Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένας άνδρας μπορεί να απατήσει τη γυναίκα του και ο απλούστερος είναι ότι δεν την αγαπάει πλέον. Ωστόσο υπάρχουν δύο περιπτώσεις που οι άνδρες οδηγούνται στην απιστία ακόμα και όταν είναι ερωτευμένοι με τη γυναίκα τους. Η πρώτη αναφέρεται ως φαινόμενο Κούλιτζ και η δεύτερη ως φαινόμενο Ντιντερό.
Ενώ το φαινόμενο Κούλιτζ αφορά τη βιολογία του άνδρα και άρα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, το φαινόμενο Ντιντερό είναι μια καθαρά ψυχολογική τάση που χαλιναγωγείται, αρκεί βέβαια να είναι κανείς αφυπνισμένος γι’ αυτό. Το φαινόμενο Ντιντερό υπονοεί την περίπτωση που ο ξαφνικός πλουτισμός ενός άνδρα τον παρασύρει σε απιστία μόνο και μόνο επειδή μπαίνει σε μια αλόγιστη διαδικασία κατανάλωσης νέων αγαθών.
Ντενί Ντιντερό (1713–1784)
Ο διάσημος Γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης και δραματουργός Ντενί Ντιντερό (Denis Diderot, 1713–1784) έζησε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του σε συνθήκες φτώχειας, όμως όλα άλλαξαν το 1765. Παρά την έλλειψη πλούτου, ο Ντιντερό ήταν γνωστός ως συνιδρυτής της Encyclopédie, μιας από τις πιο περιεκτικές εγκυκλοπαίδειες της εποχής. Όταν η Μεγάλη Αικατερίνη, η Αυτοκράτειρα της Ρωσίας, έμαθε για τα οικονομικά του προβλήματα προσφέρθηκε να αγοράσει τη βιβλιοθήκη του έναντι 1.000 στερλινών (περίπου 50.000 σημερινά δολάρια). Στην πραγματικότητα του είπε να κρατήσει τη βιβλιοθήκη στο σπίτι του και τον προσέλαβε ως βιβλιοθηκάριο με 25 χρόνια αμοιβής.
Ξαφνικά, ο Ντιντερό είχε χρήματα να ξοδέψει και απέκτησε έναν κόκκινο μανδύα. Και τότε ήταν που όλα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά.
Ο κόκκινος μανδύας ήταν πολύ όμορφος αλλά δεν ταίριαζε με τα υπόλοιπα υπάρχοντα του Ντιντερό. Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν υπήρχε “συντονισμός” ούτε “ενότητα” μεταξύ του μανδύα και των υπόλοιπων αντικειμένων του. Έτσι, ο φιλόσοφος ένιωσε την επιθυμία να αγοράσει νέα πράγματα για να ταιριάζουν με τον μανδύα του. Πήρε νέο χαλί από τη Δαμασκό και νέα πολυθρόνα. Διακόσμησε το σπίτι με όμορφα γλυπτά και καλύτερο τραπέζι. Αγόρασε νέο καθρέφτη για να τον τοποθετήσει πάνω από το μανδύα. Αντικατέστησε τα πάντα ακόμα και τους πίνακες ζωγραφικής που είχε στους τοίχους. Τελικά υποχρεώθηκε να χρεωθεί αναγνωρίζοντας ότι έγινε δέσμιος περιττών επιθυμιών και περιέγραψε την κατάσταση στο δοκίμιό του, “Μετανοώ που αποχωρίστηκα με το παλιό μου ρούχο“.
Αυτές οι “αναγκαστικές” αγορές είναι σήμερα γνωστές ως “φαινόμενο Diderot”. Εκφράζει αυτό που λένε οι οικονομολόγοι: η κατανάλωση αγαθών φέρνει κατανάλωση συμπληρωματικών αγαθών. Αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι νέες αγορές είναι χρήσιμες, άλλωστε ποτέ δεν υπήρχαν στις αρχικές επιθυμίες μας. Καταλήγουμε να θέλουμε κάτι που οι προηγούμενοι εαυτοί μας δεν χρειάζονταν για να αισθάνονται χαρούμενοι. Θέλουμε καινούργια πράγματα μόνο και μόνο για να ταιριάζουν με τα υπόλοιπα. Αγοράσατε νέο καναπέ; Ξαφνικά αμφισβητείτε την διάταξη ολόκληρου του σαλονιού σας. Αυτές οι καρέκλες; Αυτό το τραπέζι; Αυτό το χαλί; Πρέπει όλα να αλλάξουν. Είστε γυναίκα και αγοράσατε νέο φόρεμα; Πρέπει να πάρετε παπούτσια και σκουλαρίκια που να πηγαίνουν με το φόρεμα. Η επιθυμία απόκτησης νέων πραγμάτων μπορεί γίνει αλόγιστη και να φέρει μεγάλη αναστάτωση. Όπως έγραψε και ο Ντιντερό, “Αφήστε το παράδειγμά μου να σας διδάξει ένα μάθημα. Η φτώχεια έχει τις ελευθερίες της, η πολυτέλεια έχει τα εμπόδια της… Προσοχή στη μόλυνση του ξαφνικού πλούτου”.
Ο δρόμος προς την απιστία
Η πίεση να αναβαθμίσετε όλα τα υπόλοιπα προς χάριν της “ενότητας” δεν συμβαίνει μόνο με τα καταναλωτικά προϊόντα. Δεν θέλουμε μόνο τα πράγματα που αγοράζουμε να έχουν ενότητα -άλλωστε το οικονομικό μέρος της ζωής είναι μικρό κομμάτι του ποιοι είμαστε- θέλουμε η αίσθηση της ενότητας να υπάρχει σε οτιδήποτε κάνουμε. Ας πούμε λοιπόν ότι είστε άνδρας και σας προσφέρθηκε μια δουλειά με ανέλπιστα καλό μισθό. Τώρα δεν μπορείτε να πηγαίνετε στην δουλειά σας με το παλιό αυτοκίνητο, πρέπει να αγοράσετε το τελευταίο μοντέλο. Αλλά μήπως πρέπει να έχετε και μια νέα γυναίκα που να ταιριάζει με το λαμπρό σας αυτοκίνητο; Ακόμα και αν αγαπάτε τη γυναίκα σας θα νιώσετε την επιθυμία για “ενότητα” με τα καινούργια αντικείμενα που αγοράζετε, και αναμφισβήτητα το παλιό δεν “συντονίζεται” εύκολα με το καινούργιο.
Οι γενικές αλλαγές, αν και έχουν πυροδοτηθεί από κάτι μεμονωμένο, ενδεχομένως να σας οδηγήσουν στην απιστία χωρίς καν να το καταλάβετε. Ίσως σκεφτείτε ότι αυτό είναι παροδικό, μια διάθεση της στιγμής που δεν βάζει σε κίνδυνο τον γάμο σας, αλλά η συνέχεια μπορεί να αποδειχτεί ανεξέλεγκτη και καταστροφική. Μπορεί να μπείτε σε ένα σπειροειδές κύμα εναλλαγής συντρόφου μόνο και μόνο προσπαθώντας να “συντονιστείτε” όπως έκανε και ο Ντιντερό και στο τέλος θα έχετε καταστρέψει την οικογένειά σας μετανιώνοντας πικρά.
Πώς μπορείτε θα προστατευτείτε από το φαινόμενο Ντιντερό; Πρώτα απ’ όλα πρέπει να κατανοήσετε ότι πρόκειται για μια ψυχολογική τάση που οπωσδήποτε θα εμφανιστεί εφόσον πιάσατε την καλή. Δεν χρειάζεται όμως να παρασυρθείτε σε μεγάλες αλλαγές. Παρατηρήστε τι ακριβώς κάνετε. Έχετε αρχίσει να καταναλώνετε περιττά πράγματα και δεν ενδιαφέρεστε για το κόστος τους; Χαλιναγωγήστε τις επιθυμίες σας ως ένα είδος πρόληψης και εγκράτειες κατανοώντας ότι δεν χρειάζεται να αλλάξετε συμπεριφορά. Για παράδειγμα, μην κερνάτε τους άλλους με το παραμικρό και μην ξανοίγεστε οικονομικά. Αυτό θα σας αποτρέψει από ανόητες γενναιοδωρίες οι οποίες αποτελούν τον προθάλαμο της απιστίας.
Αναλύστε και προβλέψτε το κόστος κάθε κίνησης που κάνετε υπενθυμίζοντας στον εαυτό σας ότι η ιδιοκτησία αγαθών δεν είναι αυτό που προσδιορίζει έναν άνθρωπο. Αν τα πάτε καλά με τα καταναλωτικά αγαθά κατά πάσα πιθανότητα θα γλιτώσετε από την απιστία γιατί αυτή συνήθως έρχεται εν μέσω σπατάλης. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι γυναίκες οι οποίες θέλουν τον άνδρα κουβαρντά αλλά τον σύζυγο σφιχτοχέρη. Αν μάλιστα θέλετε να είστε ασφαλείς, ρίξτε το στην τσιγκουνιά -παρά τον πλουτισμό σας- και κοστολογείτε συνεχώς τα πάντα. Αυτό θα σας θωρακίσει απολύτως γιατί είναι γνωστό ότι οι γυναίκες δεν πλησιάζουν τους τσιγκούνηδες.
