Η κολπική μαρμαρυγή, είναι η συχνότερη καρδιακή αρρυθμία και μπορεί να αποτελέσει αιτία εγκεφαλικού επεισοδίου. Εμφανίζεται περισσότερο καθώς περνούν οι δεκαετίες. Λιγότερο από το 1% των ατόμων έχουν κολπική μαρμαρυγή στα 50 τους, το 5% έχει στην ηλικία των 65 και το 10% στην ηλικία των 80 ετών. Είναι σημαντικό η διάγνωση της αρρυθμίας να γίνεται έγκαιρα, καθώς χωρίς την κατάλληλη αγωγή συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιοπάθειας.
Η καρδιά είναι ένα όργανο που αποτελείται από τέσσερις κοιλότητες: δύο κοιλίες και δύο κόλπους. Ο φυσιολογικός καρδιακός παλμός είναι σύγχρονος, δηλαδή κάθε συστολή των κόλπων αντιστοιχεί σε μία συστολή των κοιλιών. Η κολπική μαρμαρυγή αναγκάζει την καρδιά να μη λειτουργεί ρυθμικά, με αποτέλεσμα να συστέλλεται και να διαστέλλεται άρρυθμα. Πρόκειται για ένα γρήγορο ρυθμό χτυπήματος των άνω διαμερισμάτων της καρδιάς, των κόλπων, που καταλήγει σε αυξημένους παλμούς οι οποίοι συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 100-150 το λεπτό ή και παραπάνω, εν ώρα ανάπαυσης.
Όταν ένα άτομο αναπτύσσει κολπική μαρμαρυγή, οι δύο κόλποι συστέλλονται γρήγορα και ακαθόριστα και καταργείται η 1:1 αντιστοιχία των συστολών μεταξύ κόλπων και κοιλιών. Οι κόλποι σε αυτήν την περίπτωση συστέλλονται με συχνότητα που μπορεί να φτάσει μέχρι και τις 400 συστολές το λεπτό, ενώ οι κοιλίες μπορεί να συστέλλονται με φυσιολογική συχνότητα (60-100 ανά λεπτό) ή αυξημένη (πάνω από 100 ανά λεπτό). Ο κολπικός ρυθμός γίνεται πλέον χαοτικός και αναποτελεσματικός ενώ οι κόλποι χάνουν την συσταλτική τους ικανότητα. Αποτέλεσμα είναι να μην προωθείται σωστά το αίμα προς τα όργανα του σώματος και να λιμνάζει στους κόλπους της καρδιάς.
Αιτίες
Η κολπική μαρμαρυγή είναι μία διαταραχή του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς. Οι δύο κόλποι της καρδιάς ουσιαστικά δεν συστέλλονται για να προωθήσουν το αίμα προς τις κοιλίες. Η προώθηση του αίματος γίνεται μηχανικά λόγω διαφοράς πιέσεως μεταξύ κόλπων και κοιλιών. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κόλποι δεν διεγείρονται σωστά ηλεκτρικά.
Σε μία υγιή καρδιά, το ηλεκτρικό σήμα που οδηγεί στη συστολή των κόλπων και των κοιλιών, δημιουργείται από μία περιοχή του δεξιού κόλπου που ονομάζεται φλεβόκομβος και αποτελεί τον φυσικό βηματοδότη της καρδιάς. Το ηλεκτρικό σήμα ταξιδεύει από τους κόλπους στις κοιλίες μέσω μίας ερεθισματαγωγού πύλης που λέγεται κολποκοιλιακός κόμβος. Όταν κάποιος αναπτύξει κολπική μαρμαρυγή, παύει να λειτουργεί ο φλεβόκομβος με αποτέλεσμα να παράγονται πολλαπλά ηλεκτρικά ερεθίσματα από διάφορα σημεία των δύο κόλπων. Στη θέση του φλεβόκομβου έχουν αναδυθεί διάφορες ηλεκτρικές εστίες, που δουλεύουν άναρχα, κυρίως μέσα στους δύο κόλπους της καρδιάς, και δεν καταφέρνουν να προκαλέσουν συστολή των κόλπων, η οποία είναι απαραίτητη για να προωθηθεί σωστά το αίμα που επιστρέφει από τα διάφορα όργανα στην καρδιά. Τα άναρχα ηλεκτρικά κυκλώματα ανταγωνίζονται μεταξύ τους και αναγκάζουν την καρδιά να χτυπά ακατάστατα και γρήγορα.
Παρόλο που ο κολποκοιλιακός κόμβος έχει την ικανότητα να περιορίζει τον αριθμό των ηλεκτρικών ερεθισμάτων που φτάνουν από τους άρρυθμους κόλπους στις κοιλίες, ένας σημαντικός αριθμός από τα ερεθίσματα αυτά καταφέρνει να βρει διέξοδο προς τις κοιλίες προκαλώντας συχνά αύξηση του αριθμού των κοιλιακών συστολών (μέχρι και 200 ανά λεπτό). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο καρδιακός ρυθμός είναι πλήρως αποδιοργανωμένος και η καρδιά αδυνατεί να εξωθήσει ικανή ποσότητα αίματος στο υπόλοιπο σώμα, προκαλώντας συμπτώματα που αναφέρονται παρακάτω.
Διάφορες καρδιακές νόσοι όπως στεφανιαία, βαλβιδική νόσος και καρδιακή ανεπάρκεια σχετίζονται με την κολπική μαρμαρυγή. Άλλοι παράγοντες που σχετίζονται είναι η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, η άπνοια ύπνου, η ηλικία, το μεταβολικό σύνδρομο, η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας κ.α. Ειδικότερα, η υπέρταση εντοπίζεται σε διπλάσιο ποσοστό στους ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή.
Είναι δυνατόν κάποιος να πάθει κολπική μαρμαρυγή χωρίς να έχει πρόβλημα με την καρδιά του αλλά εξαιτίας άλλων προβλημάτων υγείας όπως π.χ. υπερθυρεοειδισμό, πνευμονοπάθειες και λοιμώξεις. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Circulation και παρακολούθησε 15.000 ασθενείς επί 17 χρόνια κατέληξε στο συμπέρασμα το ότι 57% των επεισοδίων της κολπικής μαρμαρυγής σχετίζεται με το κάπνισμα, την αρτηριακή υπέρταση και την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη.
Δύο μελέτες έχουν δείξει ότι τα προβλήματα με τον ύπνο αυξάνουν τον κίνδυνο για κολπική μαρμαρυγή. Η κατανάλωση ξηρών καρπών μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου εκδήλωσης κολπικής μαρμαρυγής, σύμφωνα με μια σουηδική μελέτη. Οι ασθενείς με καρδιακές αρρυθμίες συνήθως συμβουλεύονται να αποφεύγουν τα ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη αλλά μια μελέτη έδειξε ότι ο καφές και το τσάι μειώνουν τη συχνότητά στους περισσότερους ασθενείς. Από την άλλη μεριά, σε ένα ποσοστό ασθενών που μπορεί να φτάνει το 25% η καφεΐνη μπορεί να πυροδοτεί την κολπική μαρμαρυγή.
Συμπτώματα
Όταν η συχνότητα ενός άρρυθμου σφυγμού κυμαίνεται στους 70-100 χτύπους το λεπτό σε κατάσταση ηρεμίας, τότε η κολπική μαρμαρυγή δεν προκαλεί συμπτώματα. Αλλά, αν η κολπική μαρμαρυγή είναι σχετικά γρήγορη μπορεί να προκαλέσει αίσθημα παλμών, ζάλη, ανησυχία, γενικευμένη αδυναμία και ήπια δύσπνοια. Ωστόσο μέχρι το 90% των επεισοδίων της κολπικής μαρμαρυγής μπορούν να εκδηλωθούν ασυμπτωματικά. Σημεία και συμπτώματα όπως προκάρδιο άλγος, σημαντική δύσπνοια και αιμοδυναμική αστάθεια μπορεί να οφείλονται στις συννοσηρότητες όπως είναι η ισχαιμική καρδιοπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια. Αν η συχνότητα της κολπικής μαρμαρυγής είναι υψηλή, πάνω από 130 παλμούς, τότε τα συμπτώματα είναι έντονα.
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι:
- Ταχυπαλμίες, ή/και αρρυθμίες στον χτύπο της καρδιάς
- Αδυναμία
- Μειωμένη ικανότητα για σωματική άσκηση
- Αυξημένη κόπωση
- Ζαλάδα. Στους 170-200 χτύπους το λεπτό μπορεί να πέσει δραματικά η πίεση του αίματος και να επέλθει λιποθυμία.
- Σύγχυση
- Δύσπνοια
- Πόνος στο στήθος
Επιπλοκές
Η κολπική μαρμαρυγή που συνδυάζεται με γρήγορη καρδιακή συχνότητα για μεγάλη χρονική περίοδο μπορεί να κάνει αδύναμο τον καρδιακό μυ και να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια. Κι αυτό διότι χωρίς τις κολπικές συστολές, η καρδιά χτυπά λιγότερο αποτελεσματικά και μπορεί να μειωθεί η ικανότητα της καρδιάς να σπρώχνει το αίμα κατά 20-30%.
Όταν υπάρχει καρδιοπάθεια που προκαλεί σοβαρή δυσλειτουργία στην καρδιά (όπως π.χ. στένωση της μιτροειδούς βαλβίδας ή έμφραγμα του μυοκαρδίου), είναι δυνατόν η εκδήλωση της κολπικής μαρμαρυγής να οδηγήσει σε οξύ πνευμονικό οίδημα εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά και άμεσα από εξειδικευμένο γιατρό.
Αλλά το πνευμονικό οίδημα δεν είναι η σοβαρότερη επιπλοκή της κολπικής μαρμαρυγής. Η σοβαρότερη επιπλοκή είναι τα θρομβοεμβολικά επεισόδια σε διάφορα όργανα του οργανισμού, με πλέον επικίνδυνο απ’ όλα το εμβολικό επεισόδιο στον εγκέφαλο, το οποίο προκαλεί εγκεφαλικό επεισόδιο. Μέσα στον αριστερό κόλπο υπάρχει μια πτυχή που μοιάζει με κρύπτη -ονομάζεται ωτίον- και μέσα σ’ αυτήν το αίμα που λιμνάζει μπορεί να δημιουργήσει θρόμβους που μπορεί να εκτοξευθούν υπό μορφή εμβόλων. Το 25% των εγκεφαλικών υπολογίζεται ότι έχουν αιτία την κολπική μαρμαρυγή και τους θρόμβους που αυτή προκαλεί. Τα άτομα με κολπική μαρμαρυγή έχουν 5-7 φορές αυξημένες πιθανότητες για εγκεφαλικό. Θρόμβοι μπορούν, επίσης, να εμβολισθούν και σε αλλά μέλη του σώματος (νεφροί, καρδιά, έντερα) προκαλώντας βλάβες. Σήμερα υπάρχουν συσκευές που δοκιμάζονται ερευνητικά και ουσιαστικά κλείνουν το ωτίον μέσα στο οποίο δημιουργείται ο θρόμβος. Επιπλέον στην καθημερινή κλινική πράξη η χορήγηση αντιπηκτικών φαρμάκων (γουαρφαρίνη-κουμαρινικά) παρεμποδίζει τη δημιουργία θρόμβου.
Τελευταία έρευνα δείχνει ότι η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να επιφέρει ταχύτερη πτώση στις δεξιότητες σκέψης και μνήμης. Τέσσερις στους 10 ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή, αλλά χωρίς ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή παροδικής ισχαιμικής κρίσης, έχουν άγνωστη εγκεφαλική βλάβη βρήκε μια πρόσφατη μελέτη.
Διάγνωση
Η διάγνωση της κολπικής μαρμαρυγής μπορεί να γίνει είτε με ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα, όπου σε ένα ειδικό χαρτί καταγράφονται τα ηλεκτρικά ερεθίσματα που παράγει η καρδιά, είτε με τη βοήθεια του Holter ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Το Holter είναι μία συσκευή καταγραφής του ηλεκτροκαρδιογραφήματος για ένα χρονικό διάστημα συνήθως 24 ωρών. Ο γιατρός τοποθετεί αυτοκόλλητα ηλεκτρόδια στο στήθος, τα οποία επικοινωνούν με έναν καταγραφέα ο οποίος προσαρμόζεται σε μία ζώνη που φέρει ο ασθενής. Μετά το πέρας των 24 ωρών, ο γιατρός αφαιρεί τον καταγραφέα και τα ηλεκτρόδια από τον ασθενή και αναλύει τα δεδομένα που έχουν καταγραφεί με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Τύποι
Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες κολπικών μαρμαρυγών. Η πιο κοινή είναι η παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή, η οποία ξεκινά απότομα και σταματά χωρίς ιατρική παρέμβαση. Μπορεί να διαρκέσει ελάχιστα δευτερόλεπτα μέχρι και αρκετές ώρες. Μία άλλη κατηγορία αφορά την εμμένουσα κολπική μαρμαρυγή, η οποία δεν αυτοδιορθώνεται, διαρκεί πολλές ώρες ή ημέρες και απαιτεί ιατρική παρέμβαση. Η μόνιμη κολπική μαρμαρυγή είναι η τρίτη μορφή της πάθησης, όπου τα φάρμακα είναι τις περισσότερες φορές αναποτελεσματικά και η επεμβατική μέθοδος (ablation) είναι η μοναδική πιθανή θεραπευτική μέθοδος.
Θεραπεία
Μετά την εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής, που μπορεί να διαρκέσει μερικές ώρες ή μέρες, ίσως υπάρξει αυθόρμητη θεραπεία. Εφόσον μετά την αρχική αποκατάσταση ακολουθήσουν νέα επεισόδια, μιλάμε για παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή. Αν η ιατρική αντιμετώπιση καθυστερήσει πέραν του 6μήνου, μπορεί να γίνει μια μόνιμη κατάσταση, δηλαδή χρόνια κολπική μαρμαρυγή.
Όταν εμφανισθεί αιφνίδια η κολπική μαρμαρυγή είναι προτιμότερο μέσα σε ένα 24ωρο να διορθώνεται ή φαρμακευτικά ή ηλεκτρικά με απινίδωση (ηλεκτροσόκ). Στις περιπτώσεις που η κολπική μαρμαρυγή επανέρχεται, παρά τη σωστή θεραπεία, επιχειρείται με καθετηριασμό της καρδιάς ηλεκτρική απομόνωση των εστιών όπου παράγεται η αρρυθμία. Αυτή η ηλεκτρική θεραπεία ονομάζεται ablation (κατάλυση των πλεκτικών κυκλωμάτων μέσα στην καρδιά που είναι υπεύθυνα για τη δημιουργία της κολπικής μαρμαρυγής) και έχει επιτυχία που κυμαίνεται στο 40-70% των περιπτώσεων. Κατά το ablation (κατάλυση), ο γιατρός εισάγει ένα διαφλέβιο καθετήρα ηλεκτροδίων προκειμένου να καταστρέψει με τη βοήθεια της θερμότητας τις πυροδοτικές εστίες της κολπικής μαρμαρυγής. Μερικές φορές, μια κατάλυση δε μπορεί να διορθώσει πλήρως το πρόβλημα την πρώτη φορά και ίσως χρειαστεί επανάληψη. Τα τελευταία 15 χρόνια έχει σημειωθεί αλματώδης πρόοδος λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας, ειδικά όσον αφορά στην κρυοπηξία των πνευμονικών φλεβών.
Εάν η κολπική μαρμαρυγή παραμένει, αντιμετωπίζεται μακροχρόνια με φάρμακα που διασφαλίζουν συχνότητα καρδιακών παλμών μεταξύ 70-90 το λεπτό σε κατάσταση ηρεμίας. Η θεραπεία γίνεται συνήθως με φάρμακα που μειώνουν την ηλεκτρική μετάδοση των ερεθισμάτων από τον κολποκοιλιακό κόμβο στην κοιλία. Ένας άλλος στόχος της θεραπείας είναι η πρόληψη των θρόμβων. Η κολπική μαρμαρυγή δεν προκαλεί πάντα θρόμβους, ωστόσο, απαιτείται η λήψη αιμολυτικού φαρμάκου για την πρόληψη εγκεφαλικού και δημιουργίας θρόμβων στους κόλπους.
Το πρόβλημα της κολπικής μαρμαρυγής είναι σοβαρό και αυξανόμενο, καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται. Καταστάσεις όπως η αρτηριακή πίεση και η καρδιακή ανεπάρκεια, που τα ποσοστά εμφάνισής τους αυξάνονται παράλληλα με την ηλικία του πληθυσμού, πρέπει να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, γιατί αποτελούν βασική αιτία εκδήλωσης κολπικής μαρμαρυγής.
