Είτε θέλετε να αντιμετωπίσετε μια συγκεκριμένη ανεπάρκεια βιταμινών είτε να υποστηρίξετε την γενική υγεία σας, ίσως έχετε εξετάσει προσεκτικά τους τύπους συμπληρωμάτων που κυκλοφορούν στην αγορά και αναρωτιέστε τι είναι η λιποσωμιακή μορφή. Είναι μια μορφή που αυξάνει την απορρόφηση του διατροφικού συστατικού που περιέχει το συμπλήρωμα.
Όταν καταναλώνετε ένα θρεπτικό συστατικό ή παίρνετε ένα φάρμακο, συνήθως δεν απορροφάται ολόκληρη η δοσολογία. Κάποιες φορές απορροφάται ένα ικανοποιητικό ποσοστό και άλλες πολύ λίγο, κάτι που μπορεί να εξαρτάται από το ποιο είναι αυτό το θρεπτικό συστατικό, την δοσολογία του, το πόσο ανάγκη το έχει ο οργανισμός, αν το συνοδεύετε με τροφή ή όχι, την ώρα της ημέρας, αλλά και από την ποσότητα ορισμένων ενζύμων που έχετε.
Για παράδειγμα, οι τέσσερις λιποδιαλυτές βιταμίνες, A, D, E και K, απορροφώνται πολύ καλύτερα όταν συνοδεύονται με λιπαρές τροφές ενώ οι υπόλοιπες εννιά υδατοδιαλυτές βιταμίνες δεν χρειάζεται να ληφθούν μαζί με τροφή για να απορροφηθούν καλύτερα. Η βιταμίνη C έχει ποσοστό απορρόφησης 70-90% σε προσλήψεις, από 30 mg έως 180 mg την ημέρα, αλλά στη δοσολογία του ενός γραμμαρίου η απορρόφηση πέφτει κάτω από 50% -η υπόλοιπη ποσότητα απεκκρίνεται στα ούρα.
Το πρόβλημα της απορρόφησης
Ένα παράδειγμα πολύ πτωχής απορρόφησης είναι η κουρκουμίνη. Αυτή η ουσία που βρίσκεται κυρίως στον κουρκουμά, ένα αρχαίο μπαχαρικό, διατίθεται επίσης στην αγορά ως διατροφικό συμπλήρωμα. Όσοι αγοράζουν αυτό το πολυδιαφημισμένο διατροφικό συμπλήρωμα μπορεί έχουν ακούσει πολλά για τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της κουρκουμίνης, αλλά συνήθως δεν ξέρουν ότι είναι ελάχιστα διαθέσιμη στο σώμα -η κουρκουμίνη ανήκει στις πολυφαινόλες που παρά την μεγάλη συζήτηση γύρω από το ρόλο τους στην υγεία έχουν ποσοστό απορρόφησης κάτω από το 5%.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2004 έδειξε ότι ακόμα και μια δοσολογία 3,5 γραμμαρίων κουρκουμίνης την ημέρα, που αντιστοιχεί σε 50-70 γραμμάρια κουρκουμά, δεν μπορούσε να ανιχνευθεί στο αίμα όσων την κατανάλωναν. Τούτου λεχθέντος το διατροφικό συμπλήρωμα της κουρκουμίνης δεν είναι εντελώς άχρηστο διότι περνάει στο παχύ έντερο όπου μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις στον οργανισμό επηρεάζοντας τη συμπεριφορά των βακτηρίων του εντέρου -το ίδιο ισχύει και για άλλες πολυφαινόλες.
Άλλο παράδειγμα χαμηλής απορρόφησης είναι η γλουταθειόνη, η πιο σημαντική αντιοξειδωτική ουσία που συνθέτει το ανθρώπινο σώμα -διατίθεται επίσης στην αγορά ως διατροφικό συμπλήρωμα. Αλλά η λήψη της γλουταθειόνης ως δισκίο δεν είναι αποτελεσματική. Μπορεί οι μελέτες στα ποντίκια να έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα γλουταθειόνης είναι αποτελεσματικά, αλλά ο άνθρωπος, σε αντίθεση με τα τρωκτικά, διαθέτει μεγάλες ποσότητες ενός εντερικού ενζύμου που ονομάζεται γ-γλουταμυλ-τρανσφεράση και αποδομεί σε μεγάλο βαθμό τη γλουταθειόνη με αποτελεσμα ελάχιστες ποσότητες φτάνουν στο αίμα.
Το να λαμβάνετε ένα συμπλήρωμα διατροφής που έχει ελάχιστη απορρόφηση δεν είναι κάτι χρήσιμο. Τα διατροφικά συμπληρώματα που χορηγούνται από το στόμα πρέπει να περάσουν από το στομάχι και να απορροφηθούν από το τοίχωμα του λεπτού εντέρου για να φτάσουν στο συκώτι μέσω της πυλαίας κυκλοφορίας -οι δύο αυτές θέσεις ονομάζονται “μεταβολισμός πρώτης διέλευσης”. Επιπλέον, ακόμα και αν ένα συστατικό απορροφηθεί από το λεπτό έντερο σε ικανοποιητική ποσότητα, μπορεί αμέσως να αποδομηθεί στο συκώτι. Γι’ αυτό, πέρα από την απορρόφηση, δηλαδή την είσοδο μιας ουσίας στο σώμα, υπάρχει και ο όρος βιοδιαθεσιμότητα, το κατά πόσο φτάνει με επιτυχία στη θέση όπου πρέπει να δράσει. Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, τα διατροφικά συμπληρώματα όπως τα χάπια και οι κάψουλες προσφέρουν, κατά μέσο όρο, το 10-20% της ποσότητας των βιταμινών και των μετάλλων που περιέχουν.
Τα λιποσωμιακά συμπληρώματα διατροφής μπορούν να φανούν εξαιρετικά χρήσιμα στην αύξηση της απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών. Στη λιποσωμική μορφή τους, τα θρεπτικά συστατικά έχουν συσκευαστεί μέσα σε λιπόσωμα (ή λιπόσφαιρα), μια μικροσκοπική “τσέπη” λιποκυττάρων. Αυτή η μορφή λήψης βοηθάει όχι μόνο στη διατήρηση των θρεπτικών συστατικών στο ίδιο το διατροφικό συμπλήρωμα όσο περνάει ο χρόνος, αλλά και στην απορρόφησή του από το σώμα.
Τι είναι το λιπόσωμα
Το λίπος, παρότι μερικές φορές συνδέεται αρνητικά με την υγεία, είναι αυτό που στην πραγματικότητα έχει κάνει εφικτή την ύπαρξη της ζωής στον πλανήτη. Η βασική ιδιότητα του λίπους είναι ότι δεν διαλύεται στο νερό. Τα κύτταρά μας περιέχουν νερό μέσα στο οποίο βρίσκονται διάφορα οργανίδια, αλλά μπορούν να υπάρξουν μόνο επειδή έχουν μεμβράνες που τα απομονώνουν από το περιβάλλον. Οι μεμβράνες των κυττάρων αποτελούνται από μια διπλή στοιβάδα λιπιδίων -φωσφολιπιδίων που ενσωματώνουν επίσης χοληστερόλη- η οποία δημιουργεί ένα σύνορο με το περιβάλλον. Αν η μεμβράνη του κυττάρου χαλάσει, το υδάτινο μέρος του κυττάρου θα διαχυθεί και το κύτταρο θα πεθάνει, συνεπώς το κύτταρο μπορεί και υπάρχει μόνο επειδή έχει μια υγιή εξωτερική μεμβράνη λιπιδίων.
Το λιπόσωμα είναι ένα μικροσκοπικό κυστίδιο, ένα νανοσωματίδιο -70.000 φορές μικρότερο από το πάχος μιας τρίχας- που περιλαμβάνει ένα εξωτερικό στρώμα λίπους, όπως ακριβώς συμβαίνει με τα κύτταρά μας. Τα λιποσώματα είναι φτιαγμένα από τον ίδιο τύπο λίπους που βρίσκεται στις μεμβράνες των ανθρώπινων κυττάρων, έχοντας, μια διπλή λιπιδιακή στιβάδα φωσφολιπιδίων που προστατεύει ένα υδάτινο εσωτερικό μέρος. Και μπορούν να μεταφέρουν βιταμίνες ή άλλες ουσίες που ενθυλακώνονται είτε στο υδάτινο τμήμα εάν είναι υδατοδιαλυτές, είτε εντός της διπλής λιπιδιακής στιβάδας εάν είναι λιποδιαλυτές. Σημειώστε ότι τα εμβόλια κατά του SARS-COV-2 παραδίδουν το mRNA, το οποίο δίνει τις οδηγίες παραγωγής μιας πρωτεΐνης του ιού, σε κυστίδια παρόμοια με τα λιποσώματα που ονομάζονται λιπιδιακά νανοσωματίδια.
Ο λόγος που η λιποσωμιακή μέθοδος παράδοσης ενός θρεπτικού συστατικού λειτουργεί πολύ καλά είναι ότι τα λιποσώματα μιμούνται τα κύτταρα του σώματός μας. Μόλις εισέλθει το λιπόσωμα στο σώμα, η θρεπτική ουσία που περικλείει απορροφάται όπως το διατροφικό λίπος, αποφεύγοντας τον «μεταβολισμό πρώτης διέλευσης» που μπορεί να μειώσει τη διαθεσιμότητά του στο σώμα. Το λιπόσωμα μπορεί να συγχωνευθεί στην κυτταρική μεμβράνη, και να μεταφέρει το περιεχόμενό του απευθείας στο κύτταρο. Η απελευθέρωση του συστατικού συμβαίνει όταν διασπάται το λιπιδιακό περίβλημα, κάτι που μπορεί να συμβεί είτε μέσα στο κύτταρο είτε έξω από αυτό.
Πόσο αυξάνεται η απορρόφηση;
Ενώ η έρευνα είναι περιορισμένη, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι πράγματι η λιποσωμιακή μορφή συσκευασίας των βιταμινών ή άλλων θρεπτικών συστατικών παρέχει σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες στον οργανισμό. Οι θρεπτικές ουσίες που είναι διαθέσιμες στην αγορά σε αυτή τη μορφή περιλαμβάνουν τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη D, τις βιταμίνες Β, την κουρκουμίνη, την γλουταθειόνη και τη ρεσβερατρόλη -η τελευταία είναι μια ουσία που υπάρχει στο κόκκινο κρασί και θεωρείται ότι μπορεί να έχει αντιγηραντικές ιδιότητες αλλά έχει μικρή απορρόφηση. Ορισμένες κλινικές μελέτες έχουν δείξει σημαντική αύξηση της απορρόφησης των βιταμινών, των μετάλλων και άλλων θρεπτικών συστατικών όταν ενθυλακώνονται σε λιποσώματα.
Για παράδειγμα, η γλουταθειόνη επωφελείται δραματικά από τη λιποσωμιακή σύνθεση. Το 2018, μια μελέτη σε 12 άτομα έδειξε ότι η λιποσωμιακή μορφή της γλουταθειόνης ήταν αποτελεσματική σε δύο δόσεις την ημέρα (500 mg και 1.000 mg). Μετά από δύο εβδομάδες, τα επίπεδα της γλουταθειόνης ήταν σημαντικά αυξημένα τόσο στο αίμα όσο και στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Διατίθεται επίσης στην αγορά μια μορφή γλουταθειόνης που μπορεί να απορροφηθεί από το δέρμα.
Επίσης, η κουρκουμίνη που έχει κακή υδατοδιαλυτότητα και γρήγορη αποβολή από το σώμα, επιδεικνύει σημαντική αύξηση στην βιοδιαθεσιμότητά της όταν ενθυλακώνεται σε λιπόσωμα. Πρόσφατα μια ερευνητική ομάδα από το University of South Australia, ανακοίνωσε ότι ανέπτυξε μια νανοσύνθεση η οποία αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης σχεδόν κατά 120%. Αλλά υπάρχουν αναφορές για πολύ μεγαλύτερα ποσοστά. Με βάση τα διαθέσιμα φαρμακοκινητικά δεδομένα, μια μελέτη του 2020 ανέφερε ότι τα σκευάσματα ενθυλακωμένης κουρκουμίνης παρέχουν 100 φορές ενισχυμένη βιοδιαθεσιμότητα σε σχέση με την ελεύθερη κουρκουμίνη. Αυτό μπορεί να ακούγεται εντυπωσιακό αλλά συγχρόνως δείχνει πόσο ελάχιστη είναι η απορρόφηση της ελεύθερης κουρκουμίνης.
Η τεχνολογία των λιποσωμάτων είναι εξαιρετικά κατάλληλη για υδατοδιαλυτά αντιοξειδωτικά όπως η βιταμίνη C. Σε μια μελέτη του 2020, η λήψη βιταμίνη C ενθυλακωμένης σε λιποσωμιακά σωματίδια των 66 νανόμετρων (nm), είχε ως αποτέλεσμα η χορήγησή της από το στόμα να αυξήσει την απορρόφηση κατά 77%. Να σημειωθεί πως όσο μικρότερα είναι τα λιποσώματα σε μέγεθος, τόσο μεγαλύτερη είναι η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών τους. Μια μελέτη που συνέκρινε μεγέθη λιποσωμάτων βρήκε ότι η πρόσληψη από τα κύτταρα αυξήθηκε εννιά φορές όταν το μέγεθος των λιποσωμάτων μειώθηκε από τα 236 nm στα 97 nm και κατά 34 φορές όταν το μέγεθος μειώθηκε στα 64 nm.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λιποσωμιακή χορήγηση των διατροφικών συμπληρωμάτων θα διαδοθεί τα επόμενα χρόνια. και ένα ερώτημα είναι αν μπορούν να υπάρχουν κάποιες παρενέργειες για τον οργανισμό. Επειδή περιέχουν τα ίδια λιπίδια με αυτά των κυτταρικών μεμβρανών, θεωρείται ότι δεν υπάρχουν παρενέργειες. Όμως, δεδομένου ότι τα λιποσωμιακά συμπληρώματα κατασκευάζονται συνήθως από λεκιθίνη ηλίανθου ή σόγιας, μπορεί να θέλετε να τα αποφύγετε εάν έχετε αλλεργία στη σόγια. Οι λιποσωμιακές επιλογές συνήθως είναι πιο ακριβές από τις συμβατικές αντίστοιχές τους, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να είναι πιο οικονομικές, αν χρειάζεστε περισσότερη ποσότητα.
