Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, δύο ερευνητές, ο Charles Brenton Huggins και ο Clarence Hodges ανακάλυψαν πως όταν μειωνόταν η παραγωγή της τεστοστερόνης, ο καρκίνος του προστάτη σταματούσε να αναπτύσσεται. Διαπίστωσαν επίσης ότι η χορήγηση τεστοστερόνης σε άνδρες με καρκίνο του προστάτη προωθούσε τον καρκίνο. Συμπέραναν λοιπόν ότι η τεστοστερόνη προάγει την ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη.
Περισσότερα στοιχεία συγκεντρώθηκαν γι’ αυτό το θέμα και σήμερα μία από τις κύριες θεραπείες για τον καρκίνο του προστάτη είναι η μείωση της τεστοστερόνης στους ασθενείς που έχουν αναπτύξει τη νόσο.
Για άλλους όμως λόγους δεν είναι καλό ένας άνδρας να έχει χαμηλή τεστοστερόνη. Αυτή η ορμόνη, που ονομάζεται και ανδρογόνο διότι παράγεται κυρίως από τους άνδρες (οι γυναίκες παράγουν μικρές ποσότητες) βοηθά στην παραγωγή σπέρματος, στη διατήρηση της μυϊκής και οστικής μάζας, στην σεξουαλική επιθυμία και στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Μετά τα 40 έτη, η παραγωγή τεστοστερόνης αρχίζει να επιβραδύνεται και κάποια στιγμή αρκετοί άνδρες (τουλάχιστον το 20%) αναπτύσσουν συμπτώματα χαμηλής τεστοστερόνης (χαμηλή ενέργεια, μειωμένη μυϊκή μάζα και οστική πυκνότητα, γυναικομαστία κ.α.). Όταν αυτά τα συμπτώματα είναι σοβαρά, η κατάσταση ονομάζονται υπογοναδισμός (αφορά το 2-6% των ανδρών). Αρκετοί άνδρες θα ήθελαν να λαμβάνουν τεστοστερόνη μετά από κάποια ηλικία αλλά οι γιατροί αποφεύγουν κάτι τέτοιο διότι θεωρούν πως η ορμόνη αποτελεί παράγοντα ανάπτυξης του καρκίνου του προστάτη.
Όμως τα τελευταία χρόνια, η έρευνα έχει αμφισβητήσει τη σχέση μεταξύ της τεστοστερόνης και του καρκίνου του προστάτη. Μια μετα-ανάλυση, το 2016, δεν διαπίστωσε σχέση μεταξύ των επιπέδων τεστοστερόνης και του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη. Το 2018, μια άλλη ανασκόπηση έδειξε ότι η χορήγηση τεστοστερόνης στους άνδρες που έχουν ανεπάρκεια δεν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη (είτε επιθετικής είτε μη επιθετικής μορφής). Επίσης σύμφωνα με μια ανασκόπηση του 2015, η χορήγηση τεστοστερόνης δεν αυξάνει τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA).
Τεστοστερόνη, υποδοχείς και κορεσμός
Μια από τις πρόσφατες μελέτες, η οποία δημοσιεύθηκε στα τέλη του 2017, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι άνδρες με φυσικά χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη από εκείνους με υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης στο αίμα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, εξέτασαν δείγματα αίματος από περίπου 19.000 άνδρες ηλικίας 34-76 ετών, που συλλέχθηκαν μεταξύ 1959 και 2004. Από αυτούς, 6.900 εμφάνισαν καρκίνο του προστάτη. Οι επιστήμονες χώρισαν τους άντρες σε ομάδες, ανάλογα με το επίπεδο της τεστοστερόνης στο αίμα τους και συνέκριναν τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη.
Το ενδιαφέρον με αυτή την έρευνα ήταν πως ενώ βρήκε ότι τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης συσχετίστηκαν με μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης δεν συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο. Το εύρημα αυτό υποστηρίζει τη θεωρία ότι η τεστοστερόνη μπορεί μέχρι ενός σημείου να επηρεάζει τον καρκίνο του προστάτη ή να επιδρά γενικότερα στο σώμα. Ο λόγος είναι ότι αυτό που έχει σημασία είναι οι υποδοχείς της τεστοστερόνης οι οποίοι τη δεσμεύουν και την ενεργοποιούν για να κάνει τη δουλειά της. Από τη στιγμή που όλοι οι υποδοχείς είναι γεμάτοι με τεστοστερόνη, δεν έχει σημασία πόσο περισσότερη τεστοστερόνη κυκλοφορεί στο αίμα, επειδή δεν μπορεί πλέον να δεσμευτεί και να ενεργοποιήσει έναν υποδοχέα. Αυτό, ενδεχομένως, εξηγεί γιατί τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης δεν αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, αλλά τα χαμηλά επίπεδα μπορούν να τον μειώσουν. Η ιδέα είναι πως όταν ξεπεραστεί το σημείο όπου ο προστάτης είναι κορεσμένος με τεστοστερόνη, η προσθήκη περισσότερης τεστοστερόνης δεν έχει περαιτέρω επιπτώσεις στην ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη. Ορισμένες πειραματικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η συγκέντρωση στην οποία εμφανίζεται αυτός ο κορεσμός είναι αρκετά χαμηλή και άρα κάποιος που έχει υψηλή τεστοστερόνη στο αίμα του δεν έχει υψηλότερο κίνδυνο από κάποιον που έχει μέτρια τεστοστερόνη.
Η μελέτη βρήκε και κάτι άλλο ενδιαφέρον. Ενώ οι άνδρες με χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης ήταν λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη, από τη στιγμή που αυτό συνέβαινε, ήταν πιο πιθανό να εκδηλώσουν την επιθετική μορφή της νόσου. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν σκέψεις σχετικά με το γιατί αυτό μπορεί να συμβαίνει. Πρόκειται όμως για κάτι που κάνει τα πράγματα να φαίνονται πιο περίπλοκα γύρω από τη σχέση της τεστοστερόνης με τον καρκίνο του προστάτη. Η σχέση αυτή ήταν εξαρχής περίπλοκη διότι ενώ τα χαμηλά επίπεδα της ορμόνης φαινόταν να έχουν προστατευτική επίδραση, ο καρκίνος του προστάτη αναπτύσσεται μετά το μέσον της ζωής όταν η τεστοστερόνη μειώνεται στον άνδρα.
