“Αποτρέψτε τη σήψη στην υγειονομική περίθαλψη – Είναι στα χέρια σας”. Αυτό είναι το φετινό σύνθημα της εκστρατείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την 5η Μαΐου, Παγκόσμια Ημέρα για την Υγιεινή των Χεριών. Κι αυτό γιατί η σήψη έχει σημαντική σχέση με την υγιεινή των χεριών.
Χαρακτηριστική είναι η φράση, «οι 10 κυριότερες αιτίες πρόκλησης των νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι τα 10 δάκτυλα των χεριών μας». Ότι τα πλυμένα χέρια του υγιειονομικού προσωπικού είχαν μεγάλη σημασία για τον ασθενή διαπιστώθηκε για πρώτη φορά το 1847 από τον Ignaz Semmelweis ο οποίος καθιέρωσε το πλύσιμο των χεριών στη Μαιευτική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου της Βιέννης όπου εργαζόταν. Σήμερα, μιλάμε για την «Υγιεινή
των χεριών» αντί απλώς για το «Πλύσιμο των χεριών».
Οι γενικές παρατηρήσεις της υγιεινής των χεριών είναι:
- Το προσωπικό που εργάζεται με ασθενείς υψηλού κινδύνου π.χ. στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ή στο χειρουργείο, δεν θα πρέπει να φορά ψεύτικα νύχια.
- Τα νύχια πρέπει να είναι καλά κομμένα.
- Απαραίτητη είναι η χρήση γαντιών (όχι αποστειρωμένων) κατά την επαφή με αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά ή υλικά.
- Τα γάντια αφαιρούνται μετά τη φροντίδα του κάθε ασθενή και δεν θα πρέπει με το ίδιο ζευγάρι γάντια να γίνεται φροντίδα άλλου ασθενή. Επισημαίνεται ότι, τα γάντια μετά την χρήση δεν πρέπει να πλένονται αλλά να απορρίπτονται.
- Τα γάντια αλλάζονται πριν τη φροντίδα κάθε μολυσμένης επιφάνειας του σώματος του ασθενή.
- Μετά την αφαίρεση των γαντιών ακολουθεί πλύσιμο των χεριών.
Μελέτες παρατήρησης σχετικά με τη συμμόρφωση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού στην υγιεινή των χεριών, έδειξαν απογοητευτικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, η συμμόρφωση του
ιατρονοσηλευτικού προσωπικού κυμαίνονταν από 5- 81%, με μέσο όρο 40%. Το αποτέλεσμα της μη συμμόρφωσης μπορεί να είναι η σήψη ένα συχνό ενδονοσοκομειακό νόσημα.
Εκτιμάται ότι η σήψη επηρεάζει πάνω από 30 εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως κάθε χρόνο. Επιδημιολογικές μελέτες ανέδειξαν ότι εμφανίζονται 1,5 εκατ. περιστατικά το χρόνο στις ΗΠΑ, ενώ τα 250.000 από αυτά καταλήγουν στο θάνατο. Ένας στους τρεις θανάτους ασθενών που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο οφείλεται στη σήψη. Η πάθηση, στις σοβαρότερες εκφάνσεις της (σοβαρή σήψη και σηπτικό σοκ) αποτελεί τη συχνότερη αιτία νοσηλείας στη ΜΕΘ.
Στην Ελλάδα έχουμε πάνω από 100.000 περιστατικά το χρόνο, εκ των οποίων το 25-30% πεθαίνουν. Η σήψη παραμένει η κύρια αιτία θανάτου από λοίμωξη με τη νοσοκομειακή θνητότητα να κυμαίνεται ανάμεσα σε 30%-60%, σύμφωνα με την Ελληνική Ομάδα Μελέτης της Σήψης. Όλοι μπορούν να εκδηλώσουν σήψη. Όμως, υπάρχουν και ευπαθείς ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι, οι πάσχοντες από χρόνιες παθήσεις, όσοι υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, νεογνά και οι μητέρες τους, καθώς και άνθρωποι που δεν έχουν εμβολιαστεί έναντι κοινών νοσημάτων, όπως η γρίπη ή η πνευμονιοκοκκική πνευμονία.
Η σήψη εξελίσσεται ραγδαία και η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της αποτελούν κομβικά σημεία στην καθ’ ημέραν κλινική πράξη. Τρία συμπτώματα είναι αυτά που πρέπει να θορυβήσουν κοινό και γιατρούς: η χαμηλή αρτηριακή πίεση, η ταχύπνοια (πολλές και γρήγορες αναπνοές) και η μπερδεμένη ομιλία.
Πλυμένα χέρια
Η υγιεινή των χεριών αποτελεί το βασικότερο μέτρο πρόληψης των νοσοκομειακών λοιμώξεων και της διασποράς των παθογόνων μικροοργανισμών στο νοσοκομειακό περιβάλλον, ακόμη και εκείνων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το 2005 εγκαινίασε την έναρξη μίας εκστρατείας παγκόσμιας εμβέλειας -First Global Patient Safety Challenge Clean Care is Safer Care- με στόχο την προώθηση της εφαρμογής της υγιεινής των χεριών σε όλους τους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ασφάλειας των ασθενών.
Ο ΠΟΥ καλεί τους ιθύνοντες στις εγκαταστάσεις υγείας να αποτρέψουν τη σήψη που σχετίζεται με την υγειονομική περίθαλψη μέσω της δράσης για την υγιεινή των χεριών και την πρόληψη και έλεγχο των λοιμώξεων (IPC). Κατά την 17η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, τον Μάιο του 2017, τα κράτη μέλη ενέκριναν ψήφισμα για τη βελτίωση της πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας της σήψης.
Εντούτοις, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμώξεων των ΗΠΑ (CDC) οι επαγγελματίες υγείας πλένουν τα χέρια τους λιγότερο από τις μισές φορές που πρέπει. Αυτό επιβεβαιώνεται και στη χώρα μας από έρευνα που πραγματοποίησε το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων (CLEO) σε δημόσια νοσοκομεία. Ο σημαντικότερος λόγος για τη χαμηλή συμμόρφωση των επαγγελματιών υγείας στην υγιεινή των χεριών φαίνεται να είναι η έλλειψη χρόνου.
Παλαιότερα, δεδομένα και δράσεις του CLEO έδειξαν πως το ποσοστό συμμόρφωσης στην υγιεινή των χεριών αυξήθηκε κατά 50% μετά από μία απλή και σχεδόν ανέξοδη παρέμβαση, την πραγματοποίηση μίας καμπάνιας ενημέρωσης για την σωστή τεχνική πλυσίματος των χεριών στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία».
