Καρέκλες, πολυθρόνες και κρεβάτια. Μπορεί να κάνουμε διάφορα πράγματα πάνω σ’ αυτά αλλά κυρίως καθόμαστε ή ξαπλώνουμε. Οι στατιστικές λένε ότι οι άνθρωποι στις αναπτυγμένες δυτικές χώρες, όπως π.χ. στις ΗΠΑ, είναι καθιστοί για περισσότερες από 13 ώρες κάθε μέρα, κατά μέσο όρο. Αλλά οι καρέκλες είναι θανατηφόρες. Αυτό το συμπέρασμα μπορεί να εκπλήσσει, ωστόσο το στηρίζουν πάνω από 20 μελέτες που έγιναν τις τελευταίες δύο δεκαετίες, περιλαμβάνοντας συνολικά 800.000 άτομα.
Για παράδειγμα, το 2010, το περιοδικό Circulation δημοσίευσε μια έρευνα που παρακολούθησε 8.800 ενήλικες για επτά χρόνια. Όσοι κάθονταν για πάνω από 4 ώρες την ημέρα κοιτώντας την τηλεόραση είχαν 46% αύξηση κινδύνου να πεθάνουν από οποιαδήποτε αιτία σε σύγκριση με αυτούς που κοίταγαν το κουτί για λιγότερο από 2 ώρες. Άλλοι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι το καθισιό για περισσότερο από μισή ημέρα, διπλασιάζει τον κίνδυνο διαβήτη και καρδιαγγειακών προβλημάτων. Σε μια μελέτη, όταν οι ερευνητές συνδύασαν όλες τις αιτίες θανάτου και συνέκριναν οποιαδήποτε ομάδα καθιστικών ανθρώπων με αυτούς που ήταν πιο δραστήριοι, οι καθιστικοί είχαν 50% μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν κατά τη διάρκεια των επόμενων 8,5 ετών.
Το να κάθεστε για μεγάλες περιόδους είναι κακό γιατί το ανθρώπινο σώμα δεν σχεδιάστηκε για να είναι αδρανές. Η έλλειψη κινήσεων επιβραδύνει το μεταβολισμό, μειώνοντας την ποσότητα της τροφής που μετατρέπεται σε ενέργεια και προωθώντας τη συσσώρευση λίπους, την παχυσαρκία και τις ασθένειες όπως είναι οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης, η αρθρίτιδα και άλλες. Το κατσιό είναι κακό και για τους λεπτούς ανθρώπους. Το να κάθεστε στην καρέκλα σας μετά από ένα γεύμα οδηγεί σε υψηλές αιχμές του σακχάρου στο αίμα, ενώ το να σηκωθείτε μετά το φαγητό μπορεί να κόψει αυτές τις αιχμές στο μισό. Συσχετίζουμε τα προβλήματα υγείας με το πολύ φαγητό και όχι με το πολύ καθισιό αλλά οι καθιστικές συνήθειες μπορεί να είναι εξίσου επιζήμιες.
Μπορείτε να ξεφύγετε πιο εύκολα από τον καθιστικό τρόπο ζωής παρά από τις κακές διατροφικές συνήθειές σας. Αν είστε υπέρβαρος με διαβήτη τύπου 2 και στο όριο να αρχίσετε ενέσεις ινσουλίνης, περπατώντας 3.000 χλμ μέσα σε μια ώρα, θα αυξήσετε την ενεργειακή σας δαπάνη κατά περίπου 200 θερμίδες και θα χάσετε βάρος. Πολλοί διαβητικοί που χάνουν βάρος σταματούν να παίρνουν τα φάρμακα για το διαβήτη εντελώς, όπως έδειξαν πρόσφατες μελέτες στις οποίες ηγήθηκε ο καθηγητής Roy Taylor από το Newcastle University.
Πολλές μελέτες υποστηρίζουν την άποψη ότι η απλή κίνηση έχει δραματικές επιπτώσεις στην υγεία. Δεν απαιτούνται τρεις εβδομαδιαίες επισκέψεις στο γυμναστήριο ή καθημερινό τζόκινγκ που σύντομα θα εγκαταλείψετε επειδή δεν σας βολεύει. Το κόλπο είναι η σωματική κίνηση που τυπικά δεν θεωρείται άσκηση και γίνεται πολλές φορές μέσα στην ημέρα. Μάλιστα ορισμένες επιχειρήσεις έχουν ήδη αρχίσει να θεσπίζουν μια σειρά μέτρων που ενθαρρύνουν τους υπαλλήλους να σηκώνονται από τις καρέκλες τους.
Θερμογένεση μη ασκησιακής δραστηριότητας
Πολλά από τα οφέλη της ορθοστασίας και του περπατήματος εντοπίστηκαν σε μελέτες έκανε ο James Levine ενδοκρινολόγος της Mayo Clinic, με τους συνεργάτες του. Για να μετρήσουν την καθιστική ζωή και την κίνηση, χρησιμοποίησαν εσώρουχα Spandex και πρόσθεσαν μικροσκοπικούς αισθητήρες που αντιλαμβάνονταν την κίνηση του σώματος προς 13 κατευθύνσεις κάθε μισό δευτερόλεπτο. Έδωσαν αυτά τα εσώρουχα σε χωρικούς που ζούσαν γύρω από μια φυτεία μπανάνας στη Τζαμάικα, σε κατοίκους του Κίνγκστον -πρωτεύουσα της Τζαμάικα- και σε κατοίκους πόλεων των ΗΠΑ, για 10 ημέρες. Τι διαπιστώθηκε; Οι άνθρωποι στις αγροτικές περιοχές της Τζαμάικα περπατούν δύο φορές περισσότερο από τους ανθρώπους στο Κίνγκστον και των σύγχρονων αμερικανικών πόλεων. Οι αγρότες κάθονται τρεις ώρες την ημέρα, ενώ οι σημερινοί εργαζόμενοι μπορεί να κάθονται 15 ώρες την ημέρα στις καρέκλες τους. Και καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, κάθονται ακόμα περισσότερο.
Λόγω αυτής της αυξημένης δραστηριότητας, οι γεωργικές εργασίες προκαλούν δαπάνη 2.000 θερμίδων παραπάνω ημερησίως από ό, τι πολλές θέσεις εργασίας. Με άλλα λόγια, η μετατροπή του χρόνου καθίσματος σε χρόνο κίνησης μπορεί να κάψει πολλές θερμίδες. Αυτό το φαινόμενο, ο Levine το αποκάλεσε “θερμογένεση μη ασκησιακής δραστηριότητας”, ή NEAT (nonexercise activity thermogenesis). Η NEAT είναι η ενέργεια που ένα άτομο ξοδεύει για τις δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής, χωρίς αυτό να περιλαμβάνει την σκόπιμη άσκηση, π.χ. σκούπισμα σπιτιού, πλύσιμο πιάτων, παίξιμο με τα παιδιά, βόλτα με το σκύλο, μεταφορά πραγμάτων κλπ.
Ο Levine και οι συνεργάτες του έκαναν μελέτες που είναι πολύ ενδιαφέρουσες. Συνέκριναν, για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας τα “μαγικά εσώρουχα”, αδύνατους και παχύσαρκους ανθρώπους που ζούσαν σε παρόμοια περιβάλλοντα και είχαν παρόμοιες δίαιτες και θέσεις εργασίας. Αυτό αποκάλυψε ότι οι παχύσαρκοι κάθονταν 2,25 ώρες την ημέρα περισσότερο. Οι αδύνατοι έκαιγαν 350 περισσότερες θερμίδες ημερησίως χρησιμοποιώντας το περπάτημα και άλλες κινήσεις NEAT.
Σε ένα άλλο πείραμα που δημοσιεύθηκε το 1999, ζητήθηκε από 16 αδύνατα άτομα να τρώνε κάθε μέρα περισσότερο φαγητό, ενώ παρακολουθούνταν προσεκτικά. Κάθε εθελοντής λάμβανε 1.000 θερμίδες ημερησίως πέρα από αυτές που χρειάζονταν. Μετά από οκτώ εβδομάδες, είχαν λάβει συνολικά 56.000 επιπλέον θερμίδες. Κι όμως δεν κέρδισαν σχεδόν καθόλου σωματικό λίπος. Πώς παρέμειναν λεπτοί; Οι αισθητήρες των εσωρούχων έδειξαν ότι αυξήθηκαν σημαντικά τα επίπεδα NEAT τους, αν και κανένας δεν ανέφερε ότι έκανε κάτι συνειδητά για να αυξήσει τη φυσική του δραστηριότητα. Σε αντίθεση με αυτό, άλλοι εθελοντές μετέτρεψαν σχεδόν κάθε επιπλέον θερμίδα που κατανάλωσαν σε σωματικό λίπος. Ο λόγος που αυτοί οι εθελοντές κέρδισαν τόσο πολύ λίπος ήταν ότι δεν άλλαξαν το NEAT τους αλλά παρέμειναν κολλημένοι στις καρέκλες τους.
Φαίνεται πως η κίνηση είναι βιολογικά αναγκαία. Τα πειράματα στα τρωκτικά δείχνουν ότι υπάρχει ένα περίπλοκο κύκλωμα εγκεφάλου που ελέγχει την πρόσληψη θερμίδων και ανταποκρίνεται σε αυτήν ρυθμίζοντας τη φυσική δραστηριότητα και την ανάπαυση. Βρίσκεται στον υποθάλαμο, ο οποίος ρυθμίζει βασικές λειτουργίες όπως η θερμοκρασία, το σεξ και ο κύκλος ύπνου-αφύπνισης. Αυτό το μέρος του υποθαλάμου διαχειρίζεται την όρεξη ενώ ένα σύστημα ανάδρασης από τους μυς αισθάνεται την μυϊκή δραστηριότητα και σηματοδοτεί το πόσο ένα άτομο πρέπει να κάθεται ή να κινείται. Η καθιστική ζωή που προκάλεσε το σύγχρονο περιβάλλον εδώ και 100 χρόνια έχει μάλλον διαταράξει αυτή τη βιολογική ισορροπία και μπορεί να είναι μια βασική αιτία της παχυσαρκίας.
