Οι ιντερφερόνες είναι ισχυρά φυσικά αντιιικά, που συσπειρώνουν άλλα μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος για να αμυνθούν ενάντια στους ιούς. Ορισμένες κλινικές δοκιμές έχουν τεστάρει τις ιντερφερόνες ως θεραπεία για τη νόσο COVID-19 αλλά τα αποτελέσματα είναι μικτά και η επιστήμη δεν είναι σαφής για το αν οι ιντερφερόνες είναι χρήσιμες ή επιβλαβείς.
Νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell, με επικεφαλής τον ανοσολόγο Ivan Zanoni, από το Νοσοκομείο Παίδων της Βοστώνης, παρέχει μια πληρέστερη εικόνα του ρόλου των ιντερφερονών στην ήπια και στη σοβαρή νόσο COVID-19. “Πιστεύουμε ότι αυτό που βρήκαμε θα μπορούσε να αλλάξει την άποψη των ιντερφερονών στη νόσο COVID-19 και μπορεί να είναι χρήσιμο για τον σχεδιασμό πιο καθορισμένων θεραπευτικών παρεμβάσεων”, λέει ο Zanoni.
Η γενική άποψη ήταν ότι η σοβαρή νόσος COVID-19 προκύπτει από μια καθυστερημένη, εξασθενημένη απόκριση ιντερφερόνης απέναντι στον SARS-CoV-2. Με βάση μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι, ο Zanoni και οι συνεργάτες του δείχνουν μια πιο περίπλοκη εικόνα.
Οι ιντερφερόνες παίζουν διαφορετικούς, ακόμη και αντίθετους ρόλους στην άνω και κάτω αναπνευστική οδό. Και οι διαφορετικοί τύποι ιντερφερονών έχουν διαφορετικά αποτελέσματα. “Δείχνουμε πώς η παραγωγή συγκεκριμένων ιντερφερονών καθορίζει τη σοβαρότητα του COVID-19”, λέει ο Zanoni. “Η σοβαρότητα της νόσου εξαρτάται επίσης από το πότε και πού παράγονται”.
Ο Zanoni με τους συνεργάτες του ανέλυσαν δείγματα ρινοφαρυγγικής μπατονέτας από 170 ασθενείς στην Ιταλία με ήπια νόσο COVID-19 και 31 δείγματα που βρέθηκαν αρνητικά στον ιό. Μελέτησαν επίσης δείγματα βρογχοκυψελιδικής πλύσης από τους πνεύμονες σε 56 ασθενείς με σοβαρή νόσο COVID, 9 ασθενείς με σοβαρή πνευμονοπάθεια από άλλες λοιμώξεις όπως είναι η γρίπη και 56 ασθενείς με σοβαρή πνευμονοπάθεια μη μολυσματικών αιτιών.
Χρησιμοποιώντας ανάλυση αλληλουχίας RNA και πρωτεϊνική ανάλυση, η ερευνητική ομάδα μπόρεσε να εντοπίσει τους συγκεκριμένους τύπους ιντερφερόνης που παράγονται σε διαφορετικά μέρη της αναπνευστικής οδού και τι είδους γονίδια ενεργοποιήθηκαν ως απόκριση.
Στην ανώτερη αναπνευστική οδό (μύτη, λαιμός, στόμα), βρήκαν:
- Η ιντερφερόνη παράγεται μόνο όταν το ιικό φορτίο ή η ποσότητα του ιού που υπάρχει υπερβαίνει ένα όριο. Αλλά το υψηλό ιικό φορτίο από μόνο του δεν συσχετίστηκε με τη σοβαρότητα της νόσου.
- Τα άτομα με ήπια COVID-19 παράγουν περισσότερες ιντερφερόνες σε απόκριση υψηλών ιικών φορτίων από εκείνους με σοβαρή ασθένεια και οι νεότεροι παράγουν περισσότερες ιντερφερόνες από ό, τι τα άτομα 70 ετών και άνω. “Η συσχέτιση μεταξύ του ιικού φορτίου και της παραγωγής ιντερφερόνης στους ανώτερους αεραγωγούς εξαφανίζεται σε ηλικιωμένους και πιθανότατα βοηθά να εξηγηθεί γιατί οι ηλικιωμένοι αρρωσταίνουν”, λέει ο Zanoni.
- Τα άτομα με ήπια -έναντι σοβαρής COVID- παρήγαγαν διαφορετικούς τύπους ιντερφερόνης στους ανώτερους αεραγωγούς. Εκείνοι με ήπια COVID παρήγαγαν υψηλά επίπεδα δύο ιντερφερόνες τύπου 3 (λάμδα 1 και λάμδα 3) που έχουν προστατευτική δράση. “Εάν έχετε λάμδα 1 και 3, ρυθμίζετε περίπου 50 γονίδια που περιορίζουν τον SARS-CoV-2”, λέει ο Zanoni.
- Αντίθετα, οι ασθενείς με πιο σοβαρή COVID-19 παρήγαγαν κυρίως ιντερφερόνες τύπου 1 και την ιντερφερόνη τύπου 3 λάμδα 2, οι οποίες φαίνεται ότι δεν είναι προστατευτικές. “Αυτοί οι ασθενείς δεν έδειξαν διέγερση γονιδίων που προστατεύουν από τον ιό”, σημειώνει ο Zanoni.
- Σε συμφωνία με άλλα ευρήματα αυτά που δημοσιεύθηκαν φέτος στο περιοδικό Boston Children’s, οι προστατευτικές ιντερφερόνες παρήχθησαν από επιθηλιακά κύτταρα στο ρινοφάρυγγα.
Στην κάτω αναπνευστική οδό (βρόγχοι και πνεύμονες), σε δειγματοληψία από άτομα με σοβαρή COVID-19, οι ερευνητές βρήκαν υψηλά επίπεδα ιντερφερονών σε σύγκριση με ασθενείς που είχαν άλλες μορφές σοβαρής πνευμονικής νόσου. Αλλά αυτές ήταν κυρίως ιντερφερόνες τύπου 1 και ιντερφερόνη τύπου 3 λάμδα 2, οι οποίες δεν είναι προστατευτικές.
Η μελέτη εξέτασε επίσης τις ιντερφερόνες στο αίμα των ασθενών, αλλά δεν βρήκε καμία συσχέτιση με τα πρότυπα παραγωγής ιντερφερόνης στον πνεύμονα.
Η μελέτη υποστηρίζει την άποψη ότι μια πρώιμη, προστατευτική απόκριση ιντερφερόνης στην ανώτερη αναπνευστική οδό σχετίζεται με ήπια COVID-19. Χωρίς τέτοια απόκριση, ο SARS-CoV-2 μπορεί να εξαπλωθεί στους πνεύμονες, όπου μια διαφορετική, επιβλαβής απόκριση ιντερφερόνης συμβάλλει στη σοβαρή φλεγμονή και βλάβη των ιστών, τυπική της σοβαρής νόσου.
“Τα ευρήματά μας συμβιβάζουν ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας για τις ιντερφερόνες και τονίζουν περαιτέρω τον βασικό ρόλο που διαδραματίζει η ιντερφερόνη τύπου 3, σε σύγκριση με την ιντερφερόνη τύπου 1, κατά τη διάρκεια απειλητικών για τη ζωή ιογενών λοιμώξεων”, γράφουν οι ερευνητές.
Συνέπειες θεραπείας;
Οι παρατηρήσεις της μελέτης υποδηλώνουν ότι οι ασθενείς θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις ιντερφερόνες -συγκεκριμένα ιντερφερόνες τύπου 3- χορηγούμενες τοπικά, όπως σε ρινικό σπρέι, νωρίς στην πορεία της λοίμωξης από SARS-CoV-2. Αυτό, ωστόσο, εγείρει ερωτήματα υλικοτεχνικής υποστήριξης: Ενώ οι ιντερφερόνες τύπου 3 είναι κλινικά διαθέσιμες, είναι ακριβά φάρμακα με πιθανές παρενέργειες και θα πρέπει να χορηγηθούν από γιατρό. Μέχρι τη στιγμή που ένας ασθενής αισθάνεται αρκετά άρρωστος για να δει έναν γιατρό, το παράθυρο θεραπείας μπορεί να έχει κλείσει. “Νομίζω ότι τα εμβόλια εξακολουθούν να είναι ο καλύτερος τρόπος για την προστασία των ανθρώπων”, λέει ο Zanoni. Αλλά η μελέτη υποστηρίζει την ιδέα της χρήσης φαρμάκων για να εμποδίσει της επιβλαβή ιντερφερόνη αργότερα στους πνεύμονες, προσθέτει.
