Μια αβέβαιη περίοδο διανύει ο ιατροτεχνολογικός κλάδος ο οποίος καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα προϊόντων, από τις σύριγγες και τις ταινίες σακχάρου μέχρι τα πιο εξελιγμένα μηχανήματα μαγνητικής τομογραφίας. Ο λόγος είναι η πίεση για μειώσεις των τιμών των προϊόντων και η επιβολή clawback που φτάνει ακόμα και το 50%. Μιλήσαμε γι’ αυτά τα θέματα με τον κ. Γεράσιμο Λειβαδά, πρόεδρο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Ιατρικών & Βιοτεχνολογικών προϊόντων (ΣΕΙΒ) ο οποίος εξηγεί πως ο σημερινός τρόπος διαμόρφωσης των τιμών προκαλεί στρεβλώσεις.
Κύριε Λειβαδά, ο Σύνδεσμός σας λέει ότι υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά των ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Πως συμβαίνει αυτό;
Η δαπάνη για την υγεία σταθερά παραμένει περίπου στο 10% του ΑΕΠ, όμως με την οικονομική κρίση τα προς διάθεση χρηματικά κονδύλια έχουν μειωθεί σημαντικά. Αντί να υιοθετηθεί μια πολιτική περιορισμού της σπατάλης, θεσπίσθηκε το Παρατηρητήριο Τιμών, δηλαδή μια λίστα ιατροτεχνολογικών προϊόντων με μια αντίστοιχη τιμή για κάθε προϊόν που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Το μέλημα ήταν να κατέβουν οι τιμές. Οι τιμές προκύπτουν από τη χαμηλότερη τιμή στην οποία πουλήθηκε ένα συγκεκριμένο προϊόν σε διαγωνισμό από οποιοδήποτε νοσοκομείο της χώρας. Η τιμή αυτή αναρτάται στη λίστα και από εκεί και πέρα κανένα νοσοκομείο δεν επιτρέπεται να αγοράσει πάνω από αυτή την τιμή για το συγκεκριμένο προϊόν. Όμως, μ’ αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκαν πολλά προβλήματα διότι λαμβάνεται υπόψη μόνο η τιμή, ενώ παράγοντες όπως η ποιότητα, το σέρβις μετά την πώληση, η προέλευση του προϊόντος και το αν ο γιατρός έχει εκπαιδευτεί σ’ αυτό, δεν υπολογίζονται.
Αυτό τι συνέπειες έχει;
Εκτοπίζονται τα ποιοτικά προϊόντα και κατά συνέπεια υποβαθμίζεται η δημόσια υγεία. Παλιότερα είχαμε μια ροή ιατροτεχνολογικών προϊόντων από τη Ευρώπη και την Αμερική αλλά σιγά-σιγά εισήχθησαν στην ελληνική αγορά προϊόντα από χώρες που δεν έχουν παράδοση στην ιατρική τεχνολογία, Κινέζικα, Κορεάτικα, Πακιστανικά, Αιγυπτιακά, ή και Τουρκικά. Οι εισαγωγείς, τοποθετώντας τα προϊόντα αυτά στην αγορά, τους δίνουν μια τιμή κοντά στην ανώτατη τιμή του Παρατηρητηρίου. Το αντίστοιχο αμερικανικό ή ευρωπαϊκό προϊόν μπορεί να τιμάται €100 ενώ το ανατολικής προέλευσης τιμολογείται στα €99, κι έτσι εκτοπίζονται τα δυτικής προέλευσης για μια ελάχιστη διαφορά. Έχουμε λοιπόν το φαινόμενο να ευνοούνται τα προϊόντα χαμηλών τεχνικών προδιαγραφών κάτι που το πληρώνει ο ασθενής ο οποίος είναι ο τελικός αποδέκτης ενός χειρότερου ποιοτικά προϊόντος.
Κι αυτό λέτε ότι συμβαίνει επειδή το Παρατηρητήριο καταγράφει μόνο την τιμή ενός προϊόντος χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις προδιαγραφές του;
Βεβαίως. Επί πλέον, μεγάλοι ανοιχτοί διαγωνισμοί δεν γίνονται πλέον στην Ελλάδα αλλά ακόμα και όταν προκηρύσσονται, κατά κανόνα δεν ολοκληρώνονται. Βάση του νόμου, οι τιμές που λαμβάνει το Παρατηρητήριο προέρχονται από τους διαγωνισμούς οι οποίοι τώρα δεν εκπονούνται. Αυτό που κάνουν τα νοσοκομεία σήμερα, και έχει βαπτισθεί “διαγωνιστική διαδικασία”, είναι ότι αναρτούν στο site τους αίτημα για να λάβουν πρόχειρες προσφορές για συγκεκριμένα προϊόντα που μπορεί να αφορούν ακόμα και έναν μόνο προϊόν. Στο παρελθόν μία εταιρεία λάμβανε μέρος σε 40 διαγωνισμούς το χρόνο και τώρα συμμετέχει σε 100 τέτοιες διαδικασίες τον μήνα. Η τιμή όμως που προκύπτει μ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να είναι ακόμα και κάτω του κόστους επειδή π.χ. ένας προμηθευτής που είχε στοκ και πλησιάζει στην λήξη του, το πουλάει με μεγάλη έκπτωση για να μην πετάξει το υλικό. Η τιμή καταλήγει στο Παρατηρητήριο και με αυτόν τον τρόπο καταστρέφει μια ολόκληρη αγορά. Σημειώστε ότι από τον Μάιο που ενεργοποιήθηκε ξανά το Παρατηρητήριο Τιμών -γιατί είχε πέσει σε αδράνεια- κάθε μέρα μειώνονται οι τιμές περίπου 100 ιατροτεχνολογικών προϊόντων.
Το υπουργείο Υγείας δεν βλέπει ότι μειώνεται η ποιότητα των προϊόντων;
Οι υπεύθυνοι του υπουργείου το βλέπουν αλλά νιώθουν ευτυχείς διότι τους ενδιαφέρει μόνο η πτώση των τιμών και επαίρονται ότι κατάφεραν να τις μειώσουν μέχρι και 70%. Όμως η συνολική δαπάνη δεν έχει μειωθεί ανάλογα. Πριν λίγα χρόνια υπήρχε η εποχή του λεγόμενου “πάρτι της υγείας” αλλά τώρα καταλήξαμε στο αντίθετο άκρο. Ενώ λοιπόν πριν μερικά χρόνια χρησιμοποιούντο αδιάκριτα ότι πιο καινοτόμο υπήρχε, σε πιθανόν εξωφρενικές τιμές, τώρα χρησιμοποιούνται προϊόντα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και παρωχημένης τεχνολογίας αφού είναι μοντέλα ακόμη και της περασμένης δεκαετίας. Σε πολλά είδη επομένως η τιμή μειώθηκε, όμως η σπατάλη δεν περιορίστηκε γιατί δεν ακολουθούνται τα διεθνώς αποδεκτά πρωτόκολλα. Η ιατρική πράξη δεν είναι κάτι αυθαίρετο, αλλά μια δομημένη διαδικασία γενικά αποδεκτών και ισχυόντων κανόνων της επιστήμης που πρέπει να τηρούνται, γιατί διαφορετικά μπορεί να καταλήγει σε κακή ιατρική πράξη. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ότι έχουμε σήμερα στην Ελλάδα το 58% των γεννήσεων με καισαρική τομή όταν στην Ευρώπη είναι γύρω στο 20%. Τέτοιο φαινόμενο αποτελούν και οι επιδόσεις της Ελλάδος σε αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες που είναι τεράστιες σε αριθμό. Αλλά όταν υπάρχουν περιττές ιατρικές πράξεις υπάρχουν και περιττά έξοδα, δηλαδή σπατάλη.
Η κυβέρνηση πάντως έχει κάνει μια σημαντική μεταρρύθμιση με τον οργανισμό ΗΤΑ (Health Technology Assessment) ο οποίος θα αξιολογεί τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τα προϊόντα.
Αποφασίστηκε επιτέλους φέτος να ξεκινήσει αυτός ο οργανισμός που σε άλλες χώρες λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά και πάλι, το πρώτο μέλημα είναι τα φάρμακα, ενώ το κομμάτι της ιατρικής τεχνολογίας, δηλαδή των ιατρικών συσκευών και μηχανημάτων θα καθυστερήσει. Κατά τη γνώμη μας, η αξιολόγηση των ιατροτεχνολογικών προϊόντων είναι πιο σημαντική από αυτήν των φαρμάκων γιατί μερικά από αυτά τοποθετούνται μέσα στο ανθρώπινο σώμα και παραμένουν εκεί για χρόνια. Πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι π.χ. ένα εμφύτευμα δεν θα δημιουργήσει πρόβλημα στην πορεία του χρόνου. Πιστεύουμε ότι ο λόγος που ξεκίνησε αυτή η διαδικασία από τα φάρμακα είναι για να δώσει στο Υπουργείο την δυνατότητα να διαπραγματευθεί για τις τιμές πρωτίστως, και όχι για την ασφάλεια, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά τους. Μακάρι να διαψευστούμε.
Γιατί κάνετε κριτική στον ΕΟΠΥΥ για τους προϋπολογισμούς του;
Γιατί δυστυχώς επαληθεύτηκαν οι αρχικοί μας φόβοι ότι ο ΕΟΠΥΥ δεν έχει κάνει σοβαρή δουλειά και οι προϋπολογισμοί του θα έπεφταν έξω, όπως και έγινε. Αναφερόμαστε στα υλικά που χρησιμοποιούνται στους ασθενείς εκτός νοσοκομείου που καλύπτει ο ΕΟΠΥΥ. Έχει όμως θεσπίσει ένα πλαφόν στις δαπάνες ανά προϊόν που ονομάζεται “κλειστός προϋπολογισμός” και πέραν αυτού δεν αποζημιώνει τα υλικά. Το πλαφόν αυτό σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι ρεαλιστικό. Ενώ οι γιατροί συνταγογραφούν ελεύθερα και οι παραγγελίες προωθούνται στις εταιρείες, με την εκκαθάριση του ΕΟΠΥΥ, οι καταναλώσεις μπορεί να έχουν υπερβεί το προκαθορισμένο πλαφόν, ακόμα και κατά 50%. Το αποτέλεσμα είναι οι εταιρείες να μην πληρώνονται τα ποσά που ξεπέρασαν τον προϋπολογισμό και να επιβαρύνονται ανάλογα με τον τζίρο που η κάθε εταιρεία πραγματοποίησε. Αυτό είναι το περιβόητο clawback. Δεν ευθύνονται όμως οι εταιρείες για την υπερσυνταγογράφηση ή την υπερκατανάλωση που έχουν σαν αποτέλεσμα τις υπερβάσεις στον προϋπολογισμό του ΕΟΠΥΥ.
Ωστόσο το clawback είναι μια διεθνής πρακτική και το Συμβούλιο της Επικρατείας το έχει κρίνει ως νόμιμο.
Ασφαλώς είναι μια διεθνής πρακτική και αληθώς έχει κριθεί νόμιμο. Εμείς διατεινόμαστε ότι οι προϋπολογισμοί του ΕΟΠΥΥ δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Στο εξωτερικό οι αποκλίσεις είναι ελάχιστες και το clawback κινείται σε απόλυτα λογικά πλαίσια. Το παράδοξο με τους προϋπολογισμούς του ΕΟΠΥΥ είναι ότι έχουν πέσει έξω ακόμη και για ορισμένες κατηγορίες ασθενών που γνωρίζουμε απολύτως και επακριβώς τις ανάγκες τους. Ακόμα και οι λίστες των προϊόντων που έχει φτιάξει ο ΕΟΠΥΥ δεν είναι σωστές. Μια λίστα μπορεί να περιλαμβάνει τέσσερα προϊόντα, μια εταιρεία να προσφέρει ένα προϊόν της λίστας και τελικά να επιβαρύνεται για την υπέρβαση των άλλων τριών. Φανταστείτε σε μια εταιρεία που έχει τζίρο 2 εκατ. ευρώ το χρόνο και περιθώριο κέρδους 10% να επιβληθεί clawback 50% επί του τζίρου δηλαδή 1 εκατ. ευρώ. Θα κλείσει και είναι τραγικό να κλείνουν ελληνικές εταιρείες μ’ αυτόν τον τρόπο.
Σχετικά με τις προμήθειες των νοσοκομείων τι νομίζετε ότι πρέπει να αλλάξει;
Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να είναι η τιμή το αποκλειστικό κριτήριο μιας προμήθειας. Δεν είναι δυνατόν ένα νοσοκομείο να αγοράζει π.χ. τα πιο φτηνά γάντια που υπάρχουν, γιατί αν σκιστούν την ώρα της εγχείρησης υπάρχει κίνδυνος για τον ασθενή. Επίσης, όταν γίνεται μια προμήθεια τριετίας, δεν είναι λογικό ο προμηθευτής να είναι ένας και να αποκλειστούν όλοι οι άλλοι γιατί προφανώς θα αποσυρθούν από την αγορά και αυτό θα καταλήξει σε μονοπωλιακές καταστάσεις. Θα μπορούσε ίσως η πιο αξιόλογη προσφορά να καλύπτει το 50% της προμήθειας και οι επόμενες τρεις το υπόλοιπο. Κι αυτό διότι ο γιατρός πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής του προϊόντος με το οποίο έχει εκπαιδευτεί. Πέρα από τα τεχνικά χαρακτηριστικά ενός προϊόντος πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και ορισμένες ιδιαιτερότητες, όπως πόσο άμεσα ένας προμηθευτής μπορεί να παραδώσει τα προϊόντα του. Tα νοσοκομεία αποφεύγουν να έχουν στοκ και οι εταιρείες αρκετές φορές παρέχουν τα υλικά τους για επείγοντα περιστατικά χωρίς να πληρώνονται γιατί δεν ακολουθείται η επίσημη διαδικασία. Αυτός ήταν και ένας λόγος που οι τιμές των υλικών στην Ελλάδα ήταν από τις υψηλότερες της Ευρώπης ενώ άλλος ένας είναι το κόστος της καθυστέρησης των πληρωμών. Στο εξωτερικό υπάρχουν εξειδικευμένοι οργανισμοί που προμηθεύουν τα υλικά στα νοσοκομεία. Αυτοί είναι στελεχωμένοι με εξειδικευμένους υπαλλήλους που γνωρίζουν την ιατρική τεχνολογία, γνωρίζουν τις ανάγκες των νοσοκομείων και διαπραγματεύονται τις αγορές τους τόσο με τις προμηθεύτριες εταιρείες όσο και με τους γιατρούς στα νοσοκομεία. Στην Ελλάδα, αντίθετα, έχουμε ένα γραφείο προμηθειών σε κάθε νοσοκομείο που λειτουργεί με όλους τους κανόνες της γραφειοκρατίας. Η έλλειψη τέτοιων ελεγκτικών και εποπτικών δομών στην Ελλάδα έχει ως αποτέλεσμα τη σπατάλη. Και παρότι η κατάσταση έχει βελτιωθεί, δυστυχώς το ακριβότερο τμήμα ενός νοσοκομείο συνεχίζει να είναι και στις μέρες μας το… “ρουσφετολογικό”.
