Η χαρουπιά (ξυλοκερατιά, τερατσιά) ανήκει στην οικογένεια Leguminosae, στο γένος Ceratonia και στο είδος Ceratonia siliqua. Η κοινή ονομασία της προέρχεται από την εβραϊκή λέξη kharuv. Φυτρώνει σε πολλές χώρες τις Μεσογείου. Στην Ελλάδα βρίσκεται αυτοφυής σε πολλές νησιώτικες περιοχές και κυρίως στην Κρήτη. Στην Κύπρο καλλιεργείται εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Τα χαρούπια (λοβοί) είναι μακριά, στριφτά και σκληρά πράσινου χρώματος όταν είναι άγουρα και ξυλώδη εξωτερικά καστανού χρώματος όταν είναι ώριμα. Το καφέ χρώμα των χαρουπιών στην πλήρη ωρίμανση οφείλεται στο ότι χάνεται μεγάλο ποσοστό της υγρασίας.
Τα κεράτια ή σπόροι ή φασόλια μπορούν να αλεσθούν, να καβουρδιστούν και να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή αλευριού ή ακόμα μπορούν να φαγωθούν ωμά σαν στραγάλια ή πασατέμπο. Οι σπόροι αποτελούνται από φλοιό (30-33%), ενδοσπέρμιο (42-46%) και έμβρυο ή φύτρο (23-25%).
Οι λοβοί του χαρουπιού αφού καθαριστούν, ψηθούν, ξηραθούν, αλεσθούν και αφαιρεθούν τα κεράτια, φτιάχνουν το αλεύρι από χαρούπι ή αλλιώς χαρουπάλευρο. Από τους λοβούς επίσης μπορούν να φτιαχτεί χαρουπόμελο, ένα προϊόν περίπου όμοιο με το πετιμέζι με εξίσου γλυκιά γεύση και θρεπτική αξία. Από το χαρουπόμελο αυτό μπορεί να φτιαχτεί φυσικό γλυκαντικό σιρόπι, τσάι, δροσιστικό γλυκό αφέψημα σερμπέτι, ακόμα και ρακή.
Τα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη λυστέριας (Listeria monocytogenes). Τα φύλλα και ο φλοιός έχουν βαφικές ουσίες. Ο ανθός χρησιμοποιείται για τη βαφή υφασμάτων για στυπτικά σκευάσματα, για γαργάρες σε παθήσεις του ρινοφάρυγγα και για την καταπολέμηση της διάρροιας. Ο καρπός είναι 100% αξιοποιήσιμος, οι άγουροι λοβοί περιέχουν χρωστικές ουσίες και μπορούν να αποτελέσουν βιοκαύσιμο. Ο κορμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ξυλεία (ξύλινες διακοσμήσεις, κατασκευή φραχτών, παρκέ κλπ).
Διατροφικές ιδιότητες – πλούσιο σε ασβέστιο
Το αλεύρι από φύτρο χαρουπιού περιέχει:
- Φυτικές ίνες, λιγνίνη και κυτταρίνη σε ποσοστό περίπου 10-12%.
- Αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες, τανίνες, και τερπένια.
- Σάκχαρα σε αναλογία περίπου 50% εκ των οποίων το μεγαλύτερο ποσοστό είναι σταφυλοσάκχαρο και λόγω αυτού έχει γλυκιά γεύση.
- Λίπος από 4,7% έως 5,7% (αν υπολογισθεί σε αλεύρι
χαρουπιών ως έχει και όχι επί ξηρού προϊόντος). - Πρωτεΐνες σε ποσοστό περίπου 55-62% και αποτελεί καλή
πηγή αμινοξέων (γλουταμινικό οξύ, αργινίνη και ασπαραγινικό οξύ). Για αυτόν τον λόγο μπορεί να καταναλωθεί ιδιαίτερα σε περιόδους νηστείας ή έντονης άσκησης. - Βιταμίνες του συμπλέγματος Β.
- Λίγες θερμίδες: 180 θερμίδες στα 100 γραμμάρια καθαρού αλευριού από χαρούπι
Να σημειωθεί ότι το χαρούπι δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι είναι κατάλληλο για παραγωγή προϊόντων χωρίς καφεΐνη και θειοβρωμίνη. Επίσης δεν περιέχει γλουτένη. Ενώ η γλουτένη είναι η κύρια πρωτεΐνη στο σιτάρι, στη σίκαλη και στο κριθάρι, απουσιάζει από το χαρούπι.
Το χαρούπι περιέχει βιταμίνες A, β-καροτένιο (προστάδιο της βιταμίνης Α) B1, B2, B3, D και E. Περιέχει κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, μαγγάνιο, χαλκό, χρώμιο και νικέλιο. Είναι πλούσιο σε φώσφορο και ασβέστιο.
Τα χαρούπια περιέχουν 350 mg ασβεστίου ανά 100 γραμμάρια (το φύτρο περιέχει πάνω από 600 mg ασβεστίου). Συγκριτικά, το γάλα, περιέχει 120-130 mg ασβεστίου ανά 100 γραμμάρια. Είναι σημαντικό ότι τα χαρούπια δεν περιέχουν οξαλικό οξύ το οποίο τείνει να μειώνει την ικανότητα του σώματος να αφομοιώσει το ασβέστιο.
Περιεκτικότητα διατροφικών συστατικών στο φύτρο χαρουπιού
Σύμφωνα με μελέτες, ο καρπός της χαρουπιάς περιέχει πολυφαινόλες, και άλλα αντιοξειδωτικά συστατικά όπως οι τανίνες. Γνωστά χημειοπροληπτικά συστατικά είναι:
- γαλλικό οξύ (gallic acid),
- κατεχίνες (catechin) και
- οι γλυκοζίτες μυρικετινο–ραμνοσίδης (myricetin rhamnoside), ο γλυκοζίτης της εριοδικτυόλης (eriodictyol glucoside) και ο γλυκοζίτης της κερσετίνης (quercetin glucoside).
