Όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι ο εγκέφαλος ρυθμίζει την περιφερειακή ανοσία. Ωστόσο το αν και πώς ο εγκέφαλος αντιπροσωπεύει την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος παραμένει ασαφές.
Μια μελέτη στα ποντίκια τώρα δείχνει ο νησιωτικός φλοιός του εγκεφάλου (InsCtx) αποθηκεύει πληροφορίες που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Ο εγκέφαλος μπορεί να αποθηκεύσει και να ανακτήσει συγκεκριμένες ανοσολογικές αποκρίσεις, επεκτείνοντας την κλασική έννοια της ανοσολογικής μνήμης σε νευρωνικές αναπαραστάσεις φλεγμονωδών πληροφοριών.
Το τηλέφωνό σας χτυπά. Είναι μια ειδοποίηση από ένα φίλο που συναντήσατε χθες ότι μόλις διαγνώστηκε θετικός στον COVID-19. Αρχίζετε να νιώθετε κάτι στον λαιμό σας, βήχετε και νιώθετε τη θερμοκρασία του σώματός σας να ανεβαίνει. Στη συνέχεια, όμως, ηρεμείτε (αφού λάβετε τα αρνητικά αποτελέσματα στο τεστ για COVID που κάνατε) και συνειδητοποιείτε ότι αυτά τα συμπτώματα ήταν όλα στο μυαλό σας.
Υπάρχουν πράγματι νευρώνες στον εγκέφαλο που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια αίσθηση ασθένειας ή ακόμα και πραγματικά συμπτώματα, μόνο και μόνο επειδή ανησυχήσατε και σκεφτήκατε κάτι;
Οι ψυχοσωματικές διαταραχές περιγράφονται ως ασθένειες που εμφανίζονται χωρίς εμφανή βιολογική αιτία και συχνά περιλαμβάνουν ένα ισχυρό συναισθηματικό στοιχείο ως έναυσμα. Στην παρούσα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell, οι επιστήμονες διερεύνησαν τη δυνατότητα του εγκεφάλου να προκαλεί ασθένειες από μόνος του. Συγκεκριμένα, προκάλεσαν φλεγμονή σε ποντίκια και στη συνέχεια ενεργοποίησαν τους νευρώνες στον εγκέφαλο που ήταν συνδέθηκαν με την αυτή τη φλεγμονή.
Ψυχοσωματικές διαταραχές
Η μελέτη διεξήχθη από την ερευνητική ομάδα της αναπληρώτριας καθηγήτριας Asya Rolls από την Ιατρική Σχολή Technion Ruth and Bruce Rappaport, με επικεφαλής την Tamar Koren. Έδειξαν ότι κατά τη διάρκεια της φλεγμονής του παχέος εντέρου, αρκετές περιοχές του εγκεφάλου ασκούν ενισχυμένη νευρωνική δραστηριότητα, μία από τις οποίες ήταν ο νησιωτικός φλοιός (νησίδα). Η νησίδα είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την ενδοσύλληψη, την αίσθηση της φυσιολογικής κατάστασης του σώματος. Αυτό περιλαμβάνει την πείνα, τη δίψα, τον πόνο και τον καρδιακό ρυθμό.
Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι εάν η αναφορά φλεγμονής σε κάποια περιοχή του σώματος αποθηκευτεί κάπου στον εγκέφαλο, θα εμπλέκεται αυτή η περιοχή που είναι υπεύθυνη για την αλληλοσύλληψη. Οπλισμένοι με αυτή την υπόθεση, προκάλεσαν σε ποντίκια φλεγμονή στο κόλον και χρησιμοποιώντας τεχνικές γενετικής χειραγώγησης, «συνέλαβαν» ομάδες νευρώνων στον νησιωτικό φλοιό που παρουσίασαν αυξημένη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της φλεγμονής. Όταν τα ποντίκια έγιναν καλά, οι ερευνητές ενεργοποίησαν τεχνητά αυτούς τους «συλλαμβανόμενους» νευρώνες. Χωρίς κανένα εξωτερικό ερέθισμα, εκτός από αυτή την ενεργοποίηση κυττάρων στον εγκέφαλο, η φλεγμονή επανεμφανίστηκε, στην ίδια ακριβώς περιοχή που ήταν πριν.
Με άλλα λόγια, το να “θυμηθεί” ο εγκέφαλος τη φλεγμονή ήταν αρκετό για να επανενεργοποιηθεί. Εάν ο εγκέφαλος μπορεί να δημιουργήσει ασθένεια, είναι πιθανό να μπορεί επίσης να την απενεργοποιήσει; Με παρόμοιο τρόπο, οι ερευνητές έδειξαν το αντίθετο αποτέλεσμα: σε ποντίκια με ενεργή φλεγμονή, η καταστολή των νευρώνων που τη “θυμούνται” προκάλεσε άμεση μείωση της φλεγμονής.
Αν και αυτή ήταν μια βασική μελέτη σε ποντίκια, και υπάρχουν πολλές προκλήσεις στη “μετάφραση” στους ανθρώπους, τα ευρήματα ανοίγουν μια νέα θεραπευτική οδό για τη θεραπεία των χρόνιων φλεγμονωδών καταστάσεων όπως η νόσος του Κρον, η ψωρίαση και άλλες αυτοάνοσες παθήσεις, μειώνοντας τα ίχνη μνήμης τους στον εγκέφαλο.
“Υπάρχουν εξελικτικά πλεονεκτήματα από μια τέτοια σύνδεση φλεγμονής-εγκεφάλου”, είπε η Rolls εξηγώντας το παράξενο ψυχοσωματικό φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να ενεργοποιείται μόνο από τη μνήμη, χωρίς εξωτερικό έναυσμα.
“Το σώμα πρέπει να ανταποκριθεί στη μόλυνση όσο το δυνατόν γρηγορότερα προτού πολλαπλασιαστούν τα επιτιθέμενα βακτήρια ή οι ιοί. Εάν κάποια δραστηριότητα, για παράδειγμα η κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών, έχει εκθέσει το σώμα σε μολύνσεις και φλεγμονές μία φορά, υπάρχει πλεονέκτημα στην προετοιμασία για μάχη όταν κάποιος πρόκειται να ασχοληθεί ξανά με την ίδια δραστηριότητα. Ένας μικρότερος χρόνος απόκρισης θα επέτρεπε στον οργανισμό να νικήσει τη μόλυνση γρηγορότερα και με λιγότερη προσπάθεια. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν ένας τέτοιος αποτελεσματικός μηχανισμός βγαίνει εκτός ελέγχου και μπορεί από μόνος του να δημιουργήσει ασθένειες”.
Τα ευρήματα έχουν συνέπειες για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το ανθρώπινο μυαλό και το σώμα επηρεάζουν το ένα το άλλο, αλλά και πιο άμεσες συνέπειες για την κατανόηση και τη θεραπεία ασθενειών με ένα ψυχοσωματικό στοιχείο, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ακόμη και τις αυτοάνοσες ασθένειες και τις αλλεργίες.
Πηγή: Insular cortex neurons encode and retrieve specific immune responses, Cell (2021). DOI: 10.1016/j.cell.2021.10.013.
