Η μυοκαρδίτιδα μπορεί να προκαλέσει από ήπια ασθένεια χωρίς συμπτώματα που περνάει μόνη της μέχρι καρδιακή ανεπάρκεια ή ξαφνικό θάνατο. Από τη διεθνή βιβλιογραφία προκύπτει ότι περίπου το 10% των αιφνίδιων θανάτων των νέων αποδίδεται στη μυοκαρδίτιδα.
Οι αιφνίδιοι θάνατοι μπορούν να προκύψουν από ξαφνική διαταραχή στην παραγωγή και στην επέκταση του ηλεκτρικού ερεθίσματος της καρδιάς και τελικά προκαλούν σταμάτημα της λειτουργίας της χωρίς να αφήνουν ίχνη σε μια νεκροψία. Επίσης αιφνίδιοι θάνατοι μπορούν να συμβούν λόγω ενός οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου και κατά τη νεκροψία ίσως βρεθεί θρόμβος. Όμως όταν πεθαίνει ξαφνικά ένα παιδί, π.χ. ένας μαθητής γυμνασίου οι πιθανότητες αυτές είναι πολύ μικρές. Ο συχνότερος λόγος της ξαφνικής αιτίας θανάτου σ’ αυτήν την περίπτωση είναι η οξεία μυοκαρδίτιδα.
Η μυοκαρδίτιδα είναι φλεγμονή του καρδιακού μυ (του μυοκαρδίου) και οφείλεται τόσο σε λοιμώδεις όσο και σε μη λοιμώδεις παράγοντες. Συνήθως εκδηλώνεται σε υγιή άτομα και μπορεί να εξελιχθεί σε ραγδαία καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμία. Προκαλείται από μία πληθώρα λοιμώξεων και καταστάσεων όπως διάφοροι ιοί, σαρκοείδωση, αυτοάνοσα νοσήματα κά. Ο ιός προσβάλει το μυοκάρδιο και προκαλεί τοπική φλεγμονή. Όταν κοπάσει η αρχική λοίμωξη, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού συνεχίζει να προκαλεί φλεγμονώδη νέκρωση του καρδιακού μυ.
Συμπτώματα
Η μυοκαρδίτιδα πολλές φορές δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή γιατί εκδηλώνεται παράλληλα με ίωση ή φλεγμονή και τα συμπτώματα της δεν είναι θορυβώδη. Τα συμπτώματα της μυοκαρδίτιδας ποικίλουν και σχετίζονται με την φλεγμονή στο μυοκάρδιο ή την αδυναμία του καρδιακού μυ που έπεται της φλεγμονής. Ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών μπορεί να είναι ασυμπτωματικό. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:
- Δυνατός πόνος στο στήθος.
- Αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία ή αφύσικοι παλμοί (αρρυθμίες).
- Δυσκολία στην αναπνοή, σε ανάπαυση ή σε άσκηση.
- Δυσφορία.
- Πυρετός (ειδικά στην ιογενή μυοκαρδίτιδα).
- Κόπωση και αδυναμία που συνοδεύεται από μυϊκούς πόνους που οφείλονται πολύ συχνά στην ίωση.
- Τάσεις λιποθυμίας.
- Κατακράτηση υγρών με πρήξιμο των ποδιών, των αστραγάλων και των πατουσών.
- Μπλε ή γκριζωπή ή χλωμή απόχρωση του δέρματος.
- Πονοκέφαλος, σωματικοί πόνοι, πόνοι στις αρθρώσεις, πονόλαιμος, διάρροια.
- Συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας.
Μια ελαφρά ταχυκαρδία που επιμένει ύστερα από μία ίωση (γρίπη, κρυολόγημα) μπορεί να μην είναι αθώα. Γι’ αυτό οι αθλητές και οι μαθητές έπειτα από κάθε ίωση πρέπει να εξετάζονται από τον αθλητίατρο διότι η άσκηση ενός ατόμου που πάσχει από μυοκαρδίτιδα μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρα αρρυθμία.
Αιτίες
Η μυοκαρδίτιδα μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες, όπως διάφορους μικροοργανισμούς, τοξίνες (π.χ. αλκοόλ, ανθρακυκλίνες, κοκαΐνη), αντιδράσεις υπερευαισθησίας σε αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα ή από δάγκωμα φιδιού και εντόμων και από διάφορες γενικευμένες παθήσεις όπως π.χ. ο ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σαρκοείδωση και η θυρεοτοξίκωση.
Στους μικροοργανισμούς περιλαμβάνονται ιοί, βακτήρια (π.χ. σταφυλόκοκκος, βρουκέλα σαλμονέλα), σπειροχαίτες (π.χ. λεπτοσπείρωση), μύκητες, ρικέτσιες, πρωτόζωα (π.χ. τοξοπλάσμωση), παρασιτικά σκουλίκια (π.χ. εχινόκοκκος).
Οι ιογενείς μυοκαρδίτιδες αποτελούν την συχνότερη αιτία στις ανεπτυγμένες χώρες. Οι ιοί που ενοχοποιούνται είναι συνήθως οι ιοί coxsackie, οι εντεροιοί, οι αδενοιοί, ο παρβοιός Β19, ο ιός της γρίπης, ο ιός της ηπατίτιδος C, ο ιός Epstein-Barr και ο ιός του έρπητα 6.
Αρχικά, οι ιοί μέσω του αίματος είτε μολύνουν καρδιακά μυοκύτταρα και προκαλούν τον θάνατό τους, είτε μολύνουν το ενδοθήλιο των τριχοειδών αγγείων και των αρτηριολίων της καρδιάς. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναλαμβάνει δράση καταστρέφοντας τους ιούς και τα μολυσμένα μυοκύτταρα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η μυοκαρδίτιδα θεραπεύεται σε αυτό το στάδιο. Αν υπάρξει μαζική καταστροφή μυοκυττάρων, μπορεί να προκύψει ταχεία καρδιακή ανεπάρκεια.
Σε μερικούς ασθενείς υπάρχει μια δεύτερη φάση, η αυτοάνοση, όπου ο οργανισμός συνεχίζει να παράγει αντισώματα και να συγκεντρώνει λευκοκύτταρα (Τ- λεμφοκύτταρα) στο μυοκάρδιο παρότι επιτεύχθηκε ο έλεγχος του πολλαπλασιασμού των ιών. Επιπλέον, μετά την καταστροφή της μεμβράνης των μυοκυττάρων ο οργανισμός εκλαμβάνει σαν ξένα, ορισμένα ενδοκυττάρια συστατικά τους, όπως την μυοσίνη και δημιουργεί αντισώματα εναντίον τους. Στους περισσότερους η μυοκαρδίτιδα θεραπεύεται σε αυτό το στάδιο, οπότε ένας ινώδης ιστός καταλαμβάνει το κενό των νεκρών μυοκυττάρων.
Ένα ποσοστό των ασθενών όμως προχωρά στην επόμενη φάση διαρκείας εβδομάδων ή και μηνών, κατά την οποία δημιουργείται καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτή γίνεται είτε από παραμονή φλεγμονής και ονομάζεται φλεγμονώδης μυοκαρδιοπάθεια χωρίς ιούς είτε από παραμονή ιών και ονομάζεται χρόνια ιογενής μυοκαρδιοπάθεια, με ή χωρίς φλεγμονή.
Διάγνωση
Η μυοκαρδίτιδα με την κλασική της μορφή είναι σχετικά εύκολο να διαγνωσθεί γιατί εκδηλώνεται με μία λοίμωξη ή αμέσως μετά τη λοίμωξη με κλινική εικόνα (συμπτώματα) που μοιάζει με τα συμπτώματα του οξέος εμφράγματος ή της οξείας περικαρδίτιδας ή της οξείας καρδιακής ανεπάρκειας. Όμως σε πολλές περιπτώσεις η οξεία μυοκαρδίτιδα εισβάλλει με άτυπα συμπτώματα και διαφεύγει της προσοχής ακόμα και του ίδιου του αρρώστου.
Όταν ο ηλεκτρικός αιφνίδιος θάνατος συμβεί λόγω μυοκαρδίτιδας, η διάγνωσή της μυοκαρδίτιδας νεκροτομικά δεν είναι εύκολη λόγω του χρόνου που παρέρχεται μέχρι την ώρα που διενεργείται η νεκροτομή. Η νέκρωση του μυοκαρδίου που επέρχεται λόγω του θανάτου επιπροστίθεται στη νέκρωση που προκαλεί αυτή καθαυτή η μυοκαρδίτιδα και έτσι δυσχεραίνεται η τελική διάγνωση.
Αντιμετώπιση
Η οξεία μυοκαρδίτιδα είναι νόσος αυτοπεριοριζόμενη στο 50-60% των περιπτώσεων εντός 2-4 εβδομάδων από την αρχική προσβολή. Ωστόσο, ποσοστό 25% εμφανίζει επιμένουσα καρδιακή δυσλειτουργία ενώ το 12-25% παρουσιάζει συνεχή επιδείνωση και είτε καταλήγει, είτε εξελίσσεται σε διατατική μυοκαρδιοπάθεια τελικού σταδίου με ανάγκη για καρδιακή μεταμόσχευση. Η θεραπεία είναι δύσκολη λόγω της μεγάλης ποικιλίας της εικόνας των ασθενών.
Οι περισσότεροι ασθενείς με οξεία μυοκαρδίτιδα χρειάζονται θεραπεία για τα συμπτώματα, ξεκούραση και αποχή από την έντονη φυσική δραστηριότητα για έξι μήνες τουλάχιστον.
Να σημειωθεί ότι ο οργανισμός είναι λιγότερο ανθεκτικός απέναντι στις λοιμώξεις μετά τη γυμναστική. Όταν εισέλθουν βακτήρια και ιοί στο σώμα, μπορεί να εισέλθουν και στο αίμα. Κατά τη διάρκεια της άθλησης, το αίμα ρέει πιο γρήγορα μέσα από τις τέσσερις κοιλότητες της καρδιάς. Οι κοιλότητες συνδέονται μεταξύ τους με βαλβίδες, όπου το αίμα αποκτά υψηλή πίεση. Θεωρείται πως όταν ένας άνθρωπος αθλείται, η πίεση αυξάνεται περισσότερο και τότε υπάρχει ο κίνδυνος οι παθογόνοι παράγοντες που βρίσκονται στο αίμα να «προσκολληθούν» στις βαλβίδες.
