Ο τραυματισμός σε μια υγιή περιοχή δέρματος ενός ασθενή με ψωρίαση μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση νέων ψωριασικών βλαβών που είναι πανομοιότυπες με τις ήδη υπάρχουσες. Αυτό ονομάζεται φαινόμενο Koebner (Κέμπνερ) και αποτελεί ένα λόγο για να μη κάνετε τατουάζ αν είστε ψωριασικοί.
Τα τραύματα στο δέρμα και τα ηλιακά εγκαύματα σε άτομα που υποφέρουν από ψωρίαση μπορεί να προκαλέσουν εξάπλωση των συμπτωμάτων σε όλο το σώμα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί λόγω αλλεργικής αντίδρασης στο εμβόλιο της γρίπης και της φυματίωσης, από βαφές μαλλιών, κνίδωση, υπεριώδεις ακτινοβολίες και ορισμένα φάρμακα, όπως είναι το λίθιο.
Το φαινόμενο Koebner συναντάται σε πολλές άλλες δερματοπάθειες όπως είναι η λεύκη, ο ομαλός λειχήνας και το έκζεμα. Πήρε το όνομά του από τον Γερμανό δερματολόγο του 19ου αιώνα, Ηeinrich Koebner, ο οποίος πρώτος το περιέγραψε το 1876. Ο ίδιος είχε εμφανίσει νέες ψωριασικές πλάκες σε σημεία όπου τον είχε δαγκώσει το άλογό του. Αποκαλείται και ισομορφικό φαινόμενο που σημαίνει ότι υπάρχει μια “όμοια απάντηση”.
Το φαινόμενο Koebner.
Εμφάνιση ψωρίασης ύστερα από ξύσιμο του δέρματος.
Έχουν γίνει αρκετές πειραματικές μελέτες στην προσπάθεια κατανόησης του φαινομένου Koebner αλλά η παθογένειά του παραμένει άγνωστη. Το φαινόμενο έχει μελετηθεί εκτενώς, κυρίως στην ψωρίαση καθώς συναντάται περίπου στο 25% των ψωριασικών ασθενών. Η λανθάνουσα περίοδος από τον τραυματισμό του υγιούς δέρματος μέχρι την εμφάνιση των βλαβών, είναι συνήθως 10-20 μέρες, ωστόσο μπορεί να κυμαίνεται από 3 ημέρες έως και μερικά χρόνια.
Άλλες αιτίες δερματικής βλάβης όπως η δερματίτιδα εξ επαφής, τα ηλιακά εγκαύματα, τα ιογενή εξανθήματα (π.χ. ο ιός της ανεμοβλογιάς) ή διάφορες ιατρικές επεμβάσεις μεταξύ των οποίων και πλαστικές, μπορούν επίσης να προκαλέσουν την εμφάνιση ψωριασικών βλαβών.
Πιο αναλυτικά, η αντίδραση Κoebner μπορεί να προκληθεί από:
- Μηχανικό ή θερμικό τραύμα, τσίμπημα εντόμων, εγκαύματα, εκδορές, κρυοπαγήματα, τριβή ή πίεση, τραύματα από πυροβολισμό, περιποίηση νυχιών, στενά παπούτσια, ξύρισμα και χειρουργικές τομές.
- Δερματοπάθειες (όπως δοθιήνες, δερματίτιδα, ερπητοειδής δερματίτιδα, δερματοφυτίες, έκζεμα, επιδερμικές κύστες, θυλακίτιδες, απλός έρπης, έρπης ζωστήρας, ομαλός λειχήνας, περιπρωκτική νευροδερματίτιδα, ροδόχρους πιτυρίαση, ψωρίαση, ψώρα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ανεμοβλογιά και λεύκη.
- Αλλεργικές ή ερεθιστικές αντιδράσεις (μετά από εμβολιασμό για ιούς ή φυματίωση, βαφές και σπρέι μαλλιών, φωτοευαισθησία, θετικές αλλεργικές δοκιμασίες, δερματοστιξίες, κνίδωση) και θεραπείες (υπεριώδης ακτινοβολία, ακτινοθεραπεία).
- Ορισμένα φάρμακα, όπως το λίθιο, οι β-αδρενεργικοί αναστολείς, κυρίως η προπανολόλη, τα ΜΣΑΦ (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη), η τοπική εφαρμογή ανθραλίνης και παραγώγων πίσσας.
Οι ασθενείς με ψωρίαση καλό είναι να μην κάνουν τατουάζ διότι η ψωρίαση μπορεί να αναπτυχθεί στο τατουάζ. Η βελόνα ενός τατουάζ μπορεί να προκαλέσει ψωρίαση γιατί τραυματίζει το δέρμα και μπορεί να προκαλέσει ανοσοποιητική αντίδραση. Μια περίπτωση αναφέρθηκε το 2014 στο περιοδικό Journal of Medicine and Life αναλύοντας λεπτομερώς την εμπειρία ενός 18χρονου άνδρα με ψωρίαση του τριχωτού της κεφαλής, που ανέπτυξε πλάκες σε άλλες περιοχές του σώματός του, συμπεριλαμβανομένου του κορμού και των άνω άκρων, μόλις δύο εβδομάδες μετά τη λήψη του πρώτου τατουάζ.
Έχουν βρεθεί διάφοροι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση του φαινομένου Koebner στην ψωρίαση. Αυτοί είναι:
- Η εποχή: Ευνοείται η εμφάνιση το χειμώνα και όχι το καλοκαίρι. Πιθανώς αυτό να σχετίζεται με την ευεργετική επίδραση που έχει η ηλιακή ακτινοβολία γενικότερα στην ψωρίαση τους καλοκαιρινούς μήνες.
- Η βαρύτητα της νόσου: Η απάντηση Κoebner μπορεί να εμφανιστεί σε εκτεταμένες μορφές ψωρίασης, αλλά και σε περιπτώσεις ασθενών με ελάχιστες ψωριασικές βλάβες, παρόλα αυτά, θεωρείται ότι το φαινόμενο συναντάται πιο συχνά σε ασθενείς που έχουν λάβει αρκετές προηγούμενες θεραπείες και σε ασθενείς που μόλις εκδήλωσαν την ψωρίαση. Επιπλέον, είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί όταν η ψωρίαση είναι σε έξαρση, ή ασταθής και λιγότερο πιθανό όταν ο ασθενής βρίσκεται σε θεραπεία και όταν οι βλάβες της ψωρίασης είναι σε αποδρομή.
- Η έκταση του δερματικού τραυματισμού: Σχετικές μελέτες αναφέρουν πως το τραύμα πρέπει να προκαλέσει τόσο καταστροφή της επιδερμίδας όσο και φλεγμονή του υποκείμενου δέρματος για να αναπτυχθεί η αντίδραση Κoebner. Πιο σοβαροί τραυματισμοί μπορεί να οδηγήσουν σε πιο εκτεταμένες ψωριασικές βλάβες.
- Ο ουλώδης ιστός: Ο ουλώδης ιστός έχει την τάση να αναπτύσσει ευκολότερα την αντίδραση Κoebner. Το γεγονός αυτό οφείλεται στις μεταβολές που συμβαίνουν στην αγγείωση του σημείου ή στη χρόνια διήθηση των μαστοκυττάρων που επηρεάζει τα περιφερικά ενδοθηλιακά κύτταρα.
- Το ψυχολογικό στρες: O παράγοντας αυτός συσχετίστηκε με την επιδείνωση της ψωρίασης σε μια ανασκόπηση 2000 ψωριασικών ασθενών. Η απελευθέρωση νευροχημικών διαβιβαστών κατά τη διάρκεια έντονου ψυχολογικού στρες πιθανολογείται πως πυροδοτεί την απάντηση Κoebner και προκαλεί την έξαρση της ψωρίασης.
Υπάρχει και η αντίστροφη αντίδραση Κoebner, όταν μια περιοχή της ψωρίασης “καθαρίζει” μετά από τραυματισμό. Αυτό περιγράφηκε για πρώτη φορά στην περίπτωση ενός 44χρονου ασθενή που οι ψωριασικές βλάβες υποχώρησαν μετά την εφαρμογή ηλεκτροαποξήρανσης. Μετά από ιστολογική εξέταση της βλάβης, η καταστροφή των δερματικών θηλών στον τραυματισμένο ιστό εμπόδισε την υπερπλασία της επιδερμίδας.
Άλλοι παράγοντες που έχουν σχετιστεί με την υποχώρηση της ψωρίασης, είναι λοιμώξεις όπως η ερυθρά, η γρίπη και η οξεία αμυγδαλίτιδα. Σε σχετική μελέτη, επτά ασθενείς με ψωρίαση ανέφεραν την υποχώρηση των βλαβών μετά από εμφάνιση πυρετού.
