O προσυμπτωματικός απεικονιστικός έλεγχος μαστού αναφέρεται στη διενέργεια εξετάσεων προτού εμφανιστούν συμπτώματα που σχετίζονται με τη νόσο του καρκίνου του μαστού. Ο απώτερος στόχος είναι η όσο το δυνατόν πιο πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού.
Γράφει η Αλεξάνδρα Αθανασίου
Ακτινoδιαγνώστρια Μαστού, Διευθύντρια Τμήματος Απεικόνισης Μαστών ΜΗΤΕΡΑ
Οι καρκίνοι που ανιχνεύονται μέσω του προσυμπτωματικού ελέγχου (screening) είναι μικρότερου μεγέθους από τους συμπτωματικούς καρκίνους, οι οποίοι είναι ψηλαφητοί, μεγαλύτεροι σε μέγεθος και ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μετάστασής τους εκτός μαστού. Το μέγεθος και η επέκταση του όγκου αρχικά αποτελούν δύο από τις βασικές παραμέτρους για τη συνολική πρόγνωση ασθενών με καρκίνο μαστού.
Ακούμε πολλά για τη μαστογραφία. Παραμένει η πρώτη απεικονιστική εξέταση μαστού και γιατί;
Η ψηφιακή μαστογραφία παραμένει η πρώτη εξέταση απεικόνισης μαστού διότι είναι η μόνη που μέχρι στιγμής έχει τεκμηριωθεί από τυχαιοποιημένες πολυκεντρικές μελέτες ότι μειώνει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού λόγω της έγκαιρης πρώιμης διάγνωσης. Επίσης η μαστογραφία είναι η εξέταση απεικόνισης η οποία μας αναδεικνύει καλύτερα τις μικροασβεστώσεις. Οι περισσότερες μικροασβεστώσεις είναι καλοήθεις, εντούτοις ένα μικρό ποσοστό τους αποτελεί την πρωιμότερη εκδήλωση του καρκίνου του μαστού ο οποίος αν διαγνωσθεί σε αυτό το στάδιο έχει πάνω από 95% πιθανότητα πλήρους ίασης.
Η σύγχρονη ψηφιακή μαστογραφία χρησιμοποιεί πλέον ελάχιστη δόση ακτινοβολίας. Η συμπίεση των μαστών είναι η ελάχιστη απαραίτητη ώστε να αναλυθεί ικανοποιητικά ο μαζικός αδένας. Η όποια δυσφορία κατά τη διάρκεια της εξέτασης είναι διάρκειας λίγων δευτερολέπτων, ενώ μπορεί και να αποφευχθεί αν η εξέταση διενεργηθεί εκτός ημερομηνιών αμέσως πριν ή κατά τη διάρκεια εμμήνου ρύσεως.
Η ψηφιακή τομοσύνθεση αποτελεί μια νεώτερη και πλέον εξελιγμένη τεχνική μαστογραφικής απεικόνισης κατά την οποία ο μαστογράφος λαμβάνει πολλαπλές τομές ανά συγκεκριμένες γωνίες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μειώνεται τυχόν επιπροβολή φυσιολογικών ινοαδενικών στοιχείων και αναδεικνύονται με μεγαλύτερη ευκρίνεια τυχόν αρχόμενες ύποπτες αλλοιώσεις.
Λέγεται ότι η μαστογραφία είναι «δυσάρεστη» εξέταση λόγω συμπίεσης των μαστών, οπότε κάνω μόνο υπερηχογράφημα. Με καλύπτει;
Το υπερηχογράφημα ως πρώτη εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου ενδείκνυται ΜΟΝΟ σε νέες γυναίκες (<35 ετών) και σε εγκύους. Το υπερηχογράφημα δεν αποτελεί ευαίσθητη μέθοδο για την ανίχνευση και αξιολόγηση των μικροασβεστώσεων. Κατά συνέπεια δεν καλύπτει ως μοναδική μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου. Επιπλέον για να έχει τη βέλτιστη διαγνωστική ευαισθησία πρέπει να «κατευθύνεται» ανάλογα με τα ευρήματα της μαστογραφίας.
Ποιος είναι ο διαγνωστικός ρόλος του υπερηχογραφήματος;
Το υπερηχογράφημα είναι συμπληρωματική εξέταση. Συνιστάται για τον έλεγχο μαστών αυξημένης πυκνότητας στη μαστογραφία, δεν μπορεί όμως να αντικαταστήσει τη μαστογραφία ως εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου. Το υπερηχογράφημα είναι η μόνη εξέταση που μπορεί να επιβεβαιώσει τον κυστικό ή συμπαγή χαρακτήρα ενός μορφώματος. Επίσης, μπορεί να κατευθύνει την ορθή παρακέντηση/βιοψία για λήψη υλικού και ταυτοποίηση αλλοιώσεων.
Πότε και πώς πρέπει να γίνεται ο προσυμπτωματικός έλεγχος γενικού πληθυσμού;
Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες της Αμερικάνικης Αντικαρκινικής Εταιρείας, η πρώτη μαστογραφία στις γυναίκες μέσου πληθυσμού (χωρίς οικογενειακό ιστορικό ή άλλους παράγοντες κινδύνου) δύναται να διενεργείται στην ηλικία των 40. Μεταξύ 40-45 η μαστογραφία στις γυναίκες μέσου πληθυσμού δύναται να διενεργείται ανά έτος. Από τα 45 έτη και μετά η μαστογραφία συστήνεται ισχυρά να γίνεται σε ετήσια βάση μέχρι τα 54 έτη. Εν συνεχεία μπορεί να διενεργείται είτε ετήσια είτε ανά διετία σε εξατομικευμένη βάση. Ο μαστογραφικός προσυμπτωματικός έλεγχος πρέπει να συνεχίζεται ακόμα και σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας εφόσον δεν συντρέχουν σοβαροί ιατρικοί λόγοι που να αντιτίθενται στη διενέργειά του.
Να σημειωθεί πάντως ότι το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ακτινολογίας προτείνει για τις γυναίκες μέσου πληθυσμού μαστογραφία σε ετήσια βάση από τα 40 έτη και μετά.
Στις δεκαετίες των 20 και 30 ο προσυμπτωματικός έλεγχος γίνεται με κλινική ψηλάφηση και υπερηχογράφημα.
Πότε και πώς γίνεται ο προσυμπτωματικός έλεγχος σε ομάδες υψηλού κινδύνου;
Ως ομάδα υψηλού κινδύνου ορίζονται οι γυναίκες που παρουσιάζουν >20% life-time risk (κίνδυνος κατά τη διάρκεια της ζωής) για καρκίνο μαστού (όπως υπολογίζεται με βάση ειδικά μοντέλα και ανάλογα το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό) ή γυναίκες που φέρουν γενετικές μεταλλάξεις (π.χ. σύνδρομα ΒRCA1, BRCA 2) ή έχουν ακτινοβοληθεί στο θώρακα σε νεαρή ηλικία. Σε αυτή την περίπτωση ο προσυμπτωματικός έλεγχος ξεκινά στα 30 με ετήσια μαστογραφία και μαγνητική μαστογραφία ενώ το συμπληρωματικό υπερηχογράφημα διενεργείται κατά περίπτωση.
Η μαγνητική μαστογραφία αποτελεί μέθοδο προσυμπτωματικού ελέγχου γενικού πληθυσμού;
Μέχρι στιγμής, η μαγνητική μαστογραφία δεν έχει τεκμηριωθεί ως μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου του γενικού πληθυσμού. Αυτή τη στιγμή «τρέχουν» πολυκεντρικά πρωτόκολλα ώστε να αποδειχθεί ενδεχόμενο όφελος από τη χρήση αυτής της εξέτασης σε βάση προσυμπτωματικού ελέγχου για το γενικό πληθυσμό. Όσον αφορά την αυξημένη πυκνότητα μαστών στη μαστογραφία, μέχρι στιγμής προτείνεται η διενέργεια συμπληρωματικού υπερηχογραφήματος. Η ένδειξη για την συμπληρωματική μαγνητική μαστογραφία δεν έχει ακόμα τεκμηριωθεί. Περιμένουμε τα αποτελέσματα ερευνητικών πρωτοκόλλων που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Ποια τα συμπτώματα που πρέπει να με οδηγήσουν να εξεταστώ πριν κλείσει χρόνος από την τελευταία μου προληπτική εξέταση;
Αν ο τελευταίος σας απεικονιστικός έλεγχος ήταν φυσιολογικός, αλλά παρά ταύτα ψηλαφήσετε ένα νεοεμφανιζόμενο μόρφωμα στο στήθος σας ή διαπιστώσετε αλλαγή στη θηλή (εισολκή-έκκριση) ή αλλαγή στο χρώμα ή στην όψη του δέρματος ή διογκωμένους λεμφαδένες στη μασχάλη, τότε πρέπει να συμβουλευθείτε τον ιατρό σας.
