Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να απαγορεύσουν ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο πρόσθετο που βελτιώνει το χρώμα στα τρόφιμα, γνωστό ως E171 στις ετικέτες, καθώς η ευρωπαϊκή ρυθμιστική αρχή αμφισβήτησε την ασφάλειά του.
Το E171 είναι μια άσπρη σκόνη που περιέχει νανοσωματίδια του διοξειδίου του τιτανίου (TiO2) και χρησιμοποιείται από το 1966 χρόνια σε ένα ευρύ φάσμα καταναλωτικών προϊόντων, όπως κέικ, τσίχλες, σοκολάτες, σάλτσες, μαγιονέζες κρέμες καφέ, γλυκά και οδοντόκρεμες, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων και των καλλυντικών.
Η απαγόρευση αφορά τη χρήση του ως πρόσθετου στα τρόφιμα, όπου χρησιμεύει κυρίως ως λευκαντικό και λαμπρυντικό. Η μοναδική του λευκότητα και φωτεινότητα, η σταθερότητα στη θερμότητα, το φως και η απορρόφηση υπεριώδους ακτινοβολίας καθιστούν το διοξείδιο του τιτανίου το πιο αποτελεσματικό λευκό χρώμα στα τρόφιμα -στην πραγματικότητα, είναι έως και πέντε φορές πιο αποτελεσματικό από τις εναλλακτικές.
Επίσης, το TiO2 προσδίδει φωτεινότητα στις οδοντόκρεμες και προστίθεται για να ενισχύσει της γεύσης των μη λευκών τροφίμων (επεξεργασμένα ψάρια, φρούτα, κρέας, λαχανικά, δημητριακά πρωινού, ζυμωμένη σόγια, σούπες και μουστάρδα), σε ποτά (μπύρα, μηλίτη και κρασί) αλλά και στο λευκό μελάνι του τατουάζ. Σύμφωνα με στοιχεία του 2010, ο ετήσιος όγκος κατανάλωσης σωματιδίων TiO2 φτάνει τους τέσσερις εκατομμύρια τόνους, γεγονός που το καθιστά την πιο διαδεδομένη χρωστική ουσία παγκοσμίως.
Στα καλλυντικά, το διοξείδιο του τιτανίου χρησιμοποιείται βρίσκεται συνή΄θως ως νανο-διοξείδιο του τιτανίου, το οποίο είναι πολύ μικρότερο από την έκδοση για τα τρόφιμα. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στα αντηλιακά διότι έχει εντυπωσιακή αντοχή στην υπεριώδη ακτινοβολία και βοηθά στην παρεμπόδιση των ακτίνων UVA και UVB του ήλιου από το δέρμα. Ωστόσο, επειδή είναι φωτοευαίσθητο -που σημαίνει ότι μπορεί να διεγείρει την παραγωγή ελεύθερων ριζών- είναι συνήθως επικαλυμμένο με πυρίτιο ή αλουμίνιο για να αποτρέψει πιθανή βλάβη των κυττάρων. Παρόλο που τα καλλυντικά δεν προορίζονται για κατανάλωση, υπάρχουν ανησυχίες ότι το διοξείδιο του τιτανίου στο κραγιόν και την οδοντόκρεμα μπορεί να καταποθεί ή να απορροφηθεί μέσω του δέρματος. Από την άλλη μεριά, κάποιες έρευνες έδειξαν ότι τα νανοσωματίδια του διοξειδίου του τιτανίου δεν διαπερνούν το πρώτο στρώμα του δέρματος -την κεράτινη στιβάδα.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) με έδρα την Ιταλία, διαπίστωσε τον Μάιο του 2021 ότι υπάρχει κίνδυνος τα νανοσωματίδια να προκαλέσουν βλάβη στο DNA και δεν μπορεί να καθοριστεί ασφαλές επίπεδο για την ημερήσια πρόσληψή του. Η Γαλλία ανέστειλε τη χρήση του E171 στα τρόφιμα το 2020, μετά από έρευνα που υποδηλώνει ότι το διοξείδιο του τιτανίου μπορεί να προκαλέσει προκαρκινικές αλλοιώσεις σε εργαστηριακούς αρουραίους. Πριν από δύο μέρες, χωρίς καμία αντίρρηση από τα κράτη μέλη ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έως το τέλος του έτους, η απαγόρευση θα τεθεί σε ισχύ στις αρχές του 2022, ανέφερε ανακοίνωση της ΕΕ.
Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) έχει καταχωρίσει το διοξείδιο του τιτανίου ως καρκινογόνο της Ομάδας 2Β -παράγοντα που μπορεί να είναι καρκινογόνος αλλά δεν διαθέτει επαρκή έρευνα σε ζώα και ανθρώπους. Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχία για την ασφάλειά του στα τρόφιμα. Η ταξινόμηση δόθηκε, καθώς ορισμένες μελέτες σε ζώα διαπίστωσαν ότι η εισπνοή σκόνης διοξειδίου του τιτανίου μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη όγκων του πνεύμονα. Υπάρχει ανησυχία σχετικά με την απορρόφηση των νανοσωματιδίων του διοξειδίου του τιτανίου από το δέρμα και το έντερο, τα οποία έχουν διάμετρο μικρότερη από 100 nm. Μερικές έρευνες δοκιμαστικών σωλήνων έχουν δείξει ότι αυτά τα νανοσωματίδια απορροφώνται από τα εντερικά κύτταρα και μπορεί να οδηγήσουν σε οξειδωτικό στρες και ανάπτυξη καρκίνου.
Επίσης μια μελέτη του 2019 έδειξε ότι το Ε171, το οποίο βρίσκεται σε πάνω από 900 τρόφιμα και η κατανάλωσή του έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, μπορεί να επηρεάζει το μικροβίωμα του εντέρου. -η μελέτη έγινε σε ποντίκια. Άλλες μελέτες έχουν δείξει διαταραχές στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Το μεγαλύτερο μέρος του διοξειδίου του τιτανίου στα τρόφιμα έχει διάμετρο 200-300 νανόμετρα (nm). Αυτό το μέγεθος επιτρέπει ιδανική διασπορά φωτός, με αποτέλεσμα το καλύτερο χρώμα. Για να προστεθεί στα τρόφιμα, αυτό το πρόσθετο πρέπει να επιτυγχάνει καθαρότητα 99% ωστόσο αυτό αφήνει χώρο για μικρές ποσότητες δυνητικών ρύπων όπως ο μόλυβδος, το αρσενικό ή ο υδράργυρος.
Προς το παρόν, η φαρμακευτική βιομηχανία -η οποία χρησιμοποιεί επίσης το E171 σε φάρμακα- δεν θα επηρεαστεί από την απαγόρευση της ΕΕ, προκειμένου να αποφευχθεί η έλλειψη φαρμακευτικών προϊόντων.
Το πράσινο φως για την απαγόρευση είναι “το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του διοξειδίου του τιτανίου ως πρόσθετο τροφίμων”, δήλωσε η Camille Perrin, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Καταναλωτών (BEUC). “Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το E171 είχε ήδη μειωθεί σε μεγάλο βαθμό από τη σύνθεση των τροφίμων, αλλά εξακολουθούσε να βρίσκεται σε τσίχλες, γλυκά και διακοσμήσεις κέικ”, είπε.
Η Επίτροπος Στέλλα Κυριακίδη, υπεύθυνη για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, δήλωσε: “Η ασφάλεια των τροφίμων μας και η υγεία των καταναλωτών μας δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Σήμερα, ενεργούμε αποφασιστικά με τα κράτη μέλη μας, με βάση την υγιή επιστήμη, για να εξαλείψουμε τον κίνδυνο από μια χημική ουσία που χρησιμοποιείται στα τρόφιμα”.
