Στους νεαρούς άνδρες ο προστάτης έχει διάμετρο περίπου 3 εκατοστά, όγκο 20-25 κυβικά εκατοστά και βάρος 20 γραμμάρια. Για άγνωστους λόγους, όταν ένας άνδρας φτάσει 40-45 χρονών, ο προστάτης του αρχίζει να μεγαλώνει και μπορεί ακόμα και να πενταπλασιαστεί ξεπερνώντας τα 100 κυβικά εκατοστά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πιέζεται η ουρήθρα η οποία περνάει μέσα από τον προστάτη κάτι που μπορεί να κάνει δύσκολη την πορεία των ούρων.
Να σημειωθεί ότι ο προστάτης βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει το πρώτο μέρος της ουρήθρας. Επίσης βρίσκεται κοντά στο ορθό και έτσι μπορεί εύκολα να ψηλαφιστεί από το γιατρό και να διαπιστωθεί το μέγεθός του.
Η αύξηση του μεγέθους του προστάτη που δεν οφείλεται σε καρκίνο ονομάζεται καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ). Η καλοήθης υπερπλασία είναι τόσο κοινή, που οι περισσότεροι άνδρες, αν ζήσουν αρκετά, θα την εμφανίσουν. Στην ηλικία των 50 ετών το 20% των ανδρών έχει υπερπλασία και στην ηλικία των 70 ετών το 50-70%. “Υπερπλασία” σημαίνει αύξηση στον αριθμό των κυττάρων του προστάτη ενώ η λέξη “καλοήθης” σημαίνει ότι δεν είναι καρκίνος.
Η καλοήθης υπερπλασία και ο καρκίνος προσβάλλουν διαφορετικές περιοχές του προστάτη. Ο καρκίνος αρχίζει στην εξωτερική, περιφερική ζώνη του και αναπτύσσεται προς τα έξω ενώ η καλοήθης υπερπλασία αρχίζει στην περιοχή του εσωτερικού προστάτη και η ανάπτυξη γίνεται προς τα μέσα, σφίγγοντας την ουρήθρα και παρεμποδίζοντας την ούρηση, κάτι που εξηγεί γιατί τα συμπτώματα δεν μπορούν να αγνοηθούν. Το να έχει κανείς υπερπλασία δεν αυξάνει τις πιθανότητες για καρκίνο του προστάτη.
Αιτία
Η αύξηση του μεγέθους του προστάτη συνδέεται με τη δράση μιας ορμόνης που ονομάζεται διυδροτεστοστερόνη (DHT).
Η τεστοστερόνη είναι ο κύριος παράγοντας που κάνει τον προστάτη να μεγαλώνει, ωστόσο, η ενεργή μορφή στον προστάτη δεν ακριβώς η τεστοστερόνη. Ο προστάτης χρησιμοποιεί ένα ένζυμο που ονομάζεται 5-άλφα αναγωγάση και διυλίζει την τεστοστερόνη δημιουργώντας μια άλλη ορμόνη, την διυδροτεστοστερόνη. Αυτή ενώνεται με μια πρωτεΐνη στον πυρήνα του κυττάρου και ενεργοποιεί διάφορα γονίδια τα κύτταρα του προστάτη με αποτέλεσμα να μεγαλώνει (αυξάνεται ο αριθμός των κυττάρων).
Τι ακριβώς συμβαίνει όμως και στο μέσον τη ηλικίας ενός άνδρα αρχίζει να μεγαλώνει ο προστάτης παραμένει άγνωστο.
Συμπτώματα
Η υποψία πως κάτι τρέχει με τον προστάτη εμφανίζεται όταν η ούρηση δεν είναι φυσιολογική. Υπάρχει αδυναμία αποβολής των ούρων, μειωμένη ροή και διακοπτόμενη ούρηση. Δευτερεύοντα συμπτώματα είναι η συνεχής αίσθηση ότι θέλετε να ουρήσετε ακόμα και τη νύχτα.
Καθώς ο αδένας υπερτρέφεται, σταδιακά συμπιέζει την ουρήθρα. Αρχικά η καλοήθης υπερπλασία προκαλεί λίγα συμπτώματα, επειδή η ουροδόχος κύστη έχει έναν ισχυρό μυ ο οποίος αντισταθμίζει τη στένωση της ουρήθρας. Στη συνέχεια όμως αυτή η προσπάθεια της ουροδόχου κύστης έχει συνέπειες γιατί ο μυϊκός χιτώνας του τοιχώματος της κύστης γίνεται παχύτερος και χάνει την ελαστικότητα του. Η κύστη δεν αδειάζει εντελώς και ο άνδρας νιώθει πιο συχνά την ανάγκη για ούρηση. Εκτός από την συχνοουρία, μερικές φορές τα συμπτώματα είναι νυχτουρία (ούρηση τη νύχτα) και επιτακτική ακράτεια (όταν κάποιος ξέρει ότι πρέπει να ουρήσει αλλά δεν προλαβαίνει να πάει έγκαιρα στην τουαλέτα).
Το μέγεθος του προστάτη μπορεί να μην έχει σχέση με τον βαθμό των συμπτωμάτων. Ορισμένοι άνδρες με μεγάλη διόγκωση δεν παρουσιάζουν συμπτώματα ενώ άλλοι, με μικρή διόγκωση ή ακόμα και με μικρό προστάτη, μπορεί να εμφανίσουν σοβαρά προβλήματα ούρησης. Υπάρχουν ασθενείς των οποίων ο προστάτης φθάνει στα 60-70 κυβικά εκατοστά χωρίς να παρουσιάσουν ιδιαίτερα προβλήματα, ενώ άλλοι με μέγεθος 30 κυβικά εκατοστά έχουν πρόβλημα
Εάν έχετε διαγνωστεί με καλοήθη υπερπλασία προστάτη, μπορεί αυτό να έχει αντίκτυπο στη στυτική λειτουργία. Είναι άγνωστο γιατί συμβαίνει αυτό αλλά μια ιδέα είναι ότι επηρεάζεται η δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος που ελέγχει τη στύση. Μια άλλη άποψη είναι ότι η στυτική λειτουργία στην πραγματικότητα δεν επηρεάζεται από την ίδια υπερπλασία αλλά από φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπισή της.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται με δακτυλική εξέταση από το ορθό και αιματολογική εξέταση για τα επίπεδα του προστατικού αντιγόνου (PSA). Ορισμένες φορές μπορεί να γίνει και μαγνητική τομογραφία.
Αντιμετώπιση και παρενέργειες
Η πορεία της καλοήθους υπερπλασίας συχνά είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Τα συμπτώματα μπορούν να μείνουν ίδια, να βελτιωθούν ή να επιδεινωθούν. Έτσι η πρώτη επιλογή είναι αυτό που ονομάζεται ενεργητική παρακολούθηση, δηλαδή “βλέποντας και κάνοντας”. Πρακτικά, σημαίνει ότι ψηλάφηση από τον γιατρό και η μέτρηση του PSA πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο.
Εάν ο ασθενής έχει μεν συμπτώματα, αλλά αυτά δεν επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής του, δεν συνιστάται θεραπεία. Ο γιατρός μπορεί να συστήσει τροποποιήσεις του τρόπου ζωής (π.χ. αποφυγή κατανάλωσης υγρών τη νύχτα, καλή κένωση της ουροδόχου κύστεως, συστηματική άσκηση).
Για άνδρες με μέτρια συμπτώματα εξετάζεται η φαρμακευτική θεραπεία. Μια κατηγορία φαρμάκων που ονομάζονται άλφα αποκλειστές (χρησιμοποιούνται και για τη θεραπεία της υπέρτασης) αντιμετωπίζουν το πρόβλημα κάνοντας τον μυϊκό αυτό ιστό να χαλαρώσει. Τα φάρμακα αυτά είναι χρήσιμα σε άνδρες με μικρό προστάτη και μέτρια συμπτώματα. Οι άλφα αναστολείς μπορεί να έχουν παρενέργειες και να προκαλέσουν στυτική δυσλειτουργία. Επίσης, οι άνδρες που λαμβάνουν άλφα αναστολείς όπως η δοξαζοσίνη και η τεραζοσίνη μπορεί να εμφανίσουν μειωμένη εκσπερμάτιση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι άλφα αναστολείς χαλαρώνουν τα κύτταρα της ουροδόχου κύστης και τα κύτταρα των μυών του προστάτη.
Για άνδρες που έχουν σημαντικά διογκωμένο προστάτη δοκιμάζεται μια άλλη κατηγορία φαρμάκων, που ονομάζονται αναστολείς 5-άλφα αναγωγάσης. Τα φάρμακα αυτά παρεμποδίζουν την 5-άλφα αναγωγάση, το ένζυμο που αλλάζει την τεστοστερόνη σε διυδροτεστοστερόνη. Εδώ υπάρχουν δύο δραστικές ουσίες, η ντουταστερίδη και η φιναστερίδη που παρεμποδίζουν τη δραστηριότητα του ενζύμου. Το θέμα με τα φάρμακα αυτά είναι πως έχουν σταδιακή επίδραση. Σε ορισμένους άνδρες ο ρυθμός αλλαγής είναι αργός και η βελτίωση έρχεται μόνο ύστερα από αρκετούς μήνες. Οι αναστολείς αυτοί είναι περισσότερο χρήσιμοι σε άνδρες με μεγάλους προστάτες, πάνω από 40 κυβικά εκατοστά. Αν ο προστάτης είναι μικρός, ένα φάρμακο για τη συρρίκνωση του προστάτη δεν επιλύει το πρόβλημα. Όσον αφορά τις παρενέργειες, η φιναστερίδη έχει συσχετιστεί με στυτική δυσλειτουργία, περίπου στο 4% των ασθενών.
Όταν τα συμπτώματα του ασθενούς είναι μέτρια έως σοβαρά και αποτύχουν οι φαρμακευτικές θεραπείες, εξετάζεται το ενδεχόμενο της χειρουργικής επέμβασης.
