Το καμπυλοβακτήριο (ή καμπυλοβακτηρίδιο) είναι ένα Gram-αρνητικό βακτήριο με χαρακτηριστικό καμπυλωτό σχήμα. Με βάση τα αντιγόνα του διακρίνονται πολλοί ορότυποι του μικροβίου. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια οµάδα βακτηρίων που προκαλούν γαστρεντερίτιδα σε ανθρώπους και ζώα. Είναι το τρίτο πιο γνωστό μικρόβιο, μετά τη σαλμονέλα και το κολοβακτηρίδιο (e.coli), που προκαλούν τροφική δηλητηρίαση.
Στον άνθρωπο γαστρεντερίτιδα προκαλείται κυρίως από το Campylobacter jejuni, και µόνο το 1% των περιπτώσεων από άλλα είδη. Το Campylobacter jejuni, αναπτύσσεται καλύτερα στη θερµοκρασία σώµατος των πουλιών, που φέρουν το µικρόβιο χωρίς να νοσούν.
Έχει παγκόσμια κατανομή. Είναι μικρόβιο του εντέρου των ζώων και κυρίως αυτών που χρησιμοποιούνται ως τροφή του ανθρώπου (πουλερικά, αγελάδες, αιγοπρόβατα, χοίροι). Η μόλυνση του κρέατος είναι πολύ συχνή κατά τη σφαγή και το 50% των ζώων που προαναφέρθηκαν έχουν το καμπυλοβακτηρίδιο στο έντερο τους χωρίς να νοσούν.
Η μετάδοση του Campylobacter jejuni γίνεται με άμεσο τρόπο, με κατανάλωση μολυσμένου όχι καλά ψημένου κρέατος (πουλερικά, αγελάδες, χοίροι, κατσίκες, πρόβατα), καθώς επίσης και με μη παστεριωμένο γάλα ή με μολυσμένο νερό. Η μετάδοση με έμμεσο τρόπο (μολυσμένα χέρια, μολυσμένα μαχαιροπήρουνα) είναι σπάνια.
Ο χρόνος επώασης είναι συνήθως 2-5 ημέρες, αλλά μπορεί να κυμαίνεται από 1 μέχρι 10 ημέρες.
Ποιες λοιμώξεις προκαλεί
Το καμπυλοβακτηρίδιο προκαλεί εύκολα λοίμωξη στον άνθρωπο. Για να εμφανιστεί λοίμωξη χρειάζονται μόνο 500 μικρόβια. Είναι το δεύτερο μετά τις μη τυφοπαρατυφικές σαλμονέλλες συχνότερο αίτιο γαστρεντερίτιδας παγκοσμίως.
Προκαλεί γαστρεντερίτιδα με πυρετό, εμετό και διάρροια. Η νόσος έχει διάρκεια 2-10 ημέρες και συνήθως περνά από μόνη της (αυτοΐαση). Η λοίμωξη με συγκεκριμένα στελέχη (οροτύπους) μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές με ρευματολογικές (αρθρίτιδα) ή νευρολογικές εκδηλώσεις (οξεία χαλαρή παράλυση – σύνδρομο Guillain-Barre) με συχνότητα μικρότερη από μία στις 1οοο περιπτώσεις.
Τα περισσότερα κρούσµατα γαστρεντερίτιδας από Campylobacter είναι µεµονωµένα και σποραδικά και δεν σχετίζονται µε µεγάλες επιδηµίες. Στην Ελλάδα το 2006 δηλώθηκαν 286 κρούσµατα µέσω του Συστήµατος Εργαστηριακής ∆ήλωσης Νοσηµάτων.
Πολλές περιπτώσεις καµπυλοβακτηριδίωσης δεν διαγιγνώσκονται. Το νόσηµα εµφανίζεται συχνότερα τους καλοκαιρινούς µήνες, ενώ ο µικροοργανισµός αποµονώνεται στα βρέφη και τους νεαρούς ενήλικες συχνότερα από τις άλλες ηλικιακές οµάδες και στους άνδρες συχνότερα από τις γυναίκες.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται στη μικροσκοπική εξέταση και καλλιέργεια των κοπράνων. Στη συνέχεια γίνεται έλεγχος ευαισθησίας στα αντιβιοτικά. Επίσης υπάρχουν και μοριακές μέθοδοι (pcr) που εφαρμόζονται κυρίως στη βιομηχανία για τον ταχύ εντοπισμό του μολυσμένου κρέατος και την απόσυρση τους προτού δοθούν στην κατανάλωση.
Θεραπεία και πρόληψη
Η ελαφρά γαστρεντερίτιδα σε φυσιολογικούς ασθενείς αντιμετωπίζεται συμπτωματικά με αναπλήρωση ύδατος και ηλεκτρολυτών, ενώ η χορήγηση αντιβιοτικών δεν ενδείκνυται επειδή έχει συσχετιστεί με επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας της λοίμωξης. Να σημειωθεί ότι το 80% των στελεχών του καμπυλοβακτηρίου που έχουν εντοπιστεί είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.
Η βαριά λοίμωξη σε ασθενείς με κάποιο υποκείμενο χρόνιο νόσημα ή ανοσοκαταστολή συνήθως απαιτεί τη φαρμακευτική αντιμετώπιση. Το φάρμακο εκλογής είναι η ερυθρομυκίνη ή οι κινολόνες. Ωστόσο, η εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών καθιστά απαραίτητο τον έλεγχο ευαισθησίας στα αντιβιοτικά. Η χορήγηση των αντιβιοτικών γίνεται κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
Το μικρόβιο ζει στη θερμοκρασία του σώματος. ‘Οταν ψύχεται ένα τρόφιμο αδρανοποιείται χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αν βρεθεί σε κατάλληλη θερμοκρασία δεν θα ξυπνήσει από το λήθαργο. Η καλή προσωπική υγιεινή και κυρίως το συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, το καλό μαγείρεμα των τροφών, η σωστή συντήρηση των τροφίμων σε χαμηλή θερμοκρασία, είναι βασικά μέτρα που πρέπει να εφαρμόζονται. Προληπτικά πριν από επίσκεψη ενδημικών περιοχών μπορεί να χορηγηθεί και εμβόλιο.
Το 80% όλων των μολύνσεων από το καμπυλοβακτηρίδιο συνδέονται με τα κοτόπουλα, τα οποία φέρουν το μικρόβιο στο έντερο και τα κόπρανα τους. Η κατάψυξη μειώνει κατά 90% τον αριθμό των καμπυλοβακτηρίων που υπάρχουν στο κοτόπουλο. Να σημειωθεί ότι το σκόρδο προστατεύει από το καμπυλοβακτηρίδιο.
Τα µέτρα για την πρόληψη της γαστρεντερίτιδας είναι:
- Επιµελές µαγείρεµα όλων των προϊόντων που σχετίζονται µε τα πουλερικά. Το κρέας θα πρέπει να µαγειρεύεται έως ότου να µην είναι πλέον ροζ και τα υγρά του να
είναι καθαρά. - Ατελώς ψηµένο κοτόπουλο σε έναν χώρο εστίασης πρέπει να επιστρέφεται για περαιτέρω ψήσιµο.
- Πλύσιµο των χεριών µε σαπούνι πριν και µετά τον χειρισµό ωµών τροφίµων ζωικής προέλευσης, καθώς και πριν την επαφή µε οτιδήποτε άλλο στο χώρο της κουζίνας.
- Υιοθέτηση απλών πρακτικών στην κουζίνα όπως είναι:
Χρήση διαφορετικών επιφανειών κοπής για τα τρόφιµα ζωικής προέλευσης και για τα άλλα τρόφιµα.
Προσεκτικός καθαρισµός των επιφανειών κοπής, των πάγκων και των µαγειρικών σκευών µε σαπούνι και ζεστό νερό µετά την προετοιµασία ωµών τροφίµων.
Αποφυγή κατανάλωσης µη παστεριωµένου γάλατος και µη χλωριωµένου νερού.
∆ιασφάλιση ότι τα άτοµα µε διάρροια, ιδιαίτερα τα παιδιά, πλένουν τα χέρια τους προσεκτικά και συχνά µε σαπούνι και νερό για να µειωθεί ο κίνδυνος µετάδοσης της λοίµωξης.
Επιµελές πλύσιµο των χεριών µε σαπούνι και νερό µετά την επαφή µε κόπρανα ζώων.
