Το 2016, το ισχυρό οπιοειδές φάρμακο φαιντανύλη (fentanyl) έγινε γνωστό γιατί αφαίρεσε τη ζωή του διεθνούς φήμης ποπ τραγουδιστή Prince. Πιο πρόσφατα, έγινε περισσότερο γνωστό γιατί συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην αμερικανική κρίση οπιοειδών.
Η φαιντανύλη, επίσης γνωστή ως Actiq, Duragesic ή Sublimaze στη συνταγογραφούμενη μορφή της, είναι ένα ιδιαίτερα ισχυρό παυσίπονο που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1960 και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των ακραίων πόνων.
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC: Centers for Disease Control and Prevention) η φαιντανύλη μπορεί να είναι 50 φορές πιο ισχυρή από τη μορφίνη. Ορισμένα ονόματα του δρόμου για το φάρμακο (για τη μη φαρμακευτική φαιντανύλη) περιλαμβάνουν το Apache, China Girl, το China White, Friend, Goodfella, Jackpot, και Murder.
Οι γιατροί συνταγογραφούν την φαιντανύλη για ανακούφιση από το άλγος συνήθως για ασθενείς με ανεκτικότητα στα οπιοειδή, που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση καρδιάς (ως αναισθησία), ασθενείς με καρκίνο που λαμβάνουν ήδη οπιοειδή για τον πόνο ή ασθενείς με χρόνιο πόνο που χρειάζονται οπιοειδή όλο το εικοσιτετράωρο. Η ελεγχόμενη ουσία μπορεί να συνταγογραφείται νόμιμα με ένεση, έμπλαστρο, παστίλιες ή γλειφιτζούρι.
Η φαιντανύλη τα τελευταία χρόνια έχει εντοπιστεί σε παράνομα εργαστήρια στην Κίνα και το Μεξικό, τα οποία την διακινούν σε άλλες χώρες (όπως οι ΗΠΑ), μαζί με ηρωίνη ενώ πωλείται σε αγοραστές που δεν γνωρίζουν την παρουσία της.
Οι παρενέργειες της φαιντανύλης είναι:
- Υπνηλία
- Σύγχυση
- Δυσκοιλιότητα
- Αδυναμία
- Ξηρό στόμα
- Αναισθησία
- Μειωμένος καρδιακός ρυθμός
- Ναυτία
- Ιδρώτας
- Σύγχυση
- Άκαμπτοι μύες
- Στερεό αίσθημα στο λαιμό
- Δυσκολία συγκέντρωσης
Η φαιντανύλη (και άλλα οπιοειδή) δεσμεύεται με υποδοχείς σε μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν τον πόνο και τα συναισθήματα, αυξάνοντας τα επίπεδα ντοπαμίνης και δημιουργώντας μια κατάσταση ευφορίας. Όπως κάθε οπιούχο, η χρήση φαιντανύλης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εξάρτησης και να οδηγήσει σε κατάχρηση και εθισμό. Όταν το φάρμακο δεν λαμβάνεται σύμφωνα με τις οδηγίες ή καταναλώνεται παράνομα ή τυχαία, μία μικρή δόση μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο.
Οι έμποροι ναρκωτικών αναμιγνύουν την ηρωίνη, την οξυκωδόνη ή το Xanax με φαιντανύλη, εξαπατώντας αγοραστές που δεν γνωρίζουν ότι μια σκόνη ή ένα χάπι περιέχει το συγκεκριμένο ναρκωτικό. Αλλά αυτή η εξαπάτηση, σύμφωνα με την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, αποδεικνύεται μοιραία. Μια ποικιλία της φαιντανύλης (furanyl fentanyl) είναι τόσο ισχυρή που θα μπορούσε να σκοτώσει κάποιον που απλώς την αγγίζει, σύμφωνα με το Georgia Bureau of Investigation. Αυτή η ποικιλία προκάλεσε 19 θανάτους στη Γεωργία από το 2016 έως το 2017.
Μερικοί από τους υποδοχείς οπιοειδών στον εγκέφαλο που συνδέονται με την φαιντανύλη βοηθούν στον έλεγχο της αναπνοής, αλλά σε υψηλές δόσεις οπιοειδών μπορούν να εμποδίσουν κάποιον να αναπνεύσει εντελώς, σκοτώνοντάς τον. Τα συμπτώματα της υπερδοσολογίας είναι: αδύναμοι μύες, ζάλη, σύγχυση, εξαιρετική υπνηλία, απώλεια συνείδησης, σοβαρή επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού, πολύ χαμηλή αρτηριακή πίεση, επιβράδυνση ή διακοπή της αναπνοής, γαλάζια απόχρωση στα νύχια και στα χείλη.
Σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας με φαιντανύλη, οι γιατροί χορηγούν ναλοξόνη (Narcan), ένα φάρμακο που μπορεί να σταματήσει γρήγορα τα αποτελέσματα παρεμποδίζοντας τους υποδοχείς των οπιοειδών, σύμφωνα με την Υπηρεσία κατάχρησης ουσιών και της διανοητικής υγείας. Ωστόσο, ορισμένες ποικιλίες φαιντανύλης, όπως η ακρυλφεντανύλη (acrylfentanyl) και η τετραϋδροφουρανική φεντανύλη (tetrahydrofuran fentanyl), είναι τόσο θανατηφόρες που η ναλοξόνη μπορεί να μην χρησιμεύει ως αντίδοτο. Μερικοί επιστήμονες, ωστόσο, πιστεύουν ότι η έννοια της “ανοσίας στη ναξολόνη” είναι μια παρανόηση. Σύμφωνα με το Office of National Drug Control Polic, η ναξολόνη και άλλοι ανταγωνιστές οπιοειδών, αν χορηγούνται γρήγορα και σε επαρκή δόση, έχουν αποτέλεσμα έναντι των οπιοειδών ανεξάρτητα από την ισχύ τους.
Σύμφωνα με το CDC, περίπου 9.500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις ΗΠΑ από υπερβολική δόση που περιλάμβανε συνθετικά οπιοειδή (εκτός από τη μεθαδόνη) το 2015 και η πλειοψηφία αυτών διαπιστώθηκε ότι οφείλεται στην παράνομη φαιντανύλη.
Η φαιντανύλη δεν έχει δικό της κώδικα για τους υπαλλήλους που συμπληρώνουν τα πιστοποιητικά θανάτου, οπότε οι θάνατοι καταγράφονται συχνά γενικώς ως τοξική υπερβολική δόση πολλών φαρμάκων.
