Τα ποντίκια με συμπτώματα τύπου Αλτσχάιμερ που λάμβαναν συμπληρώματα χολίνης από τη στιγμή που βρίσκονταν στη μήτρα, βελτίωσαν τη χωρική τους μνήμη. Μια δεύτερη γενιά που προέκυψε από αυτά τα ποντίκια και λάμβανε χολίνη έδειξε επίσης βελτιωμένη χωρική μνήμη, υποδηλώνοντας επιγενετικές αλλαγές.
Αυτή η μελέτη διερεύνησε μια ασφαλή και απλή θεραπεία για μία από τις πιο καταστρεπτικές ασθένειες: τη νόσο Αλτσχάιμερ. Οι επικεφαλής Ramon Velazquez και Salvatore Oddo, μαζί με τους συναδέλφους τους στο Κέντρο Έρευνας Νευροεκφυλιστικών Νόσων του Arizona State University, διερεύνησαν τις επιπτώσεις της χολίνης, μιας σημαντικής θρεπτικής ουσίας που μπορεί να καταπολεμήσει τις διαταραχές μνήμης.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Molecular Psychiatry, επικεντρώθηκε σε ποντίκια που είχαν ανατραφεί για να εμφανίσουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της νόσου Αλτσχάιμερ. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως όταν τα ποντίκια λάμβαναν υψηλή χολίνη από τη διατροφή τους, οι απόγονοί τους παρουσίαζαν βελτιώσεις στη χωρική μνήμη, σε σύγκριση με εκείνα που λάμβαναν κανονικά επίπεδα χολίνης από τη στιγμή που βρίσκονταν στη μήτρα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα της χολίνης φαίνεται να είναι διαγονιδιακά, όχι μόνο προστατεύοντας τους ποντικούς που λαμβάνουν συμπληρώματα χολίνης κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας, αλλά και των απογόνων αυτών των ποντικών. Ενώ η δεύτερη γενιά δεν έλαβε συμπληρώματα χολίνης, αποκόμισε τα οφέλη της θεραπείας, πιθανώς λόγω κληρονομικών τροποποιήσεων στα γονίδιά τους.
Η διερεύνηση τέτοιων επιγενετικών αλλαγών μπορεί να αποτελέσει μια συναρπαστική κατεύθυνση έρευνας και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισης ενός φάσματος διαγονιδιακών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου του εμβρυϊκού αλκοολισμού και της παχυσαρκίας.
Πώς δρα η χολίνη στον εγκέφαλο
Η χολίνη δρα για την προστασία του εγκεφάλου από τη νόσο Αλτσχάιμερ με δύο τουλάχιστον τρόπους, οι οποίοι διερευνήθηκαν στη νέα μελέτη.
- Πρώτον, η χολίνη μειώνει τα επιβλαβή επίπεδα της ομοκυστεΐνης, ενός αμινοξέος, που προκύπτει από το απαραίτητο αμινοξύ μεθειονίνη. Η ομοκυστεΐνη είναι μια ισχυρή νευροτοξίνη που συμβάλλει στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νόσου Αλτσχάιμερ: νευροεκφυλισμό και σχηματισμό πλακών αμυλοειδούς. Η ομοκυστεΐνη διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ και βρίσκεται σε αυξημένα επίπεδα σε ασθενείς με τη νόσο. Η χολίνη εκτελεί έναν χημικό μετασχηματισμό, μετατρέποντας την επιβλαβή ομοκυστεΐνη σε μεθειονίνη.
- Δεύτερον, τα συμπληρώματα χολίνης κάνουν λιγότερο ενεργά τα μικρογλοία, τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την απομάκρυνση των σκουπιδιών από τον εγκέφαλο. Ενώ οι λειτουργίες εκκαθάρισης είναι απαραίτητες για την υγεία του εγκεφάλου, τα ενεργοποιημένα μικρογλοία μπορεί να ξεφύγουν από τον έλεγχο. Η υπερενεργοποίηση προκαλεί φλεγμονή του εγκεφάλου και μπορεί τελικά να οδηγήσει σε θάνατο νευρώνων. Τα συμπληρώματα χολίνης μειώνουν την ενεργοποίηση των μικρογλοίων, προσφέροντας περαιτέρω προστασία από τις καταστροφές τύπου Αλτσχάιμερ.
Η νόσος Αλτσχάιμερ πιστεύεται ότι ξεκινά την πορεία της καταστροφής στον εγκέφαλο δεκαετίες πριν από την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων. Μόλις διαγνωστεί, η ασθένεια είναι πάντα μοιραία, κλείνοντας ένα ζωτικό σύστημα μετά το άλλο. Η ψυχική παρακμή είναι ανελέητη, καθώς οι ασθενείς αντιμετωπίζουν μια σειρά συμπτωμάτων που μπορεί να περιλαμβάνουν σύγχυση, αποπροσανατολισμό, παραληρητικές ιδέες, αμνησία, επιθετικότητα, διέγερση και προοδευτική απώλεια ελέγχου της κίνησης.
Η ανάπτυξη αποτελεσματικών θεραπειών που βασίζονται σε μια πληρέστερη κατανόηση αυτής της πολύπλοκης νόσου είναι μία από τις πιο δύσκολες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ιατρική. Η έρευνα για τις αιτίες της νόσου Αλτσχάιμερ δείχνει ότι υπάρχει μεγάλη ποικιλία παραγόντων. Ενώ η προχωρημένη ηλικία παραμένει ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου, άλλοι κίνδυνοι που έχουν εμπλακεί στην ασθένεια περιλαμβάνουν τη γενετική προδιάθεση και τον τρόπο ζωής. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η διατροφή μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην αύξηση ή τη μείωση του κινδύνου της γνωσιακής παρακμής και οι κίνδυνοι μπορεί να μεταδοθούν από γενιά σε γενιά.
Μια κλασική περίπτωση για το ρόλο που μπορεί να παίζει η διατροφή στην επόμενη γενιά είναι γνωστή ως “Ολλανδικός Χειμώνας Πείνας” και αναφέρεται σε μια περίοδο έντονης πείνας το 1944-45 που επηρέασε τις έγκυες γυναίκες και τα παιδιά τους. Όταν μια πρόσφατη μελέτη εξέτασε τα αρχεία για την υγεία των ενηλίκων που γεννήθηκαν στην Ολλανδία κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, βρέθηκε ότι η σοβαρή διατροφική στέρηση που υπέστησαν οι μητέρες αυτών των παιδιών προκάλεσε παχυσαρκία και αύξηση της LDL χοληστερόλης στους απογόνους. Η θνησιμότητα μετά την ηλικία των 68 ετών αυξήθηκε κατά 10% σε αυτόν τον πληθυσμό. Πιστεύεται ότι αυτές οι δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της “σίγασης” ορισμένων γονιδίων στους απογόνους. Αυτά τα γονίδια που σχετίζονται με την υγεία παραμένουν σιωπηλά καθόλη τη διάρκεια της ζωής, οδηγώντας σε κακές επιπτώσεις στην υγεία.
Η υγιεινή διατροφή έχει αποδειχθεί ότι προσφέρει προστασία από ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και της νόσου Αλτσχάιμερ. Μια μελέτη έδειξε ότι μετά από μεσογειακή διατροφή για 4,5 χρόνια μειώθηκε ο κίνδυνος εμφάνισης Αλτσχάιμερ κατά 54%. Μια άλλη μελέτη έδειξε τις θετικές επιδράσεις μιας μεσογειακής διατροφής πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια και καρύδια, καθώς και ψάρια και πουλερικά στη μείωση της συσσώρευσης του βήτα αμυλοειδούς, της πρωτεΐνης που είναι υπεύθυνη για τον σχηματισμό πλακών.
Επιδράσεις της χολίνης
Η χολίνη είναι μια βασική θρεπτική ουσία που μοιάζει με βιταμίνη και είναι φυσικά παρούσα σε ορισμένα τρόφιμα. Διατίθεται επίσης ως συμπλήρωμα διατροφής. Αποτελεί πηγή μεθυλοομάδων (-CH3) οι οποίες απαιτούνται για διάφορα βήματα στο μεταβολισμό. Όλα τα φυτικά και ζωικά κύτταρα απαιτούν χολίνη για να διατηρήσουν τη δομική ακεραιότητά τους.
Η χολίνη χρησιμοποιείται από το σώμα για να παράγει ακετυλοχολίνη, έναν σημαντικό νευροδιαβιβαστή απαραίτητο για τις λειτουργίες του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης, του μυϊκού ελέγχου και της διάθεσης. Διαδραματίζει επίσης ζωτικό ρόλο στη ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης.
Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι η χολίνη είναι ιδιαίτερα σημαντική στην πρώιμη ανάπτυξη του εγκεφάλου. Οι έγκυες γυναίκες συνιστώνται να λαμβάνουν 550 mg χολίνη ημερησίως για την υγεία του αναπτυσσόμενου εμβρύου τους. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου το 90% των γυναικών δεν ικανοποιεί αυτή την απαίτηση.
Όταν τα ποντίκια της μελέτης με νόσο Αλτσχάιμερ έλαβαν συμπληρωματική χολίνη στη διατροφή τους, οι απόγονοί τους έδειξαν σημαντικές βελτιώσεις στη χωρική μνήμη. Η επακόλουθη εξέταση των ιστών στον ιππόκαμπο, μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι γνωστό ότι παίζει κεντρικό ρόλο στο σχηματισμό μνήμης, επιβεβαίωσε τις επιγενετικές αλλαγές που προκαλούνται από τα συμπληρώματα χολίνης. Τα τροποποιημένα γονίδια που σχετίζονται με την ενεργοποίηση των μικρογλοίων και τη φλεγμονή του εγκεφάλου καθώς και τα μειωμένα επίπεδα ομοκυστεΐνης είχαν ως αποτέλεσμα τις παρατηρούμενες βελτιώσεις στη χωρική μνήμη.
Λόγω των επιγενετικών τροποποιήσεων που προκαλούνται από τη χολίνη, οι βελτιώσεις μεταφέρθηκαν και στους απογόνους των ποντικών που λάμβαναν συμπληρωματική χολίνη από την αρχή της ζωής τους. “Βρήκαμε ότι η πρώιμη συμπλήρωση με χολίνη μείωσε την ομοκυστεΐνη και αύξησε τη μεθειονίνη, υποδηλώνοντας ότι τα υψηλά επίπεδα χολίνης μετατρέπουν την ομοκυστεΐνη στη μεθειονίνη”, δήλωσε ο Velazquez. “Αυτή η μετατροπή συμβαίνει χάρη σε ένα ένζυμο γνωστό ως βεταΐνη-ομοκυστεΐνη μεθυλοτρανσφεράση (ΒΜΗΤ: betaine-homocysteine methyltransferase). Βρήκαμε ότι η συμπλήρωση με χολίνη αύξησε την παραγωγή του ΒΜΗΤ σε δύο γενιές ποντικών”.
Η σημασία της μελέτης είναι διττή, καθιερώνοντας ευεργετικά αποτελέσματα από τη συμπλήρωση θρεπτικών ουσιών σε διαδοχικές γενιές και προτείνοντας επιγενετικούς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση της μείωσης του ελλείμματος μνήμης. “Κανείς δεν έχει δείξει πριν τα πλεονεκτήματα της διατροφής με χολίνη”, δήλωσε ο Velazquez.
Η χολίνη είναι ένας ελκυστικός υποψήφιος για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ, καθώς θεωρείται ασφαλής εναλλακτική λύση σε σύγκριση με πολλά φάρμακα. Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι χρειάζονται περίπου 9 φορές τη συνιστώμενη ημερήσια δόση χολίνης για να προκαλέσουν παρενέργειες. Τονίζουν επίσης ότι μια ελεγχόμενη κλινική δοκιμή σε ανθρώπους θα καθορίσει τελικά την αποτελεσματικότητα της χολίνης ως ένα νέο όπλο στην αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ.
Να σημειωθεί ωστόσο πως ορισμένες μελέτες έχουν υποδείξει τη χολίνη ως παράγοντα θρόμβωσης και καρδιοπαθειών και ως εκ τούτου έχουν κατηγορήσει τα αυγά και άλλες τροφές που περιέχουν σημαντικές ποσότητες χολίνης.
