά έναντι μιας δίαιτας που παρέχει το 10% των θερμίδων από το ελαϊκό οξύ (βασικό λιπαρό του ελαιόλαδου) αύξησε την LDL χοληστερόλη κατά 14 mg/dL και μείωσε την HDL χοληστερόλη κατά 7 mg/dL. Τα κορεσμένα λιπαρά, όταν παρείχαν το 10% επί των θερμίδων, αύξησαν την LDL κατά 18 mg/dL αλλά δεν μείωσαν την HDL σε σύγκριση με το ελαϊκό οξύ. Το συμπέρασμα ήταν ότι τα τρανς λιπαρά ήταν εξίσου επιζήμια για την καρδιά με τα κορεσμένα, αν όχι χειρότερα.
Στη συνέχεια αποκαλύφθηκαν και άλλα πράγματα. Εκτός του ότι χειροτερεύουν το προφίλ της χοληστερόλης, τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τη φλεγμονή στο σώμα, έναν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, και μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 καθώς και για άλλες ασθένειες. Είναι επίσης επιζήμια για το ενδοθήλιο, το στρώμα των κυττάρων που επικαλύπτουν το εσωτερικό των αρτηριών και παίζουν ρόλο στην καρδιαγγειακή υγεία. Επίσης, μια μελέτη σε πρωτεύοντα έδειξε ότι προκαλούν αύξηση του σωματικού βάρους, και ειδικότερα αύξηση του κοιλιακού λίπους, κάτι που συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη. Τέλος, τα τρανς λιπαρά αυξάνουν την λιποπρωτεΐνη α καθώς και τα τριγλυκερίδια που αποτελούν επίσης παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου.
Τέσσερις μεγάλες μελέτες στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 140.000 άτομα, έδειξαν ότι η κατανάλωση τρανς λιπαρών συσχετίζεται σταθερά με αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Είναι σημαντικό ότι ο κίνδυνος παρατηρείται ακόμα και σε πολύ χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης, κι έτσι δεν υπάρχει ασφαλές όριο.
Όταν συνδυάστηκαν τα στοιχεία αυτών των τεσσάρων μελετών έδειξαν ότι υπήρχε 23% υψηλότερος κίνδυνος στεφανιαίας νόσου για κάθε 2% των θερμίδων που λαμβάνονται από τρανς λίπος (1). Πρόκειται για μια εκπληκτική επίδραση. Το 2% των θερμίδων αντιπροσωπεύει 40 θερμίδες για μια μέση ημερήσια διατροφή 2.000 θερμίδων την ημέρα. Λαμβάνοντας μόνο την επίδραση στο προφίλ της χοληστερόλης ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 6% που σημαίνει ότι άλλο ένα 17% προέρχεται από άλλους παράγοντες, π.χ. από την αύξηση της φλεγμονής, της λιποπρωτεΐνης α, των τριγλυκεριδίων κλπ.
Να σημειωθεί ότι οι στατίνες μειώνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου περίπου 25%. Δηλαδή, αν κάποιος καταναλώνει 4-5 γραμμάρια τρανς λιπαρά αλλά τα εξαλείψει από τη διατροφή του θα έχει όφελος ισοδύναμο των στατινών.
Το επίπεδο κινδύνου από τα τρανς λιπαρά είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση με τα κορεσμένα λίπη. Το 2014 μια μετα-ανάλυση που βασίστηκε σε 10 μελέτες έδειξε ότι μια αύξηση κατά 5% των θερμίδων που προέρχονται από τα κορεσμένα λίπη π.χ. μια αύξηση από το 10% των θερμίδων στο 15% (ήτοι από 22 γραμμάρια σε 33 γραμμάρια σε μια διατροφή 2.000 θερμίδων την ημέρα) και αντίστοιχη μείωση των πολυακόρεστων λιπαρών, αυξάνει τον καρδιακό κίνδυνο κατά 13% (2). Μια προηγούμενη μετα-ανάλυση βρήκε ότι ο κίνδυνος είναι 10% (3).
Με άλλα λόγια, τα τρανς λιπαρά είναι περίπου πέντε φορές χειρότερα για την καρδιά σε σχέση με τα κορεσμένα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία.
Πηγές:
- Mozaffarian D, Katan MB, Ascherio A, Stampfer MJ, Willett WC (2006). Trans fatty acids and cardiovascular disease. N Engl J Med 354, 1601–1613.
- Farvid MS, Ding M, Pan A, Sun Q, Chiuve SE, Steffen LM, Willett WC, Hu FB. Dietary linoleic acid and risk of coronary heart disease: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Circulation. 2014;130:1568–1578.
- Mozaffarian D, Micha R, Wallace S. Effects on coronary heart disease of increasing polyunsaturated fat in place of saturated fat: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS Med. 2010; 7:e1000252.
