Η οικογένεια κορωνοϊών (Coronaviridae) περιέχει περίπου 39 διαφορετικά είδη. Από αυτά, μόνο επτά είδη έχουν αναφερθεί ότι μολύνουν και προκαλούν ασθένεια στους ανθρώπους. Τέσσερις κορωναϊοί προκαλούν ήπια συμπτώματα παρόμοια με το κοινό κρυολόγημα, αλλά τρεις προκαλούν σοβαρές και πιθανώς θανατηφόρες λοιμώξεις: οι σοβαρές περιπτώσεις είναι ο SARS-CoV1, ο MERS-CoV και τώρα ο SARS- CoV2, που είναι υπεύθυνος για την τρέχουσα επιδημία της COVID-19.
Ο νέος κορωνοϊός SARS-CoCV-2 “πήδηξε” από τις νυχτερίδες σε άλλο ζώο, πιθανόν στις παγκολίνες, και στη συνέχεια στους ανθρώπους. Γιατί ο ιός δεν αρρώστησε νυχτερίδες και πανγκολίνες; Όπως αποδεικνύεται, οι ιοί είναι περίπλοκοι, εκτός του ότι μερικές φορές είναι και θανατηφόροι.
Ο SARS-CoV2 είναι ένας ξάδελφος του κορωναϊού που προκάλεσε την ασθένεια SARS, έχοντας περίπου κατά 79% ομοιότητα στο γενετικό του υλικό. Αν και παρόμοιοι, αυτοί οι δύο ιοί δεν είναι ίδιοι και οι εκδηλώσεις της ασθένειας που προκαλούν είναι διαφορετικές. Η ασθένεια SARS αναγνωρίστηκε στα τέλη Φεβρουαρίου 2003 στην Κίνα. Σε όλο τον κόσμο, 8.098 άτομα αρρώστησαν από SARS και 774 πέθαναν, με την ασθένεια να έχει ποσοστό θνησιμότητας περίπου 10%.
Ο MERS-CoV εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Σαουδική Αραβία το Σεπτέμβριο του 2012. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο MERS-CoV ήταν υπεύθυνος για 2.494 περιπτώσεις της ασθένειας MERS και 858 θανάτους, με ποσοστό θνησιμότητας 37%.
Η συνεχιζόμενη επιδημία από τον ιό SARS-CoV2 και ο ρυθμός μόλυνσης και θνησιμότητας διαφέρουν από τους SARS-CoV1 και MERS-CoV. Φαίνεται ότι ο SARS-CoV2 είναι λιγότερο θανατηφόρος από τα άλλα δύο στελέχη του κορωνοϊού, αλλά πολύ πιο μεταδοτικός.
Μερικοί άνθρωποι λένε ότι η COVID-19 μπορεί να γίνει ενδημική. Τι σημαίνει αυτό;
Οι επιθετικές ασθένειες όπως η SARS προκαλούν επιδημικές εκρήξεις όπου ο αριθμός των νέων κρουσμάτων αυξάνεται γρήγορα σε μια περιοχή. Τα αποτελεσματικά μέτρα δημόσιας υγείας που βασίζονται σε τεκμηρίωση μειώνουν τον αριθμό των νέων μολυσμένων ασθενών, έως ότου ελέγχονται αυτές οι επιθετικές ασθένειες. Αντίθετα, μια ενδημική ασθένεια υπάρχει συνεχώς σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Ένα καλό παράδειγμα ενδημικής νόσου είναι η ελονοσία, η οποία υπάρχει συνεχώς σε τροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
Η επιδημία SARS του 2003 ελέγχθηκε από ένα συνδυασμό αποτελεσματικών διεθνών μεθόδων επιτήρησης και τοπικών μέτρων που βασίζονται στη δημόσια υγεία. Τα διεθνή συστήματα επιτήρησης προειδοποίησαν τις αρχές για την εμφάνιση μιας νέας νόσου, βοηθώντας να δημιουργηθεί καθοδήγηση για τους ταξιδιώτες, τις αεροπορικές εταιρείες και το πλήρωμα. Έθεσε επίσης σε κίνηση μια παγκόσμια αντίδραση που εμπόδισε την εξάπλωση της νόσου και βοήθησε τις τοπικές προσπάθειες δημόσιας υγείας για τον εντοπισμό και την απομόνωση των μολυσμένων ανθρώπων. Αυτή η συνδυασμένη ανταπόκριση εμπόδισε τη SARS να γίνει ενδημική. Τον Ιούλιο του 2003, τέσσερις μήνες από την εμφάνιση της εκδήλωσης, η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο της SARS είχε σταματήσει.
Πώς αυτοί οι ιοί πηδούν στους ανθρώπους;
Η πλειοψηφία των νέων ασθενειών που προσβάλλουν τον άνθρωπο είναι ζωονοτικές, που σημαίνει ότι προέρχονται από άγρια ζώα (κυρίως θηλαστικά) και στη συνέχεια μεταδίδονται στους ανθρώπους. Μεταξύ των θηλαστικών, οι νυχτερίδες έχουν το μεγαλύτερο αριθμό ζωονοσογόνων ιών. Αυτοί οι ιοί μπορεί να προκαλέσουν ήπια έως μηδενικά συμπτώματα σε νυχτερίδες. Οι άνθρωποι και τα ζώα που αλληλεπιδρούν με τις νυχτερίδες (ή τα ούρα τους, τα κόπρανα ή το σάλιο) ενδέχεται να κολλήσουν αυτούς τους ζωονοσογόνους ιούς και στη συνέχεια να τους μεταδώσουν σε άλλα ζώα ή ανθρώπους.
Η παγίδευση άγριων ζώων ως κατοικίδια ζώα, ως τρόφιμα ή για ιατρικούς σκοπούς θέτει τα άγρια ζώα όπως τις νυχτερίδες σε στενές επαφές με άλλα ζώα και ανθρώπους. Αυτό συνέβη στα προηγούμενα δύο κρούσματα κορωνοϊού. Στο ξέσπασμα του 2003, ο κορωναϊός που προκάλεσε τη SARS πήδηξε από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους μέσω μοσχογαλών που πωλούνταν ως τρόφιμα σε μια αγορά και στη συνέχεια στους ανθρώπους. Στην επιδημική έκρηξη του MERS, ο ιός πήδηξε από τις νυχτερίδες στις καμήλες και από αυτές στους ανθρώπους. Ως αποτέλεσμα της επιδημίας COVID-19, η Κίνα επέβαλε μόνιμη απαγόρευση στις αγορές αγρίων ζώων.
Γιατί οι νυχτερίδες δεν αρρωσταίνουν από τον ιό;
Οι νυχτερίδες είναι τα μόνα θηλαστικά που πετούν. Οι επιστήμονες έχουν συνδέσει τις γενετικές τροποποιήσεις που σχετίζονται με την πτήση με ευεργετικές τροποποιήσεις στο ανοσοποιητικό τους σύστημα. Για παράδειγμα, το ανοσοποιητικό σύστημα της νυχτερίδας καταπολεμά τις ιογενείς λοιμώξεις, αλλά δεν αντιδρά υπερβολικά σε αυτές, εμποδίζοντας την ασθένειά τους λόγω των πολλών ιών που έχουν.
Πώς οι οργανισμοί φτάνουν σε «εκεχειρία» με έναν ιό;
Το αποτέλεσμα ενός ιού που μολύνει ένα ζώο εξαρτάται από δύο γενικούς παράγοντες: Ο πρώτος είναι πόσο ισχυρό ή λοιμογόνο είναι το στέλεχος του ιού. Ο δεύτερος είναι η αποτελεσματικότητα της ανοσοποιητικής άμυνας του μολυσμένου ζώου.
Αρχικά, ένας ιός μπορεί να είναι εξαιρετικά θανατηφόρος για τα ζώα. Η ταχεία θανάτωση του ξενιστή δεν είναι ευεργετική για τον ιό, επειδή περιορίζει την ικανότητά του να εξαπλωθεί σε άλλα ζώα. Ως εκ τούτου, ο ιός γίνεται λιγότερο μολυσματικός με το χρόνο. Από την άλλη πλευρά, ζώα ευαίσθητα στον ιό πεθαίνουν γρήγορα, ενώ τα ζώα με κληρονομική αντίσταση στον ιό επιβιώνουν, περνώντας την αντίσταση στους απογόνους τους. Αυτός ο συνδυασμός συμβάντων, σε μεγάλο χρονικό διάστημα, έχει ως αποτέλεσμα μια ισορροπία όπου το ανοσοποιητικό σύστημα του ζώου είναι σε θέση να ελέγξει μια μόλυνση από τον ιό χωρίς να τον εξαλείφει εντελώς. Στους ανθρώπους, αυτός ο τύπος ισορροπίας μπορεί να παρατηρηθεί με λοιμώξεις από έρπητα.
