Γράφει ο Νικόλαος Τεντολούρης, Καθηγητής Παθολογίας
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στην κατανόηση της παθογένειας των προβλημάτων του Διαβητικού Ποδιού. Σήμερα γίνεται έρευνα σε παγκόσμια κλίμακα στον τομέα της πρόληψης με κύριο σημείο τη μείωση των ακρωτηριασμών, αφού εντοπισθούν τα άτομα που αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο.
Ο όρος “Σύνδρομο Διαβητικού Ποδιού” περιλαμβάνει έλκη, λοιμώξεις και γάγγραινα που συνδυάζονται με την παρουσία περιφερικής νευροπάθειας και περιφερικής αγγειοπάθειας.
Ειδικότερα, ως έλκη ορίζονται οι βλάβες που προκύπτουν από λύση της συνέχειας του δέρματος και εκτείνονται στο δέρμα αλλά και τους εν τω βάθει ιστούς περιλαμβάνοντας συχνά τον υποδόριο ιστό, τους μυς και τα οστά. Η βλάβη αυτή στα πόδια των διαβητικών ασθενών εμφανίζεται κάτω από τον αστράγαλο ως αποτέλεσμα του διαβήτη ή των επιπλοκών του και θεωρείται ως ο κύριος παράγων ακρωτηριασμού των κάτω άκρων στα άτομα με διαβήτη.
Το 2005 αφού αναγνωρίστηκε ότι η νοσηρότητα σχετικά με τα κάτω άκρα των διαβητικών ασθενών συμβάλλει σημαντικά στην θνησιμότητα του διαβητικού πληθυσμού καθώς και στην οικονομική επιβάρυνση του κοινωνικού κράτους και των δομών του. Έτσι, η Παγκόσμια Ομοσπονδία για το Σακχαρώδη Διαβήτη αφιέρωσε εκστρατεία της στο θέμα του Διαβητικού Ποδιού με το σύνθημα «Put feet first».
Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις μιας διεθνούς ομάδας εργασίας για το διαβητικό πόδι, κάθε χρόνο 4 εκατομμύρια άτομα με διαβήτη εμφανίζουν νέο διαβητικό έλκος παγκοσμίως. Το Διαβητικό Πόδι απορροφά το 12-15% των συνολικών πόρων για το διαβήτη στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ οι αναπτυγμένες χώρες ξοδεύουν το 40% των διαθέσιμων πόρων στον τομέα αυτό.
Το σύνδρομο του Διαβητικού Ποδιού συνοδεύεται από αυξημένη νοσηρότητα, θνητότητα και μειωμένη ποιότητα ζωής. Όλα αυτά συντελούν σε αυξημένο κόστος για το κοινωνικό σύνολο.
Γενικά μετά την εμφάνιση πολλών επιδημιολογιών ερευνών είναι αποδεκτές από τους εποπτικούς οργανισμούς (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας – Διεθνής Ομοσπονδία για τον Διαβήτη) μερικές βασικές διαπιστώσεις όπως:
- περίπου το 25% των ατόμων με διαβήτη θα αναπτύξει διαβητικό έλκος κατά τη διάρκεια της ζωής του
- περίπου το 2% του διαβητικού πληθυσμού έχει υποστεί κάποιο ακρωτηριασμό στην διάρκεια της ζωής του. Πλέον, συνδέθηκαν με επίσημο τρόπο τα έλκη με τους ακρωτηριασμούς. Σε ποσοστό 85% των ακρωτηριασμών προηγείται η εμφάνιση έλκους στα κάτω άκρα.
Σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (2016) οι ακρωτηριασμοί των κάτω άκρων είναι 15-20 φορές συχνότεροι στα άτομα με διαβήτη. Η διεθνής ομάδα εργασίας (2017) για το Διαβητικό Πόδι αναφέρει ότι παγκόσμια εκτελείται ένας ακρωτηριασμός κάτω άκρου κάθε 20 δευτερόλεπτα.
Στις ΗΠΑ αναφέρεται ότι γίνονται 80.000 ακρωτηριασμοί ετησίως. Έχει αναφερθεί επίσης ότι στις ΗΠΑ σημειώθηκε μείωση του συνολικού αριθμού ακρωτηριασμών από 84.000 σε 73.000 από το 1997 έως το 2003.
Στη Γερμανία υπολογίζεται ότι 30.000 ακρωτηριασμοί σε διαβητικούς ασθενείς πραγματοποιήθηκαν το 2001. Τα στοιχεία προέρχονται από τα εξιτήρια των Νοσοκομείων. Υπάρχουν όμως αναφορές με την ίδια μεθοδολογία ότι με κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση και προληπτική στρατηγική ο αριθμός των ακρωτηριασμών μειώθηκε κατά 37% κατά το διάστημα 1990-2005. Στον ελληνικό χώρο και με δεδομένα του έτους 2002, η επίπτωση νέων ακρωτηριασμών βρέθηκε ότι είναι 3,9 ετησίως ανά 1.000 διαβητικά άτομα.
Τόσο τα έλκη όσο και οι ακρωτηριασμοί οδηγούν σε μειωμένους δείκτες ποιότητα ζωής, κατάθλιψη, μείωση αυτοεκτίμησης και κοινωνική απομόνωση. Ανάλογα αποτελέσματα αναφέρονται και στον Ελληνικό χώρο με την εφαρμογή έγκυρου ερωτηματολογίου για την ποιότητα ζωής.
Υπάρχουν βιβλιογραφικά δεδομένα που δείχνουν ότι το κόστος θεραπείας των διαβητικών ελκών αυξάνει με τη βαρύτητα της νόσου. Στη Eurodiale Study, η οποία εκπονήθηκε σε 10 ευρωπαϊκές χώρες, αναφέρεται ότι ασθενείς με λοίμωξη και περιφερική αγγειακή νόσο είχαν υψηλότερο κόστος συνολικής αντιμετώπισης (16.835 ευρώ) έναντι 4.504 Ευρώ αντίστοιχα των ασθενών χωρίς λοίμωξη ή περιφερική αγγειοπάθεια. Η διαφορά αυτή αποδόθηκε στη μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας, στη χρήση αντιμικροβιακών, στην αυξημένη χρήση αναλωσίμων υλικών κατά την νοσηλεία και στη μεταφορά των ασθενών από την κατοικία στις νοσηλευτικές μονάδες και αντίστροφα.
Όλοι οι εποπτικοί οργανισμοί σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο (Διεθνής ομάδα εργασίας για το Διαβητικό πόδι, NICE στη Μ Βρετανία) τονίζουν την ανάγκη για δημιουργία ιατρείων Διαβητικού Ποδιού για να υπάρξει αποτελεσματικός έλεγχος της επιπλοκής αυτής και του τεράστιου οικονομικού και κοινωνικού κόστους περιλαμβάνοντας όχι μόνο την ορθολογική θεραπευτική αντιμετώπιση των παθήσεων του διαβητικού ποδιού αλλά και την αξιολόγηση της ποιότητας των ιατρικών υπηρεσιών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια περίθαλψη.
Εκτός από τη μείωση των ακρωτηριασμών σε ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γερμανία μείωση 48,8% από το έτος 1990 έως το έτος 2004, Ολλανδία μείωση 34,6% από 1991 έως το 2000), υπάρχει και σημαντικό οικονομικό όφελος για τους προϋπολογισμούς της υγείας. Στη Γαλλία διαπιστώθηκε ότι με την εφαρμογή των οδηγιών για Ιατρεία διαβητικού ποδιού επήλθε σημαντική μείωση του κόστους από τη χρήση αντιμικροβιακών και χρήση υλικών για καλλιέργειες και άλλων υλικών (από 75.731 ευρώ το 2003 σε 17.859 ευρώ το 2007). Μια σουηδική μελέτη έδειξε ότι η εφαρμογή προληπτικής στρατηγικής σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες σε άτομα υψηλού κινδύνου για ακρωτηριασμό εξοικονομεί πόρους από τον προϋπολογισμό υγείας των κρατών.
Η αναμενόμενη αύξηση των ατόμων με διαβήτη σε παγκόσμια σε επίπεδα που δικαιολογούν τη χρήση του όρου πανδημία εξηγεί την επίμονη σύσταση των εποπτικών Οργανισμών παγκόσμια για ένα πληθυσμό διαβητικών ατόμων αυξημένο μεν αλλά με λιγότερα προβλήματα από τα πόδια.
Ο Δρ. Νικόλαος Τεντολούρης είναι Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Υπεύθυνος του Διαβητολογικού Κέντρου στην Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Ειδική Νοσολογία του Γ.Ν.Α. «Λαϊκό».
