Η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των δύο φύλων δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως μόνο με βάση κοινωνικές και διατροφικές παραμέτρους, όπως είναι η πιο ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, η έκθεση στη βία, το κάπνισμα και το αλκοόλ.
Οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου, ενώ σε μερικές χώρες το προσδόκιμο ζωής των γυναικών ξεπερνά αυτό των ανδρών ακόμα και 10 χρόνια. Η διαφορά δεν φαίνεται να εξηγείται πλήρως από το ότι οι γυναίκες είναι πιο κοινωνικά δικτυωμένες ή ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για την υγεία τους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αιτία που το προσδόκιμο ζωής των γυναικών είναι μεγαλύτερο έχει, εν μέρει, βιολογική βάση.
Μια δανο-αμερικανική μελέτη αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες δεν ζουν περισσότερο από τους άνδρες μόνο στις ήσυχες περιόδους της ιστορίας αλλά επιβιώνουν περισσότερο και σε δύσκολες περιόδους όπως όταν παρουσιάζονται λιμοί και επιδημίες. Και φαίνεται ότι το γυναικείο φύλο αποδεικνύεται πιο ισχυρό χάρη σε βιολογικούς παράγοντες όπως είναι τα γονίδια ή οι ορμόνες. Τα οιστρογόνα, για παράδειγμα, έχει φανεί ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών ενάντια στις μολυσματικές ασθένειες.
Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας ανάλυσης αρχείων από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας και του Πανεπιστημίου Duke στη Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences. Ο καθηγητής James Vaupel από το Πανεπιστήμιο Duke ήταν επικεφαλής της αμερικανικής ομάδας, ενώ η επίκουρη καθηγήτρια Virginia Zarulli από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας, ηγήθηκε της δανικής ομάδας. Μαζί, διαπίστωσαν ότι ακόμη και σε περιβάλλοντα όπου η θνησιμότητα είναι σοβαρή, οι γυναίκες εξακολουθούν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες – από έξι μήνες ως και τέσσερα χρόνια κατά μέσο όρο. Όταν μελέτησαν περαιτέρω τις ηλικιακές ομάδες είδαν ότι το κύριο γυναικείο πλεονέκτημα επιβίωσης συνδεόταν με διαφορές στη βρεφική θνησιμότητα. Στις δύσκολες εποχές, τα νεογέννητα κορίτσια είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν σε σύγκριση με τα αγόρια.
Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε στοιχεία τα οποία πήγαιναν 250 χρόνια πίσω. Αφορούσαν επτά διαφορετικούς πληθυσμούς, όπως σκλάβους στις αρχές του 1800, θύματα λιμού στη Σουηδία, την Ιρλανδία και την Ουκρανία, καθώς και Ισλανδούς που επλήγησαν από επιδημία ιλαράς το 1846 και το 1882. Στη Λιβερία για παράδειγμα, Αμερικανοί σκλάβοι που απελευθερώθηκαν και μεταφέρθηκαν στη δυτικοαφρικανική χώρα τον 19ο αιώνα εμφάνισαν υψηλά ποσοστά θνησιμότητας. Πάνω από το 40% δεν κατάφερε να επιβιώσει κατά το πρώτο έτος από τη μεταφορά κυρίως εξαιτίας τροπικών ασθενειών.
Ένας πληθυσμός που έζησε στην Ιρλανδία το 1840 αντιμετώπισε μεγάλο λιμό όταν ένας μύκητας (ερυσίβη) κατέστρεψε τις σοδειές πατάτας και δημητριακών. Κατά τη διάρκεια του ιρλανδικού λιμού, το προσδόκιμο ζωής έφτασε από τα 38 έτη για τα δύο φύλα, σε 19 για τους άνδρες και 22 για τις γυναίκες.
Τα κορίτσια που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια της πείνας της Ουκρανίας το 1933 ζούσαν κατά μέσο όρο 10 χρόνια περισσότερο από τα αγόρια.
Προηγούμενες έρευνες έχουν γίνει σε Μορμόνους, σε μοναχούς και καλόγριες ή άλλους πληθυσμούς οι οποίοι προστατεύονται από παράγοντες κινδύνου που απειλούν τη μακροζωία, όπως είναι το κάπνισμα, το ποτό και η απερίσκεπτη συμπεριφορά. Ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες, οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες.
Πάντως, το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ ανδρών και γυναικών μικραίνει τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, στη Βρετανία ήταν 3,8 έτη το 2011, 4,6 έτη το 2001 και 6,3 έτη το 1971.
Το παρακάτω διάγραμμα βασίσθηκε σε 1,7 εκατομμύρια θανάτους στον Καναδά από το 1992 μέχρι το 2012 και δείχνει ότι η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής είναι σήμερα μικρότερη κατά 40% σε σχέση με 20 χρόνια πριν. Αυτό συνέβη διότι η θνησιμότητα στους άνδρες μειώθηκε περισσότερο σε σχέση με τις γυναίκες.
Είναι άγνωστο αν οι διαφορές στη διατροφή παίζουν ρόλο αλλά σύμφωνα με έναν δημογράφο του Πανεπιστημίου Ουισκόνσι, τον Hiram Beltran-Sanchez, το προσδόκιμο ζωής των δύο φύλων άρχισε να αποκλίνει περισσότερο στα τέλη του 19ου αιώνα όταν η ανδρική διατροφή μετατοπίστηκε προς μια μεγαλύτερη κατανάλωση κρέατος και ζωικών λιπών.
Πηγή: Virginia Zarulli, Julia A. Barthold Jones, Anna Oksuzyan, Rune Lindahl-Jacobsen, Kaare Christensen, James W. Vaupel. Women live longer than men even during severe famines and epidemics. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2018.
