Το ασβέστιο κανονικά πρέπει να εναποτίθεται στα οστά και στα δόντια αλλά μπορεί να συσσωρευτεί σε μέρη όπου δεν θα έπρεπε, όπως οι στεφανιαίες αρτηρίες, ο εγκέφαλος και οι μαστοί.
Η χοληστερόλη συσσωρεύεται στο εσωτερικό των τοιχωμάτων των αρτηριών και η φλεγμονώδης αντίδραση δημιουργεί τις αθηρωματικές πλάκες. Όμως στην αθηρωματική πλάκα δεν παρατηρείται μόνο χοληστερόλη αλλά και εναπόθεση ασβεστίου η οποία ξεκινάει από την αρχή της διαδικασίας της αθηροσκλήρωσης κάτι που παρατηρήθηκε από τους πρώτους ερευνητές που εξέτασαν το φαινόμενο πριν από 150 χρόνια.
Η αγγειακή επασβέστωση (λέγεται και αποτιτάνωση) για καιρό θεωρούταν ως μία παθητική εκφυλιστική διαδικασία που πυροδοτείται από το γήρας και τη φλεγμονή. Αλλά έρευνες της τελευταίας 15ετίας έδειξαν ότι πρόκειται για μία πολύπλοκη και στενά ελεγχόμενη διαδικασία που μοιάζει με την οστική επιμετάλλωση και την οστεογένεση. Διαπιστώθηκε ότι η εναπόθεση ασβεστίου εµφανίζεται πολύ ενωρίτερα στην εξέλιξη της αθηρωµατικής πλάκας από ό,τι πιστευόταν στο παρελθόν. Η επασβέστωση συμβαίνει αποκλειστικά στις αθηρωματικές πλάκες και απουσιάζει από το φυσιολογικό αρτηριακό τοίχωμα, έτσι ώστε η παρουσία της υποδηλώνει πάντα την ύπαρξη αθηροσκλήρωσης. Μπορεί αρχικά να ξεκινά ως ένας προστατευτικός μηχανισμός για να περιοριστεί η χρόνια φλεγμονώδης διαδικασία αλλά τελικά γίνεται επιβλαβής.
Σήμερα υπάρχουν διάφορες τεχνικές διάγνωσης της ύπαρξης ασβεστίου στην αθηρωματική πλάκα, συμπεριλαμβανομένων της αξονικής στεφανιογραφίας, των ενδοστεφανιαίων υπερήχων και της ηλεκτρονικής ακτινοτομογραφίας (Electron Beam Tomography). Μια πλάκα μπορεί να έχει ελάχιστη, μέτρια ή μεγάλη εναπόθεση ασβεστίου, και φυσικά όσο μεγαλύτερη είναι απασβέστωση τόσο πιο σκληρές γίνονται οι αρτηρίες. Αυτό οδηγεί σε αρτηριοσκλήρυνση και σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης καθώς οι ανελαστικές αρτηρίες δεν μπορούν να απορροφήσουν τις μεταβολές στην πίεση του αίματος. Το αποτέλεσμα μπορεί να επιφέρει μειωμένη αιμάτωση της καρδιάς και τελικά καρδιακή ανεπάρκεια. Επιπλέον, η υπέρταση μπορεί να είναι αιτία ρήξης της αθηρωματικής πλάκας.
Δεν είναι μέχρι σήμερα απολύτως ξεκάθαρο πως το περιεχόμενο των αθηρωματικών πλακών σε ασβέστιο επηρεάζει τη σταθερότητα των πλακών και οδηγεί σε θρομβοεμβολικά επεισόδια. Ωστόσο, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2013 στην Ευρωπαϊκή Επιθεώρηση Καρδιάς και αξιολόγησε τη σύνθεση της αθηρωματικής πλάκας των στεφανιαίων αγγείων με CT στεφανιογραφία βρήκε ότι ένας μεγαλύτερος βαθμός ασβέστωσης αυξάνει τον κίνδυνο ρήξης της πλάκας. Η μελέτη προήλθε από ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου Intermountain Heart Institute στο Salt Lake City οι οποίοι συνεργάστηκαν με το Johns Hopkins School of Medicine και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας για την ανάλυση της σύνθεσης της πλάκας σε 224 ασθενείς που έπασχαν από διαβήτη, αλλά χωρίς καρδιακά συμπτώματα. Σε μια συνέχεια της μελέτης, το 2017, βρέθηκε ότι οι ασβεστωμένες αρτηρίες είναι πιο πιθανό να υποστούν ρήξη σε σχέση με με τις μαλακές πλάκες.
Να σημειωθεί ότι η ασβέστωση των αρτηριών επηρεάζει την επιτυχία της αγγειοπλαστικής με μπαλονάκι διότι ο τρόπος που ανοίγει το μπαλόνι δεν είναι ομοιόμορφος. Αιτία είναι οι διαφορετικές αγγειακές αντιστάσεις που οφείλονται στην ανομοιομορφία της ασβεστωμένης πλάκας.
Παράγοντες που επηρεάζουν
Η έρευνα έχει βρει ότι η καθιστική ζωή, η ανεπάρκεια βιταμίνης Κ2 και η ανεπάρκεια καλίου αυξάνει τον κίνδυνο ασβέστωσης των αρτηριών.
H καθιστική ζωή. Ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου Southwestern του Πανεπιστημίου του Τέξας, στο Ντάλας, εξέτασαν στοιχεία για 2.031 άτομα, ηλικίας 40-60 ετών. Περίπου το 25% του δείγματος είχε ανιχνεύσιμα επίπεδα εναποθέσεων ασβεστίου σε κάποια στεφανιαία αρτηρία. Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μέτρηση της σωματικής τους δραστηριότητας μέσω ειδικών φορητών συσκευών και σε απεικόνιση των στεφανιαίων αρτηριών τους. Η σωματική δραστηριότητα μεταξύ των ατόμων της μελέτης διέφερε σημαντικά. Κάποιοι περνούσαν την ημέρα τους καθιστοί μέχρι 11 ώρες και άλλοι μόνο μία ώρα. Διαπιστώθηκε πως όσο πιο πολύ ήταν η καθιστική ζωή τόσο μεγαλύτερη ήταν η πιθανότητα ασβέστωσης των αρτηριών. Για κάθε μία επιπλέον ώρα καθιστικής ζωής υπήρχε 14% μεγαλύτερη πιθανότητα για πρώιμη ένδειξη αθηροσκλήρωσης. Να σημειωθεί ωστόσο ότι και η υπερβολική άσκηση μπορεί να αυξάνει την ασβέστωση των αρτηριών.
Η βιτμίνη Κ2. Η βιταμίνη Κ2, σε συνεργασία με την βιταμίνη D και το μαγνήσιο, διαχειρίζονται την εναπόθεση ασβεστίου στα όργανα και στους ιστούς. Η βιταμίνη Κ συμπεριλαμβάνει δύο κατηγορίες, την Κ1 (φυλλοκινόνη) και την Κ2 (μενακινόνες). Ενώ η βιταμίνη Κ1 βρίσκεται σε φυτικές τροφές όπως τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά, το σπανάκι και το μπρόκολο, η βιταμίνη Κ2 βρίσκεται στις ζωικές τροφές όπως το κρέας, τα πλήρη γαλακτοκομικά, ο κρόκος του αύγού και το βούτυρο. Τα τελευταία χρόνια έχουν επισημανθεί τα ιδιαίτερα τα οφέλη της βιταμίνης Κ2 για την υγεία της καρδιάς καθώς οδηγεί το ασβέστιο στα οστά και όχι στις αρτηρίες.
Μια μελέτη που εξέτασε χιλιάδες περιστατικά για πάνω από 10 χρόνια, έδειξε πως όσοι είχαν αυξημένη πρόσληψη Κ2 εμφάνιζαν 50% λιγότερη ασβέστωση των αρτηριών τους. Η βιταμίνη Κ2, ενεργοποιεί μια πρωτεΐνη που ονομάζεται οστεοκαλσίνη η οποία βάζει το ασβέστιο στα οστά και τα δόντια. Για τη δημιουργία της οστεοκαλσίνης είναι απαραίτητες οι βιταμίνες Α και D αλλά για να πάρει την τελική της μορφή και να μπορέσει να “πιάσει” το ασβέστιο χρειάζεται η βιταμίνη Κ2. Αν λείπει η βιταμίνη Κ2 από το σώμα, η οστεοκαλσίνη παραμένει αδρανής και το ασβέστιο κυκλοφορεί στο αίμα χωρίς σκοπό με αποτέλεσμα να μην τοποθετείται στα οστά. Αυτός είναι ο λόγος που η βιταμίνη Κ2 χρησιμοποιείται για την θεραπεία της οστεοπόρωσης.
Το κάλιο. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα έδειξαν ότι μια διατροφή με λίγο κάλιο προάγει την αορτική δυσκαμψία σε πειραματόζωα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η αύξηση των επιπέδων καλίου στο αίμα μείωσε την αγγειακή ασβέστωση και την αορτική δυσκαμψία. Τα ίδια είναι πολύ πιθανό να ισχύουν και στους ανθρώπους.
