Καθώς ο καιρός γίνεται πιο σκοτεινός και κρύος και οι μέρες γίνονται πιο σύντομες, μερικοί άνθρωποι παρατηρούν ότι έχουν λιγότερη ενέργεια και δεν αισθάνονται τόσο θετικά όσο συνήθως. Αν και αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι προσωρινά, περίπου ένας στους τρεις ανθρώπους παλεύει σταθερά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες με έναν τύπο κατάθλιψης που είναι γνωστός ως εποχική συναισθηματική διαταραχή (SAD: seasonal affective disorder).
Τα συμπτώματα της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής μπορεί να ποικίλλουν από ήπια έως σοβαρά, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν:
- Χαμηλή διάθεση,
- Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για πράγματα που απολαμβάνατε στο παρελθόν,
- Αλλαγή στην όρεξη (συνήθως τρώτε περισσότερο από το συνηθισμένο),
- Αλλαγή στον ύπνο (συνήθως περισσότερος ύπνος),
- Αίσθημα αναξιότητας.
Οι ερευνητές δεν είναι ακόμη ακριβώς ποιες είναι οι αιτίες και φαίνεται πως αυτό είναι κάτι πολύπλευρο. Ορισμένες έρευνες προτείνουν ότι μπορεί να οφείλεται σε δυσλειτουργία του υποθαλάμου (η περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει βιολογικές διεργασίες όπως η διάθεση, ο ύπνος και η όρεξη) ή στην παραγωγή υπερβολικής ποσότητας μελατονίνης (μιας ορμόνη που ελέγχει τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης, η οποία παράγεται από την επίφυση του εγκεφάλου). Άλλοι θεωρούν ότι θα μπορούσε επίσης να οφείλεται στο ότι έχουμε έναν διαταραγμένο κιρκάδιο ρυθμό, τη φυσική, εσωτερική διαδικασία που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης. Φυσικά, μπορεί να παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες. Για παράδειγμα, ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες μπορεί να είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν εποχική κατάθλιψη, αν και, λόγω έλλειψης συγκεκριμένης έρευνας, είναι αβέβαιο.
Η κύρια θεωρία είναι ότι η έλλειψη ηλιακού φωτός μπορεί να κάνει τον υποθάλαμο να μη λειτουργεί σωστά, κάτι που μπορεί να επηρεάσει:
- την παραγωγή μελατονίνης -μια ορμόνη που σας κάνει να νιώθετε υπνηλία και σε άτομα με εποχική κατάθλιψη το σώμα μπορεί να το παράγει σε επίπεδα υψηλότερα από τα κανονικά.
- την παραγωγή σεροτονίνης -μια ορμόνη που επηρεάζει τη διάθεση, την όρεξη και τον ύπνο σας. Η έλλειψη ηλιακού φωτός μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερα επίπεδα σεροτονίνης, η οποία συνδέεται με αισθήματα κατάθλιψης.
- το εσωτερικό ρολόι του σώματος (κιρκάδιος ρυθμός) -το σώμα χρησιμοποιεί το ηλιακό φως για να χρονομετρήσει διάφορες σημαντικές λειτουργίες, επομένως τα χαμηλότερα επίπεδα φωτός κατά τη διάρκεια του χειμώνα μπορεί να διαταράξουν το ρολόι του σώματός σας και να οδηγήσουν σε συμπτώματα κατάθλιψης.
Μερικοί άνθρωποι παρατηρούν ότι τα συμπτώματά τους αρχίζουν να βελτιώνονται όταν οι εποχές αρχίζουν να αλλάζουν και πλησιάζει η άνοιξη.
Για τα άτομα με χειμερινή κατάθλιψη, οι κύριες συνιστώμενες θεραπείες περιλαμβάνουν ψυχολογικές παρεμβάσεις (όπως θεραπείες ομιλίας) ή λήψη φαρμάκων (όπως ένα αντικαταθλιπτικό). Η έρευνα δείχνει ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (η οποία επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση των ενοχλητικών σκέψεών μας και στην αλλαγή της συμπεριφοράς μας) είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για την εποχική κατάθλιψη.
Σε μια μελέτη, οι ερευνητές έδειξαν ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία συσχετίστηκε με σημαντικά χαμηλότερη κατάθλιψη όταν παρακολουθήθηκε ένα χρόνο αργότερα σε σύγκριση με τη θεραπεία με φως (θεραπεία που χρησιμοποιείται μερικές φορές, η οποία περιλαμβάνει το κάθισμα μπροστά ή κάτω από ένα κουτί που εκπέμπει πολύ έντονο φως, για περίπου 20-30 λεπτά ή περισσότερο καθημερινά).
Ένα βασικό μέρος της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας είναι η υποστήριξη των ασθενών σε μια τεχνική που ονομάζεται συμπεριφορική ενεργοποίηση, η οποία στοχεύει στη βελτίωση της διάθεσης ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να δομούν την ημέρα τους και να συμμετέχουν σε ουσιαστικές, ευχάριστες δραστηριότητες -ένα χόμπι, για παράδειγμα. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι ορισμένα αντικαταθλιπτικά (συγκεκριμένα SSRIs) μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία των συμπτωμάτων του εποχικής κατάθλιψης.
Η φωτοθεραπεία διερευνάται επί του παρόντος ως θεραπεία για την εποχική κατάθλιψη. Δεδομένου ότι εξακολουθεί να είναι μια αναδυόμενη θεραπεία, η έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητά της ως αυτόνομη θεραπεία παραμένει ασυνεπής. Αλλά μια μελέτη έδειξε ότι η θεραπεία με φως μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης των συμπτωμάτων όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά.
Φως, άσκηση και διατροφή
Εκτός από την αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας, υπάρχουν μερικά άλλα πράγματα που μπορείτε να κάνετε. Η έξοδος έξω από το σπίτι και η λήψη φυσικού φωτός της ημέρας είναι ένα πράγμα που μπορούν να κάνουν για τον εαυτό τους οι άνθρωποι που βιώνουν εποχική κατάθλιψη.
Σύμφωνα με μια μελέτη, η λήψη περισσότερου φυσικού φωτός κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των συμπτωμάτων. Οι ερευνητές της μελέτης έβαλαν τους συμμετέχοντες είτε να πηγαίνουν για έναν καθημερινό περίπατο μιας ώρας σε εξωτερικούς χώρους ή να χρησιμοποιήσουν ένα κουτί τεχνητού φωτός χαμηλής δόσης για 30 λεπτά την ημέρα για μια περίοδο μιας εβδομάδας. Οι συμμετέχοντες που πήγαιναν για καθημερινή βόλτα εμφάνισαν σημαντικές βελτιώσεις σε όλα τα συμπτώματα κατάθλιψης, σε σύγκριση με αυτούς που εκτέθηκαν σε τεχνητό φως.
Αν και είναι άγνωστο γιατί ακριβώς το φως της ημέρας μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα, αυτό είναι ένα εύκολο και αποτελεσματικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε τη διάθεσή σας.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι παράγοντες του τρόπου ζωής (όπως τα επίπεδα άσκησης και η διατροφή) μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο τόσο στην πρόκληση όσο και στη διαχείριση της κατάθλιψης. Όσον αφορά ειδικότερα την εποχική κατάθλιψη, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η άσκηση (από μόνη της ή σε συνδυασμό με θεραπεία φωτός), μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα. Και πάλι, είναι ακόμα ασαφές γιατί συμβαίνει αυτό. Όμως η έρευνα έχει δείξει ότι μπορεί να σχετίζεται με αλλαγές στον κιρκάδιο ρυθμό μας.
Μια ανασκόπηση που εξέτασε την επίδραση της άσκησης στην κατάθλιψη έχει επισημάνει τόσο τα ψυχολογικά (η άσκηση αποσπά την προσοχή από τις αρνητικές σκέψεις και είναι μέσο κοινωνικοποίησης) όσο και τα φυσιολογικά (όπως αλλαγές στα επίπεδα ενδορφινών ή κορτιζόλης) αποτελέσματα.
