Ένα και μόνο γεύμα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και θερμίδες μπορεί γρήγορα να μεταμορφώσει τα υγιή ερυθρά αιμοσφαίρια σε μικρά, ακανθώδη κύτταρα που προκαλούν όλεθρο μέσα στα αιμοφόρα αγγεία προάγοντας τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Αυτό ανέφεραν Αμερικανοί επιστήμονες του Ιατρικού Κολλεγίου της Γεωργίας στο περιοδικό Laboratory Investigation.
Μόλις 4 ώρες μετά την κατανάλωση ενός μιλκσέικ με πλήρες γάλα, σαντυγί και παγωτό, νεαροί υγιείς άνδρες είχαν αιμοφόρα αγγεία λιγότερο ικανά να χαλαρώνουν και ανοσοποιητική αντίδραση παρόμοια με αυτή που προκαλείται ύστερα από μια λοίμωξη.
Ενώ αυτή η δραματική, ανθυγιεινή μεταβολή ήταν πιθανό να είναι προσωρινή στα υγιή άτομα, οι επιστήμονες είπαν ότι υπάρχουν αθροιστικές επιδράσεις από αυτό το είδος φαγητού και ότι η μελέτη τους θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξήγηση μεμονωμένων αναφορών θανάτου και καρδιακών εμφραγμάτων αμέσως μετά την κατανάλωση ενός γεύματος με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά.
“Το βλέπουμε ως μια δημόσια υπηρεσία να αναγκάσουμε τους ανθρώπους να σκεφτούν δύο φορές την κατανάλωση αυτών των γευμάτων”, είπε ο Neal Weintraub, καρδιολόγος, ο οποίος συμμετείχε στη μελέτη. “Το μήνυμα είναι ότι το σώμα μπορεί να το χειριστεί αυτό αν δεν το κάνετε ξανά στο επόμενο γεύμα και στο μεθεπόμενο”, είπε η Julia Brittain, αγγειακή βιολόγος. “Αξίζει αυτό το φαγητό να δώσεις τη ζωή σου;” ρώτησε ο Weintraub.
Η μελέτη αφορούσε 10 νεαρούς άνδρες και ήταν η πρώτη που εξέτασε ειδικά τα ερυθρά κύτταρα του αίματος. Πρόκειται για τα κύτταρα που μεταφέρουν οξυγόνο στο σώμα και είναι εξαιρετικά ευέλικτα, έτσι ώστε να ρέουν στα αιμοφόρα αγγεία εύκολα. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια ζουν περίπου 120 μέρες και παράγονται στο μυελό των οστών υπό την επίδραση της ορμόνης ερυθροποιητίνης. Δεσμεύουν το οξυγόνο μέσω μιας πρωτεΐνης που διαθέτουν, της αιμοσφαιρίνης και πρέπει να είναι πολύ εύκαμπτα περνώντας μέσα από τα πολύ μικρά αιμοφόρα αγγεία για να παρέχουν το οξυγόνο. Ο μέσος άνθρωπος διαθέτει 25 τρισεκατομμύρια ερυθρά αιμοσφαίρια τα οποία επηρεάζουν κάθε άλλο κύτταρο του σώματος. Φέρουν και απελευθερώνουν το ενεργειακό μόριο ATP καθώς και το μονοξείδιο του αζώτου που βοηθάει τα αιμοφόρα αγγεία να χαλαρώσουν. Ένα υγιές ερυθρό αιμοσφαίριο έχει αρνητικό φορτίο που το κρατά μακριά από άλλα ώστε να μην συγκολλώνται εύκολα και να ταξιδεύουν γρήγορα σε κάθε άκρο των αιμοφόρων αγγείων. Με την πάροδο των δεκαετιών τα ερυθρά αιμοσφαίρια γίνονται λιγότερο αποτελεσματικά.
Στην παρούσα μελέτη, οι μισοί άνδρες ήπιαν μιλκσέικ που είχαν περίπου 80 γραμμάρια λίπους και 1.000 θερμίδες. Οι άλλοι μισοί έφαγαν ένα γεύμα με δημητριακά που περιείχε επίσης 1.000 θερμίδες αλλά πολύ λίγα λιπαρά. Στη συνέχεια έγινε ανταλλαγή γευμάτων, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι είχαν εκτεθεί και στις δύο συνθήκες για τουλάχιστον μια εβδομάδα. Δεδομένου ότι τα οιστρογόνα θεωρούνται καρδιοπροστατευτικά για τις μη παχύσαρκες γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, οι ερευνητές επέλεξαν να περιορίσουν τη μελέτη τους σε άνδρες.
Παρότι οι συγγραφείς δεν συνιστούν να καταλήξει κανείς στη ζάχαρη, τα υγιή άτομα που κατανάλωναν ένα γεύμα με τον ίδιο αριθμό θερμίδων αλλά χωρίς λίπος – τρία μεγάλα κύπελλα νιφάδων με ζάχαρη με άλιπο γάλα — δεν εμφάνισαν τις ίδιες βλαβερές αλλαγές στο αίμα, στα ερυθρά αιμοσφαίρια και στα αιμοφόρα αγγεία. Αλλά με ένα μόνο γεύμα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, παρουσίασαν μικρότερα και ακανθώδη ερυθρά αιμοσφαίρια. Υπήρξαν επίσης μεταβολές στο αρνητικό φορτίο τους.
Μεγαλύτερο κίνδυνος για έμφραγμα
Τόσο στα κύτταρα όσο και στο αίμα, υπήρχαν ενδείξεις μυελοϋπεροξειδάσης (ΜΡΟ), ενός ενζύμου που εκφράζεται από έναν τύπο λευκών αιμοσφαιρίων ο οποίος, σε υψηλά επίπεδα στο αίμα, έχει συνδεθεί με άκαμπτα αιμοφόρα αγγεία, οξειδωτικό στρες και καρδιακά εμφράγματα.
Η μυελοϋπεροξειδάση σχετίζεται με την εξασθενημένη ικανότητα των αιμοφόρων αγγείων να διαστέλλονται, ακόμη και με την οξείδωση της HDL χοληστερόλης. Είναι σε θέση να μετατρέψει την HDL χοληστερόλη από καρδιοπροστατευτική σε παράγοντα κινδύνου. Μπορεί ακόμα και να αποσταθεροποιήσει την αθηρωματική πλάκα. “Τα επίπεδα της μυελοϋπεροξειδάσης στο αίμα εμπλέκονται άμεσα στην καρδιακή προσβολή” είπε ο Weintraub. Και πρόσθεσε: “Αυτό είναι ένα πραγματικά ισχυρό εύρημα”.
Όταν χρησιμοποίησαν κυτταρομετρία ροής για να εξετάσουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια, οι επιστήμονες διαπίστωσαν αύξηση των ελευθέρων ριζών οξυγόνου, ένα φυσικό παραπροϊόν της χρήσης οξυγόνου που είναι καταστροφικό σε υψηλά επίπεδα. Ένα αποτέλεσμα του αυξημένου επιπέδου των ελευθέρων ριζών είναι ότι αλλάζει μόνιμα τη λειτουργία των πρωτεϊνών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που βοηθούν τα ερυθρά κύτταρα να είναι υγιή.
Η μυελοϋπεροξειδάση επηρεάζει επίσης τον κυτταροσκελετό, τη φυσική υποδομή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, και δεν μπορούν να λυγίσουν εύκολα. Μετά από την κατανάλωση ενός γεύματος υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, παρουσιάζουν “αγκάθια”. Είναι σαν μεγάλες ποσότητες πάγου να ρέουν σε ένα ποτάμι, είπαν οι ερευνητές παρομοιάζοντας τις αλλαγές που είδαν στη ροή αίματος. Και οι αλλαγές αυτές συμβαίνουν γρήγορα καθώς τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στο περιβάλλον τους.
Υπήρξαν αλλαγές και στα λευκά αιμοσφαίρια, στο είδος που ονομάζονται μονοκύτταρα. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα μονοκύτταρα προάγουν τη φλεγμονή και εμφανίζονται μέσα σε αρτηριοσκληρωτική πλάκα. Τα μονοκύτταρα ταξιδεύουν συχνά στην κυκλοφορία του αίματος αναζητώντας ερυθρά αιμοσφαίρια που πρέπει να εξαφανιστούν επειδή είτε είναι ηλικιωμένα είτε έχουν υποστεί βλάβες.
Το υγρό τμήμα του αίματος, που ονομάζεται πλάσμα, φαινόταν διαφορετικό μετά την κατανάλωση του λιπαρού γεύματος. Όταν οι επιστήμονες περιστρέφοουν και διαχωρίζουν διαφορετικά συστατικά του αίματος για να φτάσουν στα ερυθρά αιμοσφαίρια, παίρνουν συνήθως ένα καθαρό κιτρινωπό πλάσμα αλλά μετά από ένα και μόνο γεύμα με λίπος, το υγρό τμήμα του αίματος ήταν πιο παχύ, με αλλαγμένο χρώμα και γεμάτο με λιπίδια.
Σε προηγούμενες μελέτες σε ποντίκια και ανθρώπους, διαπιστώθηκε ότι οι ανθυγιεινές αλλαγές επιλύονται γρήγορα, σε περίπου 8 ώρες, εκτός και εάν συνεχίζονται τα γεύματα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι δοκιμάστηκαν μόνο οι συμμετέχοντες μετά από τέσσερις ώρες, διότι αυτό είναι το διάστημα για τη χώνεψη. Άρα είναι άγνωστες οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Ωστόσο, η ερευνητική ομάδα έχει δείξει ότι τα ποντίκια που τρέφονταν συνεχώς με μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά αντιμετώπιζαν μόνιμες αλλαγές στα ερυθρά αιμοσφαίρια και το αίμα τους, όμοια με εκείνες που βίωσαν παροδικά οι νέοι άνδρες. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν την ενεργοποίηση μιας σημαντικής ανοσοαπόκρισης που μπορεί να συμβάλει στην αγγειακή νόσο.
Απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να διαπιστωθεί εάν οι αλλαγές στο σχήμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων επηρεάζουν την αγγειακή υγεία, έγραψαν οι επιστήμονες. Αλλά υποθέτουν ότι τα ίδια τα αναδιαμορφωμένα ερυθρά αιμοσφαίρια θα μπορούσαν να στοχεύσουν στην εξάλειψη από μονοκύτταρα. Σε ποντίκια που έχουν τακτική τροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, έχουν παρατηρήσει ότι τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταναλώνονται από τα μακροφάγα, κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που τρώνε κυτταρικά συντρίμμια και προκαλούν φλεγμονή.
Ο Weintraub είπε ότι η πρόληψη είναι η πιο συνετή πορεία για ένα υγιές καρδιαγγειακό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της υγιεινής διατροφής, της τακτικής άσκησης και της διατήρησης των φυσιολογικών τιμών χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης.
Να σημειωθεί ότι η American Heart Association συνιστά στους υγιείς ενήλικες να περιορίζουν την πρόσληψη λίπους στο 20-35% των ημερήσιων θερμίδων τους. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ.
