Πρόκειται για λεπτά μακριά σπειροειδή βακτήρια που δεν χρωματίζονται με τη χρώση Gram. Ο κυριότερος εκπρόσωπος είναι το είδος Leptospira interrogans, το οποίο περιλαμβάνει περισσότερους από 200 οροτύπους, οι οποίοι κατανέμονται σε 23 ομάδες.
Τα βακτήρια αυτά έχουν παγκόσμια κατανομή. Στην Ελλάδα εμφανίζονται λιγότερα από 20 περιστατικά κάθε χρόνο. Βρίσκονται σε τρωκτικά, κυρίως στους αρουραίους, αλλά και στα ποντίκια, σε οικιακά ζώα (σκύλους, γάτες), σε ζώα της κτηνοτροφίας (πρόβατα, αγελάδες) και σε άγρια θηλαστικά.
Τα μολυσμένα ζώα μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί φορείς των λεπτοσπειρών, τις οποίες φέρουν στα νεφρά τους (νεφρικά σωληνάρια) και τις αποβάλλουν με τα ούρα. Οι περισσότεροι αρουραίοι μπορεί να αποβάλλουν τις λεπτόσπειρες σε όλη τους τη ζωή, ενώ τα οικιακά ζώα μέχρι ι χρόνο. Βρίσκονται συχνά όπου υπάρχουν στάσιμα νερά και πολλή υγρασία, όπως ορυζοκαλλιέργειες και βαμβακοκαλλιέργειες, καθώς και σε στέρνες.
Από τα μολυσμένα ούρα μολύνονται το έδαφος και τα νερά. Μέσα στο νερό οι λεπτόσπειρες ζουν για ένα μήνα, δεν αντέχουν όμως στην ξηρασία ενώ καταστρέφονται με θέρμανση στους 56°C για 30 λεπτά ή 100°C για 10 λεπτά, καθώς επίσης και με τη χλωρίωση και με απολυμαντικά όπως υδατικό διάλυμα οικιακής χλωρίνης 10%, γλουταραλδεΰδης 2% κ.α.
Μετάδοση
Ο άνθρωπος μολύνεται, είτε με άμεση επαφή με ούρα μολυσμένων αρουραίων ή άλλων ζώων, είτε με έμμεση επαφή με μολυσμένα, από ούρα αρουραίων, νερά, έδαφος και φυτά.
Η λεπτοσπείρωση είναι συχνή σε εργαζόμενους σε ορυζοκαλλιέργειες ή βαμβακοκαλλιέργειες, καθώς και σε αυτούς που κολυμπούν σε γλυκά νερά.
Οι λεπτόσπειρες μπαίνουν στον άνθρωπο από εκδορές (γδαρσίματα) στο δέρμα, όταν υπάρχουν, καθώς και από τους βλεννογόνους (στόμα, μύτη, μάτια). Από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι δυνατή μόνο η κάθετη μετάδοση (από την έγκυο στο έμβρυο). Στα ζώα οι λεπτόσπειρες μεταδίδονται και με τη σεξουαλική επαφή.
Ο χρόνος επώασης είναι 7-13 ημέρες.
Ποιες λοιμώξεις προκαλούν
Η λεπτοσπείρωση εκδηλώνεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση εμφανίζονται συμπτώματα γρίπης με πυρετό, ρίγος, πονοκέφαλο και μυαλγίες.
Αν ο ασθενής δεν πάρει θεραπεία, μετά από 3-8 ημέρες ο πυρετός υποχωρεί για να εμφανισθεί εκ νέου στη δεύτερη φάση, με επί πλέον προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (μηνιγγίτιδα), του ήπατος (ηπατίτιδα-ίκτερος), των νεφρών (νεφρική ανεπάρκεια), και αιμορραγίες.
Η λοίμωξη χωρίς θεραπεία διαρκεί περίπου 3 εβδομάδες και 10% των περιπτώσεων έχουν μοιραία κατάληξη.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται με καλλιέργεια αίματος ή εγκεφαλονωτιαίου υγρού τις πρώτες ίο ημέρες της νόσου, ενώ μετά την 8η ημέρα γίνεται και καλλιέργεια των ούρων. Η λεπτόσπειρα όμως πολλαπλασιάζεται αργά και είναι πολύ απαιτητική και γ’ αυτό χρησιμοποιούνται ειδικά θρεπτικά υλικά. Γίνεται μόνο σε ειδικά εργαστήρια (Κέντρα Αναφοράς).
Συχνά για τη διάγνωση χρησιμοποιούνται ορολογικές εξετάσεις για την ανίχνευση των ειδικών IgM και IgG αντισωμάτων. Τα IgM αντισώματα, τα οποία και αποτελούν σαφή ένδειξη για τη νόσο εμφανίζονται μετά την 8η ημέρα της νόσου. Τα IgG εμφανίζονται αργότερα (μετά 4 εβδομάδες) αλλά διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε πολλά εργαστήρια εφαρμόζονται μοριακές μέθοδοι (pcr) για την άμεση ανίχνευση των λεπτοσπειρών.
Θεραπεία και πρόληψη
Η λεπτόσπειρα είναι ευαίσθητη σε πολλά αντιβιοτικά. Η θεραπεία όμως για να είναι αποτελεσματική πρέπει να αρχίσει τις πρώτες ημέρες της νόσου.
Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για τους ανθρώπους. Γίνεται εμβολιασμός των κατοικίδιων ζώων, ο οποίος προλαμβάνει τη λοίμωξη, αλλά όχι και τη μόλυνση. Το πιο αποτελεσματικό μέτρο είναι να γίνεται μυοκτονία σε περιοχές που υπάρχουν αρουραίοι.
Οι εργαζόμενοι σε υγρές περιοχές ή όπου υπάρχουν στάσιμα νερά (ορ-ζοκαλλιέργειες, στάβλοι) θα πρέπει να φορούν μπότες, γάντια και αδιάβροχα ρούχα, ενώ ανάλογη προσοχή πρέπει να δίνουν όσοι ψαρεύουν σε γλυκά νερά, καθώς και οι κυνηγοί σε περιοχές γύρω από λίμνες. Δεν πρέπει να βάζουν τίποτε στο στόμα (ακόμα και τσιγάρο), που το έχουν πιάσει με άπλυτα χέρια. Πριν από το γεύμα επιβάλλεται πολύ καλό πλύσιμο των χεριών.
Εάν κάποιο άτομο που εργάζεται ή βρίσκεται στις παραπάνω περιοχές κοπεί ή χτυπήσει ή υπάρξουν εκδορές (γδαρσίματα) πρέπει να επισκεφθεί αμέσως γιατρό. Τα άτομα που έχουν μολυνθεί θα πρέπει να έχουν ειδική αντιμετώπιση, ώστε να μη μολύνουν το περιβάλλον και άλλα άτομα. Στην περίπτωση ασθενών με λεπτοσπείρωση πρέπει άμεσα να ζητήσουν τη συμβουλή γιατρού.
Για την αποφυγή διασποράς των λεπτοσπειρών επιβάλλεται μεγάλη προσοχή, ώστε να μη γίνει μόλυνση από τα ούρα και τις εκκρίσεις των ασθενών. Επίσης πρέπει να γίνεται συστηματική απολύμανση των αντικειμένων αλλά και του χώρου που βρίσκεται ο ασθενής.
Τα οικιακά ζώα που έχουν μολυνθεί θα πρέπει να απομονώνονται και να εφαρμόζεται καλός καθαρισμός των χώρων. Για την αποφυγή της μόλυνσης από τα ζώα επιβάλλεται πολύ καλό πλύσιμο των χεριών ακόμη και μετά το χαΐδεμα των ζώων (σκύλου, γάτας).
Για ταξιδιώτες σε περιοχές που υπάρχουν αρουραίοι συνιστάται η λήψη αντιβιοτικών (δοξυκυκλίνης) 1-2 ημέρες προ της αναχώρησης και μετά μία φορά την εβδομάδα (την ίδια πάντα ημέρα) για όλο το διάστημα της παραμονής τους.
