O ήλιος είναι φίλος της υγείας μας αλλά μπορεί να γίνει και εχθρός. Στην πραγματικότητα αυτό ισχύει με όλα τα φάρμακα και ο ήλιος είναι ένα από αυτά. Το αν κάτι μας κάνει καλό ή κακό οφείλεται στη δοσολογία του και γι’ αυτό ίσως τα θέματα υγείας είναι συχνά τόσο αντιφατικά. Το οξυγόνο είναι απαραίτητο αλλά αν είναι πάρα πολύ στην ατμόσφαιρα μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη. Η άσκηση είναι ότι καλύτερο μπορείτε να κάνετε για την υγεία σας αλλά σε μεγάλη διάρκεια και ένταση μπορεί να γίνει επικίνδυνη για την καρδιά. Έτσι και η καθημερινή έκθεση στον ήλιο, ενώ είναι ευεργετική σε λογικές ποσότητες μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος και έγκαυμα αν γίνει αλόγιστη.
Ο ήλιος μάς κάνει να παράγουμε βιταμίνη D και αυτό μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Η βιταμίνη D είναι πανάρχαια -το φυτοπλαγκτόν και το ζωοπλαγκτόν που υπήρχε στους ωκεανούς πριν 500 εκατομμύρια χρόνια παρήγαγαν βιταμίνη D υπό την επίδραση του ηλίου – και ο ρόλος της στην υγεία διερευνάται σήμερα εντατικά.
Ο ήλιος όμως έχει και άλλες θετικές επιδράσεις, πέρα από τη βιταμίνη D, γιατί επηρεάζει την έκφραση πάνω από 2.000 γονιδίων. Ενισχύει δραματικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα λεμφοκύτταρα, ένα είδος λευκών αιμοσφαιρίων που παίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση των λοιμώξεων, αυξάνονται με την έκθεση στον ήλιο. Από την άλλη πλευρά, ο ήλιος μπορεί να βοηθήσει στην καταστολή ενός υπερδραστήριου ανοσοποιητικού συστήματος και στη μείωση της φλεγμονής.
Ο ήλιος ενισχύει την ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες αποκαλύπτουν ότι μια μικρή έκθεση στον ήλιο τους πρώτους μήνες της ζωής επηρεάζει το πόσο ψηλό μπορεί να γίνει ένα παιδί, ίσως επειδή επηρεάζει τα επίπεδα της αυξητικής ορμόνης.
Η έκθεση στον ήλιο θεραπεύει κάποιες δερματικές διαταραχές όπως είναι η ακμή, η ψωρίαση, το έκζεμα και ο ίκτερος.
Μειώνει την αρτηριακή πίεση και τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου.
Αυξάνει την περιεκτικότητα του σώματος σε οξυγόνο στο ανθρώπινο αίμα και ενισχύει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης, δύο νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου που είναι κρίσιμοι για την καλή μας διάθεση.
Τέλος, ο ήλιος μειώνει δραματικά τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου καθώς και τη θνησιμότητα από κάθε αιτία.
Από την άλλη μεριά, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι υπεριώδεις ηλιακές ακτίνες μπορούν να προκαλέσουν μελάνωμα και άλλους δερματικούς καρκίνους. Για παράδειγμα, μια μελέτη έδειξε ότι οι πιλότοι, οι αεροσυνοδοί και γενικότερα το προσωπικό των αεροπλάνων έχουν διπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν καρκίνους του δέρματος, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Πέρα από τους καρκίνους, ο ήλιος γερνάει πρόωρα το δέρμα προκαλώντας ρυτίδες και μπορεί ακόμα να προκαλέσει έγκαυμα αν εκτεθούμε αρκετά το μεσημέρι.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Πως μπορούμε να πάρουμε τα οφέλη του ήλιου χωρίς να αυξήσουμε τους κινδύνους;
Πόση έκθεση στον ήλιο χρειάζεται για τη βιταμίνη D
Mέχρι σήμερα δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο ποια είναι η άριστη δοσολογία του ήλιου, αν και αυτό διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο ανάλογα με το δέρμα του και τις ανάγκες του. Ωστόσο έχουν γίνει προσπάθειες να βρεθεί πόσος χρόνος έκθεσης είναι αρκετός, κατά μέσο όρο, για να παραχθεί μια ικανοποιητική ποσότητα βιταμίνης D.
Μια ενδιαφέρουσα μελέτη έγινε το 2017 από Ισπανούς επιστήμονες που βρήκαν ότι την άνοιξη και το καλοκαίρι χρειάζονται 7-20 λεπτά στον ήλιο το μεσημέρι (12.30 – 13.30) για να συνθέσει το δέρμα τη συνιστώμενη ημερήσια δόση βιταμίνης D (1.000 διεθνείς μονάδες). Αυτό ισχύει για μια περιοχή όπως είναι της Βαλένθια που βρίσκεται στην Ανατολική Ισπανία και έχει υψηλά επίπεδα ηλιοφάνειας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Με το 25% του σώματος εκτεθειμένο, χρειάζονται περίπου 10 λεπτά στον ήλιο στις 13:00 και 20 λεπτά από τις 15:00 έως τις 17:00 για την κάλυψη των ημερήσιων αναγκών σε βιταμίνη D. Τον Απρίλιο χρειάζονται 11 λεπτά, τον Ιούλιο μόλις 7 λεπτά και τον Οκτώβριο 31 λεπτά. Αυτή η διάρκεια αποσκοπεί στην επάρκεια της βιταμίνης D στο αίμα, δηλαδή να είναι πάνω από τα 30 ng/mL, και αφορά καθημερινή έκθεση. Ωστόσομ άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι για μερικούς ανθρώπους η ημερήσια παραγωγή 1.000 διεθνών μονάδων δεν καταλήγει πάντα σε επάρκεια. Πάντως, για να έχετε μια ιδέα για την επιφάνειες του δέρματος, το πρόσωπο καλύπτει το 9%, το στήθος και η κοιλιά το 18%, η πλάτη το 18%, τα χέρια το 11% και τα πόδια το 36%.
Από τον Νοέμβριο έως τον Φεβρουάριο είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν οι συνιστώμενες ημερήσιες δόσεις βιταμίνης D, δεδομένου ότι ο απαιτούμενος χρόνος έκθεσης στον ήλιο είναι 130 λεπτά. Σε αυτούς τους μήνες, με το 10% του σώματος εκτεθειμένο, στον ήλιο το μεσημέρι απαιτούνται 2 ώρες έκθεσης για να παραχθεί η βέλτιστη δόση βιταμίνης D. Στις 10 το πρωί απαιτούνται 9,7 ώρες και στις 4 το απόγευμα 5,7 ώρες.
Η έρευνα έδειξε επίσης ότι τον Ιούλιο ένας άνθρωπος με φωτότυπο δέρματος ΙΙΙ μπορεί να εκτίθεται στον ήλιο μέχρι 29 λεπτά, αλλά τον Ιανουάριο δεν θα καεί πριν περάσουν 150 λεπτά – ο φωτότυπος ΙΙΙ είναι ο πιο συχνά εμφανιζόμενος σε Ισπανία και Ελλάδα, και αντιστοιχεί σε ένα σχετικά σκούρο δέρμα.
