Οι καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως υποδηλώνει το όνομά τους, περιλαμβάνουν τις ασθένειες της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο όλων των θανάτων παγκοσμίως και η βασική αιτία τους είναι η αθηροσκλήρωση.
Συζητήσαμε με τον Δημήτρη Ρίχτερ, Διευθυντή Καρδιολογικής Κλινικής της Ευρωκλινικής Αθηνών και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρίας Λιπιδιολογίας για τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου και την θεραπευτική αγωγή.
Κύριε Ρίχτερ ποια είναι η βασική αιτία της αθηροσκλήρωσης;
Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι η αθηρωματική πλάκα δημιουργείται από την υψηλή χοληστερόλη του αίματος. Ξέρουμε ότι η χοληστερόλη είναι πολύ χρήσιμη για τον οργανισμό, παράγεται κυρίως από το συκώτι και βοηθάει τις κυτταρικές μεμβράνες να λειτουργήσουν και να δημιουργηθούν σημαντικές ορμόνες από το σώμα. Μας αρκεί όμως μια αρκετά χαμηλότερη ποσότητα χαληστερόλης από αυτή που κυκλοφορεί στο αίμα μας σήμερα. Για παράδειγμα, στην Κίνα πριν την εκβιομηχάνιση η ολική χοληστερόλη ήταν περίπου στα 110 mg/dL σε αντίθεση με την Ευρώπη όπου κυμαίνεται στα 200-210 mg/dL. Όταν η χοληστερόλη είναι περισσότερη από όση χρειάζεται γίνεται αθηρογόνος, ανάλογα βέβαια και με άλλους παράγοντες κινδύνου όπως το αν έχουμε υπέρταση, αν καπνίζουμε, αν έχουμε υψηλό σάκχαρο, αν έχουμε παραπανίσιο βάρος και αν περπατάμε τακτικά. Όταν η αθηρωματική πλάκα σπάσει δημιουργείται θρόμβος και μπορεί να έχουμε ένα καρδιακό επεισόδιο ή ισχαιμικό εγκεφαλικό.
Έχουν εντοπιστεί νέοι παράγοντες κινδύνου;
Δεν έχουμε κάτι ουσιαστικό στους νέους παράγοντες κινδύνου υπό την έννοια ότι αυτοί που είναι σήμερα γνωστοί εξηγούν πάνω από το 90% των καρδιαγγειακών επεισοδίων. Γνωρίζουμε επίσης ότι η κατάθλιψη είναι επιβαρυντική. Ένας παράγοντες κινδύνου είναι η συστηματική φλεγμονή εννοώντας μ’ αυτό μια χαμηλού βαθμού φλεγμονή που συντηρείται στα αγγεία και είναι διαχρονική. Αυτή τη φλεγμονή δεν μπορούμε να τη δούμε. Φαίνεται πάντως ότι η περιοδοντίτιδα που είναι μια φλεγμονή των ούλων σχετίζεται με τη στεφανιαία νόσο. Ασθενείς που ακολουθούν θεραπεία για τα ούλα τους πηγαίνοντας στον περιοδοντολόγο μειώνουν την εξέλιξη της φλεγμονής στο υπόλοιπο σώμα τους ίσως επειδή έχουν πλέον λιγότερες μικροβιακές πλάκες.
Τι ρόλο παίζει το στρες και η έλλειψη ύπνου;
Το στρες παίζει ρόλο διότι προκαλεί υπερέκκριση αδρεναλίνης αλλά καταλαβαίνετε πως είναι δύσκολο να διαπιστωθεί ή να πει κανείς πότε τελειώνει το δημιουργικό στρες και πότε αρχίζει το καταστροφικό. Υπάρχουν όμως μελέτες που έχουν καταγράψει το ρόλο του. Πριν μερικά χρόνια, ύστερα από ένα σεισμό στην Καλιφόρνια παρατηρήθηκε ότι εκείνο το μήνα υπήρχαν κατά 70% περισσότερα καρδιαγγειακά επεισόδια σε σχέση με τους ίδιους μήνες των προηγούμενων ετών. Μια άλλη μελέτη βρήκε ότι ύστερα από έναν ημιτελικό του Μουντιάλ που είχε πάει στα πέναλτι, υπήρξαν αυξημένα καρδιακά συμβάντα τις επόμενες μέρες στους άνδρες των χωρών που βρέθηκαν αντιμέτωπες στον αγώνα.
Σχετικά με την έλλειψη ύπνου, ξέρουμε ότι μπορεί να κάνει κακό αλλά εδώ πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός. Κάτω από 6 ώρες ύπνου σχετίζονται στατιστικά με περισσότερα καρδιακά συμβάντα για κάποιον που χρειάζεται 8 ώρες και λόγω υπερβολικής εργασίας κοιμάται 5 ώρες. Δεν είναι το ίδιο όμως για κάποιον που ανεξάρτητα αν δουλεύει ή όχι χρειάζεται μόνο 5 ώρες για να ξεκουραστεί. Άρα ο λίγος ύπνος επηρεάζει τα καρδιαγγειακά στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη τον ύπνο και δεν προλαβαίνουν να τον απολαύσουν και όχι σ’ αυτούς που κοιμούνται λίγες ώρες επειδή δεν χρειάζονται παραπάνω.
Η στυτική δυσλειτουργία σχετίζεται με την αθηροσκλήρωση;
Μπορεί να σχετίζεται με την αθηροσκλήρωση αλλά μπορεί να οφείλεται και στη χαμηλή τεστοστερόνη. Η στυτική δυσλειτουργία σχετίζεται με διάφορους τρόπους με τα καρδιακά προβλήματα και ο πιο συνήθης είναι μέσω μιας γενικότερης επιδείνωσης της υγείας των αγγείων συμπεριλαμβανομένων και αυτών του πέους που δεν αιματώνονται καλά. Στατιστικά έχουμε δει ότι η στυτική δυσλειτουργία προηγείται 3-5 χρόνια σε ανθρώπους που εμφανίζουν ένα καρδιακό έμφραγμα. Αρκετές φορές βλέπουμε ότι σχετίζεται και με τη χαμηλή τεστοστερόνη η οποία παίζει ρόλο στα καρδιακά συμβάντα. Τελικά, για έναν άνδρα που βλέπει να έχει μια δυσκολία στη στυτική λειτουργία του στα 50-60 έτη, αυτό πρέπει να αποτελέσει ένα “καμπανάκι” για να κοιτάξει λίγο καλύτερα τον εαυτό του.
Στη διατροφή, υπάρχουν νέες εξελίξεις;
Σχετικά με τα έλαια, αν επιλέξουμε να τα καταναλώσουμε χωρίς να προηγηθεί θέρμανσή τους, σίγουρα το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο είναι το καλύτερο. Το τηγάνισμα, γενικά, δεν είναι κάτι που θέλουμε για διάφορους λόγους, μάλιστα είχαμε πρόσφατα και την προειδοποίηση για το ακρυλαμίδιο που σχηματίζεται όταν π.χ. τηγανίζουμε πατάτες. Μεγάλο κακό κάνουν τα τρανς λιπαρά που παράγονται από τη βιομηχανική επεξεργασία των φυτικών ελαίων. Οι ξηροί καρποί βοηθάνε ενώ είναι αρκετά επιβεβαιωμένο ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος είναι αρνητική.
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι η ζάχαρη έχει περισσότερη βλαπτική δράση από αυτή που αρχικά είχε υποτεθεί, ενώ υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τα κορεσμένα λίπη και το ενδεχόμενο να έχουν υπερενοχοποιηθεί. Ίσως τα κορεσμένα λίπη να μην είναι τόσο ένοχα όσο θεωρήθηκαν στο παρελθόν αλλά δεν είναι εύκολο να έχει κανείς σαφείς μελέτες διατροφής και άρα δεν συνιστάμε να τρώει κάποιος κάθε μέρα κρέας. Τα ψάρια, τα λαχανικά και τα φρούτα έχουν θετικές επιδράσεις όπως και το λίγο αλκοόλ.
Ο καφές μπορεί να ανεβάσει την αρτηριακή πίεση αλλά μέχρι τρεις καφέδες την ημέρα δεν υπάρχει ουσιαστική επίπτωση με εξαίρεση τους πολύ ευαίσθητους ανθρώπους στην καφεΐνη. Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει αρνητική σύσταση για έναν-δυο καφέδες την ημέρα γιατί φαίνεται πως τα φλαβονοειδή που περιέχουν κάνουν καλό στον οργανισμό.
Υπάρχει κάτι καινούργιο στον τομέα των φαρμάκων;
Φαρμακευτικά έχουμε τη δυνατότητα να ρυθμίσουμε τη LDL χοληστερόλη. Οι στατίνες είναι καθιερωμένες εδώ και χρόνια ενώ και η εζετιμίμπη έχει επίσης καθιερωθεί διότι έχει δείξει ότι μειώνει τα καρδιαγγειακά επεισόδια. Ως καινούργια φάρμακα έχουμε τους αναστολείς του ενζύμου PCSK9 που χορηγούνται με υποδόρια ένεση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς που λαμβάνουν ήδη φαρμακευτική αγωγή και έχουν υψηλό κίνδυνο, ωστόσο έχουν σημαντικό κόστος. O στόχος της θεραπείας τίθεται ανάλογα με τον συνολικό κίνδυνο κι έτσι μπορεί να θέλουμε να έχουμε τιμές της LDL χοληστερόλης κάτω από 115 ή κάτω από 100 ή κάτω από 70. Σε κάποιους ασθενείς, όταν θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε οριακές καταστάσεις κάνουμε επιπλέον μετρήσεις αίματος όπως είναι η Apo Β.
Για τα τριγλυκερίδια, που κι αυτά έχουν σημασία στην εξέλιξη της αθηρωματικής νόσου, μολονότι λιγότερο από την LDL χοληστερόλη, σε φαρμακευτικό επίπεδο η μόνη περίπτωση που η μείωσή τους βοηθάει τον ασθενή είναι στην περίπτωση των διαβητικών αφού προηγουμένως έχουν ρυθμίσει το “ζάχαρο” και έχουν τριγλυκερίδια πάνω από 200 mg/dL. Σ’ αυτή την περίπτωση μπορεί να δώσουμε φιμπράτες. Για την HDL χοληστερόλη, την οποία αποκαλούμε “καλή” γιατί δρα προστατευτικά θέλουμε να είναι υψηλή αλλά ότι φάρμακο έχει δοκιμαστεί έχει αποτύχει. Το μόνο που δείχνει ότι βοηθάει είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής, όπως είναι η άσκηση, η διακοπή του καπνίσματος και η απώλεια βάρους.
Η ύπαρξη ασβεστίου στις αρτηρίες αλλάζει τη φαρμακευτική αγωγή;
Όταν βρίσκουμε ασβέστιο στα αγγεία σημαίνει ότι έχει αρχίσει ένα είδος αθηρωμάτωσης που θέλει προσοχή. Το ασβέστιο είναι ένας παράγοντας κινδύνου που μας παρακινεί να ψάξουμε περισσότερο τους ασθενείς που έχουν οριακές τιμές χοληστερόλης ή αρτηριακής πίεσης και να γίνουμε, ανάλογα, λιγότερο ή περισσότερο επιθετικοί ως προς την θεραπευτική αγωγή. Δεν αντιμετωπίζουμε το ίδιο το ασβέστιο αλλά τους παράγοντες κινδύνου που αναφέραμε πριν από λίγο.
