Το παρακάτω κείμενο είναι απόδοση άρθρου που έγραψε ο Jeffrey D. Blaustein, καθηγητής Ψυχολογίας και Επιστήμης Εγκεφάλου, στο University of Massachusetts, Amherst.
Μία στις οκτώ γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες θα αναπτύξει διηθητικό καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της. Το 80% αυτών των καρκίνων τροφοδοτούνται εν μέρει από τα οιστρογόνα.
Μια θεραπεία για τις γυναίκες των οποίων ο καρκίνος του μαστού τροφοδοτείται από οιστρογόνα -αυτό που συχνά αποκαλείται καρκίνος του μαστού θετικός σε υποδοχείς οιστρογόνων (ER)- είναι να λαμβάνουν φάρμακα που μπλοκάρουν τα οιστρογόνα.
Αλλά τα οιστρογόνα έχουν οφέλη που πρέπει να ληφθούν υπόψη ιδιαίτερα για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που έχουν υποστεί το τραύμα της χειρουργικής επέμβασης για διηθητικό καρκίνο του μαστού. Συνήθως οι γυναίκες αυτές έρχονται αντιμέτωπες με μια πολύ δύσκολη απόφαση. Πρέπει να παίρνουν αναστολείς οιστρογόνων ή όχι; Αξίζει η θεραπεία, εξισορροπώντας τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου με πιθανά προβλήματα ποιότητας ζωής;
Όταν οι γιατροί συνταγογραφούν ένα συγκεκριμένο φάρμακο για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, θετικές σε ER, πρέπει να λάβουν υπόψη τις επιδράσεις των αναστολέων οιστρογόνων στα οστά και τη μήτρα. Πρέπει επίσης να εξετάσουν τις επιπτώσεις σε άλλες πτυχές της υγείας των γυναικών. Τα οιστρογόνα έχουν πολλές θετικές επιδράσεις στην ψυχική υγεία, τη γνωστική λειτουργία, τη λίμπιντο και την προστασία του εγκεφάλου, ενδεχομένως ακόμη και να επιβραδύνουν την εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ.
Τα οιστρογόνα είναι μια κατηγορία ορμονών που δεν είναι καλά κατανοητή, αλλά πράγματι υπάρχουν πολλές θετικές λειτουργίες τους. Όπως με κάθε θεραπεία, οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις θα πρέπει να σταθμίζονται έναντι των πιθανών θετικών επιπτώσεων.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ορμόνη που ονομάζεται «οιστρογόνο», αυτή είναι μια κατηγορία ορμονών. Υπάρχουν τρεις διαφορετικές μορφές οιστρογόνων στο σώμα: οιστραδιόλη, οιστριόλη και οιστρόνη. Αν και είναι όλα παρόμοια μόρια, ποικίλλουν ως προς τη λειτουργία τους και την ισχύ τους. Τα οιστρογόνα που βρίσκονται στα φυτά, όπως η σόγια, ονομάζονται μερικές φορές φυτοοιστρογόνα, και τα αποτελέσματά τους μπορεί να διαφέρουν από εκείνα των οιστρογόνων που παράγονται στο σώμα.
Η οιστραδιόλη είναι το κυρίαρχο οιστρογόνο που κυκλοφορεί πριν από την εμμηνόπαυση. Παράγεται κυρίως στις ωοθήκες -αλλά μπορεί να παραχθεί και από τον εγκέφαλο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή είναι η πιο ισχυρή μορφή οιστρογόνου. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η κυρίαρχη μορφή είναι η οιστριόλη, που παράγεται από τον πλακούντα. Και κατά την εμμηνόπαυση, όταν τα επίπεδα της οιστραδιόλης μειώνονται, το κυρίαρχο οιστρογόνο είναι η οιστρόνη, που παράγεται στον λιπώδη ιστό.
Οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν οιστρογόνα κατά την εμμηνόπαυση, με αποτέλεσμα χαμηλότερα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα. Ωστόσο, άλλα όργανα, συμπεριλαμβανομένου του λίπους και του εγκεφάλου, συνεχίζουν να τα παράγουν. Υπάρχουν ακόμη οιστρογόνα που κάνουν ό,τι έκαναν πριν, αλλά επειδή τα επίπεδά τους είναι χαμηλότερα, δεν κάνουν τη δουλειά τους τόσο αποτελεσματικά.
Αναστολείς οιστρογόνων και ενδεχόμενες παρενέργειες
Μια κατηγορία αποκλειστών οιστρογόνων που συχνά συνταγογραφείται για γυναίκες με καρκίνο του μαστού θετικού σε υποδοχείς οιστρογόνων κάνει τη δουλειά της εμποδίζοντας τα οιστρογόνα να φτάσουν στους υποδοχείς των κυττάρων του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών κυττάρων. Το σώμα εξακολουθεί να παράγει οιστρογόνα, αλλά τα αποτελέσματά τους εμποδίζονται σε ορισμένα κύτταρα.
Μια δεύτερη κατηγορία, που ονομάζεται αναστολείς αρωματάσης, εμποδίζει την παραγωγή οιστρογόνων.
Και οι δύο τύποι αναστολέων οιστρογόνων δρουν στον εγκέφαλο αλλά και στο στήθος, τις ωοθήκες, τον κόλπο και πολλά άλλα μέρη του σώματος.
Εφόσον αυτά τα φάρμακα μπλοκάρουν τις επιδράσεις των οιστρογόνων, θα πρέπει να περιμένουμε ότι, εκτός από τον αποκλεισμό των αρνητικών επιδράσεων των οιστρογόνων στον καρκίνο του μαστού, θα μπλοκάρουν και τις θετικές επιδράσεις στον εγκέφαλο και την ψυχική υγεία.
Δυστυχώς, πολλά σε πειράματα που αξιολογούν άμεσα τις επιδράσεις αυτών των φαρμάκων σε επιζώντες από καρκίνο του μαστού λείπουν βασικοί έλεγχοι. Δεν θα ήταν ηθικό να χορηγηθεί εικονικό φάρμακο σε μια ομάδα γυναικών με υψηλό κίνδυνο υποτροπής για καρκίνο του μαστού.
Ωστόσο, αν και χρειάζεται πολύ περισσότερη έρευνα για τις επιδράσεις των αντιοιστρογόνων σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο του μαστού, λαμβάνοντας υπόψη όσα γνωρίζουμε για τις επιδράσεις των οιστρογόνων από μελέτες σε ζώα, τις επιδράσεις των οιστρογόνων σε γυναίκες χωρίς καρκίνο του μαστού και αυτά που γνωρίζουμε από ορισμένες μελέτεςτων αντιοιστρογόνων σε επιζώντες από καρκίνο του μαστού, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα αντιοιστρογόνα είναι πιθανό να διακυβεύσουν την ποιότητα ζωής σε ορισμένες γυναίκες.
Ποιες είναι οι θετικές επιδράσεις των οιστρογόνων;
Οι πολλές θετικές λειτουργίες των οιστρογόνων και οι επιπτώσεις τους στην υγεία συχνά υποτιμώνται. Τα οιστρογόνα είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη των αναπαραγωγικών ιστών και των γυναικείων δευτερογενών σεξουαλικών χαρακτηριστικών (όπως οι μαστοί) στην εφηβεία. Διατηρούν επίσης την οστική πυκνότητα και μειώνουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε εύθραυστα οστά. Αλλά ο ρόλος που παίζουν τα οιστρογόνα στην υγεία των γυναικών ξεπερνά κατά πολύ την αναπαραγωγική υγεία και την οστική πυκνότητα.
Μερικές από τις πιο βαθιές επιδράσεις των οιστρογόνων είναι στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, οι εξάψεις, τις οποίες πολλές γυναίκες βιώνουν κατά την εμμηνόπαυση, οφείλονται στην απώλεια οιστρογόνων που δρουν στις περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη ρύθμιση της θερμοκρασίας.
Μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη γνωστική λειτουργία -τη σκέψη, ιδιαίτερα τη λεκτική μνήμη και την ευχέρεια, που είναι η μνήμη των λέξεων και το πώς εκφραζόμαστε στη γλώσσα. Και περίπου την περίοδο της εμμηνόπαυσης σε πολλές γυναίκες, πιστεύεται ότι έχουν αντικαταθλιπτική δράση.
Οι διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση πιστεύεται ότι προκαλούνται από την απουσία των οιστρογόνων που δρουν στα κέντρα ύπνου στον εγκέφαλο. Η μειωμένη δράση των οιστρογόνων στον εγκέφαλο κατά την εμμηνόπαυση μπορεί επίσης να επηρεάσει τη σεξουαλική επιθυμία. Τέλος, τα οιστρογόνα μπορεί να είναι προστατευτικά για τον εγκέφαλο. Αυτό έχει αποδειχθεί σε μη ανθρώπινα πρωτεύοντα. Στις γυναίκες, τα οιστρογόνα μπορεί να μειώσουν τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ εάν η ορμονική υποκατάσταση ξεκινήσει αμέσως μετά την εμμηνόπαυση.
Μετά την εμμηνόπαυση, το επίπεδο των οιστρογόνων πέφτει σε χαμηλές ποσότητες. Στον λιπώδη ιστό παράγονται ακόμη αξιόλογες ποσότητες. Τώρα πιστεύουμε ότι ο εγκέφαλος παράγει επίσης κάποια οιστρογόνα, ένα θέμα που μελετάται.
Πρέπει οι γυναίκες με θετικό σε υποδοχείς οιστρογόνων καρκίνο του μαστού να λαμβάνουν αναστολείς οιστρογόνων; Η απόφαση για τη χρήση ή όχι αναστολέων οιστρογόνων είναι σύνθετη που πρέπει να λάβει κάθε γυναίκα σε συνεννόηση με τον ογκολόγο της. Οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις αυτών των αναστολέων στον εγκέφαλο και την ποιότητα ζωής θα πρέπει να σταθμίζονται έναντι των πιθανών θετικών επιπτώσεων στην υποτροπή του καρκίνου. Η απάντηση σε αυτό θα εξαρτηθεί από τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου. Κατά τη λήψη μιας απόφασης σχετικά με μια θεραπεία που θα μπορούσε να επηρεάσει την ποιότητα ζωής, θα ήταν πολύ χρήσιμο να μιλήσετε με έναν ογκολόγο που έχει πλήρη επίγνωση των πιθανών παρενεργειών και θετικών επιδράσεων αυτών των φαρμάκων.
