Γράφει η Κάλλια Θ. Γιαννιτσοπούλου, MSc, MBA, SRD, Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος.
Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά διαφορετικά νοσήματα που χαρακτηρίζονται ως αυτοάνοσα -π.χ. λύκος, σκλήρυνση κατά πλάκας, θυρεοειδίτιδα Hashimoto- δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη δίαιτα που να μπορεί να κατευνάσει το τεράστιο φάσμα συμπτωμάτων που προκαλεί καθένα από αυτά. Υπάρχουν ωστόσο συγκεκριμένες τροφές που αποδεδειγμένα μπορούν να βοηθήσουν τους πάσχοντες από συγκεκριμένα αυτοάνοσα.
Ποια είναι τα βασικά αυτοάνοσα νοσήματα;
- Η ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
- Η σκλήρυνση κατά πλάκας (πολλαπλή σκλήρυνση)
- Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι
- Η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο
- Η κοιλιοκάκη
- Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
Ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, είναι πολύ σημαντική στην αντιμετώπιση της ΡΑ.
- Υπερβάλλον βάρος επιβαρύνει τις αρθρώσεις, οι οποίες ίσως έχουν ήδη υποστεί βλάβη, εξαιτίας της νόσου.
- Η βιβλιογραφία αναφέρει πως ο συνδυασμός νηστείας υπό παρακολούθηση, η οποία ακολουθείται από χορτοφαγική δίαιτα, μπορεί να επηρεάσει θετικά τον έλεγχο της φλεγμονής των αρθρώσεων.
- Μια χορτοφαγική δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, ίσως να προστατεύει την καρδιά σε ασθενείς με ΡΑ.
- Σύμφωνα με μελέτη, η υψηλή κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων, φρούτων, λαχανικών και β-κρυπτοξανθίνης (καροτενοειδές) είχαν προστατευτική δράση, ενώ η χαμηλή πρόσληψη αντιοξειδωτικών, μείωνε τον κίνδυνο για ΡΑ.
Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος
- Οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη.
- Ως αποτέλεσμα διαταραχών στα λιπίδια του ορού, στη φλεγμονή και στο οξειδωτικό στρες, οι ασθενείς με ΣΕΛ πρέπει να ακολουθήσουν μια δίαιτα που ν’ αντιμετωπίζει αυτούς τους παράγοντες.
- Το διαιτολόγιο θα πρέπει να περιέχει βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, πλούσια σε ευεργετικά θρεπτικά συστατικά αλλά και αντιφλεγμονώδης ιδιότητες.
- Τα άτομα με ερυθηματώδη λύκο πρέπει να ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως και μέτριες ποσότητες κρέατος, πουλερικών και λιπαρών ψαριών.
- Μια μετα-ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι σε σύγκριση με την κατανάλωση, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ συσχετίστηκε με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο για ΣΕΛ.
- Μια μικρή ελεγχόμενη κλινική δοκιμή στην οποία οι ασθενείς με ΣΕΛ έλαβαν συμπλήρωμα με 500 mg κουρκουμά , διαπιστώθηκαν σημαντικές μειώσεις στην πρωτεϊνουρία και στην συστολική αρτηριακή πίεση.
Πολλαπλή σκλήρυνση (Σκλήρυνση κατά πλάκας)
- Οι βασικές αρχές διαιτητικής παρέμβασης στην σκλήρυνση κατά πλάκας είναι η υποβοήθηση του οργανισμού να καταστέλλει αυτοάνοσες αντιδράσεις και η ενίσχυση του νευρικού συστήματος.
- Η επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D μειώνει τις φλεγμονώδεις κυτοκίνες μέσω του ελέγχου της έκφρασης γονίδιων.
- Τα άτομα με αυξημένη έκθεση στο ηλιακό φως έχουν σημαντικά μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
- Έρευνα έδειξε, ότι έλλειψη της βιταμίνης Β6, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της σκλήρυνση κατά πλάκας.
- Η ανεπάρκεια της Β12 στους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας ενδέχεται να επιδεινώνει ή να εμποδίζει την αποκατάστασή της.
- Τα αντιοξειδωτικά όπως τα καροτενοειδή και οι βιταμίνες C και Α, αποτρέπουν το οξειδωτικό στρες, ιδίως κατά την διάρκεια των υποτροπών της νόσου.
- Η γλουτένη θεωρείται ύποπτη για τα αυξημένα περιστατικά σκλήρυνση κατά πλάκας και θα πρέπει να αποφεύγεται.
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
- Η ινσουλινοθεραπεία είναι απαραίτητο να συνδυάζεται με την κατάλληλη διατροφική αγωγή, διότι σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή γλυκόζη αίματος (υπογλυκαιμία).
- Σημαντική κρίνεται η διατήρηση του σωματικού βάρους εντός των φυσιολογικών ορίων (ΔΜΣ= 20-25 kg/m2) και η σύσταση απώλειας βάρους στην περίπτωση που ο ασθενής είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος.
- Η συνολική πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 30% της ολικής ενέργειας και τα κεκορεσμένα και τα trans-πολυακόρεστα λιπαρά οξέα θα πρέπει να αποτελούν κάτω από 10% της συνολικής ημερήσιας ενέργειας.
- Η περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες των διαιτολογίων για την αντιμετώπιση του ΣΔ θα πρέπει ιδανικά να είναι 30-40 g/ημέρα.
- Μελέτη έδειξε ότι η πρόσληψη 2.000 IU βιταμίνης D στον πρώτο χρόνο ζωής μείωσε κατά 80% τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1.
Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο
- Τόσο η ανεπαρκής όσο και η υπερβολική πρόσληψη ιωδίου μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στη λειτουργία του θυρεοειδούς.
- Η επαρκής πρόσληψη σεληνίου, ακόμη και σε συμπλήρωμα σε κάποιες περιπτώσεις, φαίνεται πως βελτιώνει τον αριθμό αντισωμάτων που προσβάλλουν το θυρεοειδή.
- Η έλλειψη βιταμίνης D ενδέχεται να σχετίζεται με την παθογένεια της θυρεοειδίτιδας Hashimoto και η συμπληρωματική χορήγηση της βιταμίνης D3 θα μπορούσε να είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για την αυτοάνοση αυτή νόσο.
- Ο σίδηρος είναι ένα σημαντικό ιχνοστοιχείο για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών και η έλλειψη του μειώνει τη δραστικότητα του ενζύμου θυρεοειδική υπεροξειδάσης (TPO).
- Έχει βρεθεί ότι το 30% των ασθενών με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα έχουν έλλειψη Β12 γι’ αυτό θα πρέπει να ακολουθούν μια διατροφή πλούσια σε αυγά, μοσχάρι, συκώτι και λιπαρά ψάρια.
Κοιλιοκάκη
- Η πλήρης αποφυγή τροφών που περιέχουν γλουτένη, εφ’ όρου ζωής, είναι απαραίτητη για την θεραπεία των ασθενών με κοιλιοκάκη.
- Απαραίτητος είναι ο αποκλεισμός του σιταριού, της σίκαλης και του κριθαριού καθώς και κάθε προϊόντος που περιέχει τα ανώτερα δημητριακά, όπως ψωμιού, ζυμαρικών, αλεύρων, κέικ, πολλών δημητριακών πρωινού, μπισκότων και γλυκών.
- Πέρα από την απομάκρυνση της γλουτένης από τη διατροφή των ατόμων με κοιλιοκάκη, συχνά και ένεκα υπολακτασίας, απαιτείται και η απομάκρυνση του γάλακτος και προϊόντων του πλούσιων σε λακτόζη.
- Η ιδανική διατροφή για τα άτομα με κοιλιοκάκη πρέπει να αποτελείται από εύπεπτα, χωρίς προλαμίνες, ανεπεξέργαστα τρόφιμα.
- Τα φρέσκα προϊόντα που δεν έχουν γλουτένη είναι πολύ σημαντικά για τα άτομα με κοιλιοκάκη(κρέας, ψάρι, αβγά, φρούτα, και λαχανικά)
- Η μπύρα, με ή χωρίς αλκοόλ, περιέχει γλουτένη. Τα καλά νέα είναι ότι το κρασί, το βερμούτ, και άλλα λικέρ δεν έχουν αυτή την πρωτεΐνη. Σε αυτό το είδος ποτών, η διαδικασία απόσταξης εξουδετερώνει κάθε ίχνος γλουτένης.
Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
- Δεν υπάρχουν ειδικές διαιτητικές οδηγίες που να μπορούν να συσταθούν στους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα και νόσο Crohn.
- Κατά τις περιόδους έξαρσης, κάθε ασθενής συνήθως αποφεύγει τα «επικίνδυνα» για εκείνον τρόφιμα όπως τα γαλακτοκομικά, τους ξηρούς καρπούς, τα όσπρια, τα προϊόντα ολικής άλεσης, τις λιπαρές και τηγανητές τροφές, τα φρούτα με τη φλούδα, τα εσπεριδοειδή και άλλα όξινα τρόφιμα.
- Οι διαιτητικές συστάσεις περιλαμβάνουν δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπος εξαιτίας της μειωμένης απορρόφησης των λιπών και υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες για τη βελτίωση ή πρόληψη της υποαλβουμιναιμίας.
- Όταν η αγωγή περιλαμβάνει κορτικοστεροειδή, απαιτείται λήψη συμπληρώματος ασβεστίου και βιταμίνης D.
Πολλοί άνθρωποι με αυτοάνοσα νοσήματα θέλουν να πιστεύουν ότι μπορούν με τη δίαιτα να θεραπευτούν, αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι. Μελέτες έχουν δείξει ότι μια διατροφή που περιλαμβάνει επαρκείς ποσότητες βιταμινών, μετάλλων, βιταμίνης D, αντιοξειδωτικών και ω-3 λιπαρών οξέων, λίγο λίπος και λίγες θερμίδες μπορεί να ωφελήσει ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα.
Αυτοάνοσα και Βιταμίνη D
Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην επικράτηση των αυτοάνοσων ασθενειών. Πιο συγκεκριμένα, σημαντικές συσχετίσεις έχουν παρουσιαστεί για την Πολλαπλή Σκλήρυνση, τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto, τη ψωρίαση, την κοιλιοκάκη, τη νόσο Crohn, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Όχι μόνο η επίπτωση, αλλά και οι εξάρσεις των αυτοάνοσων νοσημάτων (π.χ. της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της ινομυαλγίας του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου κλπ.) εντείνονται όταν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα είναι χαμηλά.
Με την σωστή διατροφή και με διαχείριση άγχους, τα αυτοάνοσα μπορούν να είναι σε ύφεση και να μην εκδηλώνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
