Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV: Respiratory Syncytial Virus) προκαλεί συνήθως ήπια συμπτώματα παρόμοια αν όχι ταυτόσημα με αυτά του κρυολογήματος: ρινική καταρροή, συμφόρηση, ίσως λίγο βήχα και μερικές φορές πυρετό. Αλλά ο ιός αυτός σχετίζεται με πολύ υψηλότερο κίνδυνο από το κρυολόγημα. Στα παιδιά, ειδικά στα πολύ μικρά και αυτά που έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα όπως είναι η βρογχιολίτιδα (φλεγμονή των μικρών αεραγωγών στον πνεύμονα) και η πνευμονία (μόλυνση των πνευμόνων).
Ο ιός είναι διαδεδομένος στον πληθυσμό αλλά πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν την ύπαρξή του. Προσβάλλει τα επιθηλιακά κύτταρα του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και οδηγεί στη δημιουργία μεγάλων συγκυτίων (συνένωση πολλών νεκρών κυττάρων).
Ο RSV αποτελεί την κύρια αιτία των λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος κατά τη διάρκεια της βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Σχεδόν όλα τα παιδιά μολύνονται με RSV μέχρι την ηλικία των 2-3 ετών. Το 50% των παιδιών κάτω του ενός χρόνου και το 95% κάτω των δύο χρόνων νοσούν τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους από αυτόν τον ιό. Ο RSV μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα μέσω σχολείων και παιδικών σταθμών. Τα μωρά συχνά κολλάνε όταν τα μεγαλύτερα παιδιά μεταφέρουν τον ιό στο σπίτι από το σχολείο. Η Ευρώπη αναφέρει 30,5 νοσηλείες ανά 1.000 παιδιά ετησίως. Οι μολύνσεις εμφανίζονται συνήθως ως επιδημίες κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών (Νοέμβριος-Μάρτης). Τα μωρά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τον RSV εάν γεννήθηκαν πρόωρα, πριν από τις 33 εβδομάδες κύησης, και είναι μικρότερα των 6 μηνών. Τα πρόωρα βρέφη έχουν αυξημένο κίνδυνο διότι οι πνεύμονες τους δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένοι όταν γεννιούνται.
Όλοι μπορούν να μολυνθούν από τον RSV. Συνήθως οι άνθρωποι δεν το αντιλαμβάνονται γιατί μοιάζει με κρυολόγημα που περνά μέσα σε λίγες μέρες. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως ο ιός μπορεί επίσης να προκαλέσει πολύ σοβαρή λοίμωξη. Τα άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία και οξυγονοθεραπεία. Μπορεί κανείς να μολυνθεί αρκετές φορές στη ζωή του καθώς η μόλυνση δεν παράγει προστατευτική ανοσία.
Μια φωτομικρογραφική ανίχνευση του RSV.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Τα συμπτώματα της λοίμωξης είναι συνήθως ρινική καταρροή, βήχας, συριγμός, πυρετός και ανορεξία. Ένας ενήλικας που έχει μολυνθεί με RSV μπορεί να μην έχει συμπτώματα αλλά τα παιδιά συνήθως έχουν. Στην αρχή, τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια, αλλά ορισμένα άτομα βρίσκονται σε κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη, π.χ. όταν υπάρχουν συγγενείς καρδιοπάθειες.
Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός μπορεί να οδηγήσει σε νοσηλεία λόγω φλεγμονής των μικρών αεραγωγών του πνεύμονα (βρογχιολίτιδα) και λοίμωξη των πνευμόνων (πνευμονία). Σύμφωνα με τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων το 25-40% των παιδιών που εκτίθενται στον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό για πρώτη φορά, αναπτύσσει συμπτώματα βρογχιολίτιδας ή πνευμονίας. Στην παιδική ηλικιακή ομάδα, ο RSV εμπλέκεται στο 43% έως 90% της βρογχιολίτιδας, και στο 5% έως 40% της πνευμονίας.
Η βρογχιολίτιδα είναι λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού και αφορά παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών. Σε βρέφη ηλικίας κάτω του 1 έτους είναι η συχνότερη κλινική εικόνα με νοσηλείες 24,2 ανά 1000 βρέφη κάθε χρόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο [1]. Προκαλείται από ιό που προσβάλλει τους μικρούς αεραγωγούς (σωλήνες στους οποίους μετακινείται ο αέρας στο αναπνευστικό σύστημα) που ονομάζονται βρογχιόλια. Η φλεγμονή που συνοδεύει τη λοίμωξη οδηγεί σε απόφραξη των βρογχιολίων με αποτέλεσμα την έλλειψη οξυγόνου. Αυτό έχει ως συνέπεια συριγμό (σφύριγμα στο στήθος του παιδιού) και δύσπνοια. Η σοβαρή βρογχιολίτιδα λόγω RSV κατά το πρώτο έτος της ζωής σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για συριγμό και άσθμα στη μετέπειτα ζωή. Η συχνότερη αιτία βρογχιολίτιδας είναι ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός.
Τα ήπια συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ρινική καταρροή
- Ξηρός βήχας (αυτό είναι το βασικό σύμπτωμα)
- Χαμηλός πυρετός (δεν υπάρχει πάντα)
- Φτάρνισμα
- Πονοκέφαλος
- Ανορεξία
Τα συμπτώματα μπορεί να χειροτερέψουν εάν ο ιός πάει στους πνεύμονες. Αυτά μπορεί να είναι:
- Βαθύς και πιο συχνός βήχας
- Ταχεία αναπνοή ή δυσκολία στην αναπνοή μαζί με συριγμό (ήχο σφυρίγματος) και γρήγορη αναπνοή –το άτομο μπορεί να προτιμά να κάθεται παρά να ξαπλώνει
- Μελανιασμένα χείλη ή νύχια ή ακόμη και δέρμα (κυάνωση) λόγω έλλειψης οξυγόνου -πρόκειται για σπάνιο σύμπτωμα
- Πονόλαιμος
- Αφυδάτωση
Τα δεδομένα που συνδυάζουν θανάτους τόσο σε νοσοκομεία όσο και σε κοινότητες υπολογίζονται σε 94.600-149.400 παγκόσμιους θανάτους ετησίως. Μια καναδική μελέτη που διερεύνησε τους παράγοντες που σχετίζονται με θνησιμότητα λόγω RSV στα παιδιά διαπίστωσε ότι η διάμεση ηλικία θανάτου ήταν 11 μήνες και οι λοιμώξεις που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη αντιπροσώπευαν το 36,7% των θανάτων. Αν και η πλειονότητα των θανάτων σε αυτή τη μελέτη αφορούσαν παιδιά με χρόνιες ιατρικές παθήσεις ή υποκείμενη ανοσοκαταστολή, ένας στους πέντε θανάτους συνέβη σε παιδιά χωρίς γνωστούς παράγοντες κινδύνου για σοβαρή κλινική νόσο.
Να σημειωθεί ότι η ύπαρξη RSV μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης COVID-19, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες.
Μετάδοση
Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός είναι πολύ μεταδοτικός. Εισέρχεται στο σώμα από τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα. Εξαπλώνεται εύκολα μέσω του αέρα με μολυσμένα αναπνευστικά σταγονίδια. Εσείς ή το παιδί σας μπορεί να μολυνθείτε εάν κάποιος με RSV βήχει ή φτερνίζεται κοντά σας.
Επίσης, ο ιός μεταδίδεται με κάθε είδους σωματική επαφή, όπως άγγιγμα, φιλί και χειραψία. Ένας άλλος πιθανός τρόπος μόλυνσης είναι το τρίψιμο των ματιών ή της μύτης με τα χέρια όταν αυτά ήρθαν προηγουμένως σε επαφή με επιφάνειες, παιχνίδια, πόμολα κλπ που είχαν μολυνθεί. Τα άτομα που έχουν ελαφρά, ή καθόλου, συμπτώματα, μπορεί να είναι μεταδοτικά για τους άλλους. Συνεπώς κάποιος που έχει εκτεθεί στον ιό μπορεί και να τον μεταδώσει χωρίς να το γνωρίζει.
Ένα μολυσμένο άτομο είναι πιο μεταδοτικό κατά την πρώτη εβδομάδα μετά τη μόλυνση. Αλλά σε βρέφη και σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό, ο ιός μπορεί να συνεχίσει να εξαπλώνεται ακόμη και μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων, για έως και τέσσερις εβδομάδες.
Ο ιός μπορεί να παραμείνει ζωντανός για ώρες σε σκληρές επιφάνειες, όπως πάγκους, κούνιες και παιχνίδια. Ο βασικός αριθμός αναπαραγωγής R0 (ο αριθμός των μολύνσεων που δημιουργεί ένα κρούσμα κατά μέσο όρο στη διάρκεια της μολυσματικής περιόδου του, σε άλλα άτομα) του RSV εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 1,2 και 3,0 (παρόμοιος με αυτόν της γρίπης).
Πρόληψη
Είναι δυνατό να μειώσετε τον κίνδυνο του μωρού σας να κολλήσει αναπνευστικό συγκυτιακό ιό λαμβάνοντας μέτρα πρόληψης.
- Πλένετε τα χέρια σας: Το πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα αποτελεί μια καλή μέθοδο και θα πρέπει να ακολουθείται όχι μόνο από τους ενήλικες αλλά και από τα μικρά παιδιά. Πλένετε τα χέρια σας πριν πιάσετε το μωρό σας και φροντίστε οι επισκέπτες στο σπίτι σας να κάνουν το ίδιο.
- Διατηρείτε καθαρές τις επιφάνειες: Δεδομένου ότι ο RSV μπορεί να παραμείνει ζωντανός στις επιφάνειες για ώρες, φροντίστε να καθαρίζετε τακτικά τον πάγκο της κουζίνας και τις επιφάνειες του μπάνιου ειδικά εάν κάποιος στην οικογένεια έχει κρυολογήσει.
- Αποφύγετε τον συνωστισμό: Προσπαθήστε να αποφεύγετε χώρους όπου το μωρό σας θα έρθει σε επαφή με πολύ κόσμο.
- Αποφύγετε το παθητικό κάπνισμα: Ελαχιστοποιήστε την έκθεση του μωρού σας στο παθητικό κάπνισμα. Η έκθεση στον καπνό του τσιγάρου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μόλυνσης του μωρού σας από τον ιό.
Τα άτομα που μολύνονται από ορισμένους ιούς μπορούν μερικές φορές να δημιουργήσουν ανοσία έναντι ενός ιού. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μολυνθούν ξανά για κάποιο χρονικό διάστημα ή και για πάντα. Αυτό δεν ισχύει για το RSV. Είναι πιθανό για εσάς ή το παιδί σας να κολλήσετε RSV περισσότερες από μία φορές στη ζωή σας ή πάνω από μια φορά τον ίδιο χειμώνα. Οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις όμως τείνουν να είναι λιγότερο σοβαρές από την αρχική λοίμωξη. Ωστόσο, για τους ηλικιωμένους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή μακροχρόνια καρδιοπάθεια ή πνευμονική νόσο, η λοίμωξη από RSV μπορεί να είναι πιο σοβαρή την επόμενη φορά.
Θεραπεία
Ενώ οι περισσότεροι ενήλικες αναρρώνουν σε μία ή δύο εβδομάδες, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός μπορεί να είναι σοβαρός για βρέφη και ηλικιωμένους. Οι περισσότεροι ενήλικες που έχουν μολυνθεί με RSV εμφανίζουν ήπια συμπτώματα και συνήθως δεν χρειάζονται θεραπεία. Για όσους υποφέρουν πιο σοβαρά, δεν υπάρχει θεραπεία της αιτίας αλλά μόνο αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, π.χ. μειώνοντας τον πυρετό και λαμβάνοντας αρκετά υγρά. Είναι σημαντικό για τα άτομα με λοίμωξη από RSV να πίνουν αρκετά υγρά για να αποφευχθεί η αφυδάτωση.
Αν νομίζετε ότι πρέπει να αντιμετωπίσετε τον πυρετό με κάποιο φάρμακο χρησιμοποιείστε παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη) ή, εάν το παιδί σας είναι μεγαλύτερο των 6 μηνών, ιβουπροφαίνη. Μην δίνετε ασπιρίνη σε παιδιά που έχουν ιογενή ασθένεια. Αν ο πυρετός είναι χαμηλός, καλύτερα μην δώσετε φάρμακο μείωσης του πυρετού διότι κανένα φάρμακο δεν είναι ελεύθερο παρενεργειών.
Ορισμένα παιδιά διατρέχουν κίνδυνο για πιο σοβαρές λοιμώξεις από RSV, οι οποίες μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία. Τα παιδιά που θα χρειαστούν νοσηλεία είναι συνήθως κάτω των 5 ετών. Εάν το μωρό σας εμφανίζει δυσκολία στην αναπνοή, υψηλό πυρετό ή το δέρμα του μελανιάσει, ζητήστε άμεση ιατρική βοήθεια
Ο παιδίατρος μπορεί να διαγνώσει μια λοίμωξη από αναπνευστικό συγκυτιακό ιό βάσει των συμπτωμάτων και της εποχής, αλλά υπάρχουν και εργαστηριακές εξετάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επαλήθευση της διάγνωσης. Οι εξετάσεις ανιχνεύουν την παρουσία του ιού στη βλέννα της μύτης του μωρού ή αντισώματα στο αίμα του μωρού.
Αντίθετα με τις βακτηριακές λοιμώξεις, οι ιοί δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά -ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει αντιβιοτικά, εάν οι εξετάσεις δείχνουν ότι εσείς ή το παιδί σας έχετε βακτηριακή πνευμονία.
Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο που μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της λοίμωξης από RSV, αν και γίνονται προσπάθειες δεδομένου του τεράστιου βάρους των ασθενειών και του σχετικού κόστους που προκαλείται παγκοσμίως. Υπάρχει συνεχής έρευνα για την ανάπτυξη ενός καλά ανεκτού και αποτελεσματικού εμβολίου.
Το φάρμακο παλιβιζουμάμπη (palivizumab) με την εμπορική ονομασία Synagis έχει εγκριθεί για την πρόληψη της λοίμωξης σε βρέφη που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσησης. Χορηγείται ως μια σειρά μηνιαίων ενέσεων. Πιο συγκεκριμένα, η παλιβιζουμάμπη χορηγείται ως μηνιαία ενδομυϊκή ένεση (έως πέντε δόσεις) κατά τη διάρκεια της σεζόν RSV. Αλλά το φάρμακο δεν θεραπεύει τον RSV και δεν χρησιμοποιείται για τη θεραπεία παιδιών που έχουν ήδη εκδηλώσει σοβαρή ασθένεια.
Πηγές:
- Respiratory syncytial virus: diagnosis, prevention and management. Published online 2019 Jul 29. doi: 10.1177/2049936119865798.
- Respiratory Syncytial Virus in Children and Adults. Cleveland Clinic.
