Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να αισθάνονται ασφαλείς όλη την ώρα, αλλά ίσως μια μέρα θα μπορούσαμε να γίνουμε. Μια μελέτη που ερεύνησε τη νευρολογική βάση του άγχους στον εγκέφαλο έχει εντοπίσει τα «κύτταρα του άγχους». Βρίσκονται στον ιππόκαμπο και ρυθμίζουν την ανήσυχη συμπεριφορά μας αλλά μπορούν να ελεγχθούν από μια δέσμη φωτός.
Τα ευρήματα, που μέχρι στιγμής έχουν προέλθει από πειράματα σε εργαστηριακά ποντίκια, θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ακτίνα ελπίδας για τα εκατομμύρια των ανθρώπων παγκοσμίως που αντιμετωπίζουν διαταραχές άγχους (το 20% των ενηλίκων στις ΗΠΑ), οδηγώντας σε νέα φάρμακα που σταματούν τις ανησυχίες, ελέγχοντας αυτούς τους νευρώνες.
“Θέλαμε να καταλάβουμε πού είναι κωδικοποιημένες στον εγκέφαλο οι συναισθηματικές πληροφορίες που συνδυάζονται με αίσθημα άγχους”, λέει ένας από τους ερευνητές, ο νευροεπιστήμονας Mazen Kheirbek από το University of California.
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μια τεχνική που ονομάζεται απεικόνιση ασβεστίου, εισάγοντας μικροσκοπικές κάμερες στους εγκεφάλους εργαστηριακών ποντικών για να καταγράψουν τη δραστηριότητα των κυττάρων στον ιππόκαμπο καθώς τα ζώα διέσχιζαν το περιβάλλον τους. Αυτό το περιβάλλον δεν ήταν απλώς συνηθισμένα κλουβιά. Η ερευνητική ομάδα είχε δημιουργήσει ειδικούς λαβύρινθους στους οποίους κάποιες διαδρομές οδηγούσαν σε ανοιχτούς χώρους και ανυψωμένες πλατφόρμες -εκτεθειμένα περιβάλλοντα που είναι γνωστό ότι προκαλούν άγχος σε ποντίκια, λόγω της αυξημένης ευπάθειας στους θηρευτές.
Όταν τα ποντίκια προχωρούσαν μακριά από την ασφάλεια των τοίχων, κάτι ξεκίνησε στα κεφάλια τους, με τους ερευνητές να παρατηρούν τα κύτταρα σε ένα μέρος του ιππόκαμπου που ονομάζεται κοιλιακό CA1 (vCA1). Όσο πιο αγχωμένα ήταν τα ποντίκια, τόσο μεγαλύτερη ήταν η δραστηριότητα αυτών των νευρώνων.
“Τα ονομάζουμε κύτταρα άγχους επειδή πυροδοτούνται μόνο όταν τα ζώα βρίσκονται σε μέρη που τους προκαλούν έντονο φόβο”, είπε ο επικεφαλής ερευνητής Rene Hen από το Columbia University. Τα κύτταρα αυτά εντοπίζονται στον υποθάλαμο, μια περιοχή του εγκεφάλου που, μεταξύ άλλων, ρυθμίζει ορμόνες που ελέγχουν συναισθήματα.
Επειδή αυτή η ίδια διαδικασία ρύθμισης λειτουργεί και στους ανθρώπους -όχι μόνο στα εργαστηριακά ποντίκια που εκτίθενται σε λαβύρινθους που προκαλούν άγχος- οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι ίδιοι νευρώνες άγχους θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος της ανθρώπινης βιολογίας.
“Τώρα που βρήκαμε αυτά τα κύτταρα στον ιππόκαμπο, ανοίγει ένας νέος δρόμος για να εξερευνήσουμε νέες θεραπείας” είπε η Jessica Jimenez, ερευνήτρια που συμμετείχε στη μελέτη. “Ακόμα πιο συναρπαστικό είναι ότι έχουμε ήδη καταλάβει έναν τρόπο ελέγχου αυτών των κυττάρων άγχους, τουλάχιστον στα ποντίκια”.
Χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται οπτογενετική (optogenetics) μέσω της οποίας μια δέσμη φωτός έλαμπε επάνω στα κύτταρα της περιοχής vCA1, οι ερευνητές μπόρεσαν να σιωπήσουν αποτελεσματικά τα κύτταρα άγχους. Αυτό προκάλεσε άμεση αυτοπεποίθηση, μια χωρίς άγχος δραστηριότητα στα ποντίκια.
Αν σταματούσε αυτή τη δραστηριότητα, θα γίνονταν τα ζώα λιγότερο αγχωμένα; Η απάντηση ήταν ναι. Τα ζώα έγιναν λιγότερο ανήσυχα, και ήθελαν πραγματικά να εξερευνήσουν περισσότερο τους ανοιχτούς δρόμους του λαβύρινθου.
Ο διακόπτης ελέγχου δεν λειτουργούσε μόνο με έναν τρόπο. Με την αλλαγή των ρυθμίσεων του φωτός, οι ερευνητές ήταν σε θέση να ενισχύσουν τη δραστηριότητα των κυττάρων άγχους, κάνοντας τα ζώα να τρέμουν ακόμα και σε ασφαλείς, περιφραγμένους χώρους.
Πάντως, η ερευνητική ομάδα δεν πιστεύει ότι η περιοχή vCA1 είναι οπωσδήποτε η μόνη που εμπλέκεται στο άγχος και την ανησυχία. Αυτά τα κύτταρα είναι πιθανώς μέρος ενός εκτεταμένου κυκλώματος στον εγκέφαλο, με το οποίο το ζώο μαθαίνει πληροφορίες που σχετίζονται με το άγχος.
Τα επόμενα βήματα, είπαν οι ερευνητές, θα είναι να μάθουμε αν ο ίδιος διακόπτης ελέγχου μπορεί να ρυθμίσει το ανθρώπινο άγχος. Με βάση όσα είναι γνωστά για τις ομοιότητες των εγκεφάλων με τα ποντίκια, φαίνεται εύλογο. Τα ευρήματα αναφέρθηκαν στο περιοδικό Neuron το 2018.
