Μπορεί να το έχετε βιώσει: επιστρέφετε στο σπίτι σας μετά από μια δυνατή συναυλία και ένας αχνός θόρυβος στα αυτιά σας συνοδεύει. Μάλλον θα σταματήσει σε λίγη ώρα. Αλλά για πάνω από 2 εκατομμύρια βετεράνους στις ΗΠΑ, ο ήχος δεν εξαφανίζεται ποτέ.
«Υπάρχει κάτι, ένας ήχος, που ακούς συνέχεια», λέει ο Θάνος Τζουνόπουλος, καθηγητής και αντιπρόεδρος έρευνας στο Τμήμα Ωτορινολαρυγγολογίας στην Ιατρική Σχολή του Pittsburgh. «Μόνο εσύ μπορείς να τον ακούσεις, δεν υπάρχει στον έξω κόσμο».
Οι εμβοές, το άκουσμα ενός επίμονου κουδουνίσματος, συριγμού ή θορύβου, είναι το πιο κοινό πρόβλημα που έχουν οι βετεράνοι των ΗΠΑ, οι οποίοι εκτίθενται κατά τη διάρκεια της ζωής τους σε μια ποικιλία δυνατών θορύβων που μπορούν να προκαλέσουν αυτή τη διαταραχή. Παρότι είναι διαδεδομένες οι εμβοές, δεν υπάρχει θεραπεία εγκεκριμένη από τον FDA, αλλά οι ερευνητές Τζουνόπουλος είναι σε καλό δρόμο για να το αλλάξει αυτό.
Το γιατί η αναζήτηση μιας θεραπείας έχει καθυστερήσει τόσο πολύ οφείλεται στο ότι επί χρόνια οι επιστήμονες πίστευαν, λανθασμένα, ότι οι θόρυβοι που ακούνε τα άτομα με εμβοές προέρχονται από το αυτί. «Οι εμβοές ξεκινούν από το αυτί, αλλά είναι ο εγκέφαλος που τις διατηρεί», είπε ο Τζουνόπουλος, ο οποίος διευθύνει το Κέντρο Ερευνών Ακοής του Πίτσμπουργκ. «Συνήθως ξεκινά με κάποιο είδος απώλειας ακοής και ο εγκέφαλος προσπαθεί να το αντισταθμίσει αυτό για να αντιμετωπίσει τη νέα πραγματικότητα».
Ο εγκέφαλος συνηθίζει να φιλτράρει τα άσχετα σήματα. Το 2011, ο Τζουνόπουλος διαπίστωσε ότι οι εμβοές μπορεί να εμφανιστούν όταν η έκθεση σε δυνατούς θορύβους σταματά να λειτουργεί ένα από αυτά τα φίλτρα. Ένας άλλος τρόπος να το σκεφτεί κανείς είναι ότι ο εγκέφαλος έχει ενσωματωμένες “πύλες” που αφήνουν ήχους μόνο από το εξωτερικό, ενώ συγκρατούν τον θόρυβο που παράγει ο ίδιος ο εγκέφαλος. Για όσους έχουν εμβοές, οι “θυρωροί” είναι οριστικά εκτός υπηρεσίας.
Το 2013 ένα επεισόδιο του Pitt Medcast περιέγραψε την έρευνα του Τζουνόπουλου ως ένω «υποσχόμενο μονοπάτι». Και τα οκτώ χρόνια από τότε επιβεβαίωσαν αυτήν την πρόβλεψη. Το 2015, ο Τζουνόπουλος συνεργάστηκε με τον Peter Wipf, διακεκριμένο καθηγητή χημείας στο Kenneth P. Dietrich School of Arts and Sciences, για να ξεκινήσει την ανάπτυξη φαρμάκων που θα μπορούσαν να στοχεύσουν τον συγκεκριμένο μηχανισμό που προσδιόρισε ως έναυσμα των εμβοών. «Προσπαθούμε να ηρεμήσουμε το πρώτο “στοπ” του ακουστικού νεύρου στον εγκέφαλο», λέει ο Τζουνόπουλος.
Το φάρμακο στο οποίο έχει επικεντρωθεί η έρευνα, και ονομάζεται RL-81, θα χρησιμοποιηθεί αμέσως μετά την ανάπτυξη των εμβοών. Και η έρευνα δείχνει ότι θα μπορούσε να παραμείνει αποτελεσματικό πολύ περισσότερο από όσο αναμενόταν αρχικά. Οι δοκιμές είναι πολλά υποσχόμενες για την πρόληψη των εμβοών στα ποντίκια μετά την έκθεσή τους σε δυνατούς θορύβους. Η ερευνητική ομάδα βελτίωσε την προσέγγισή της αναζητώντας τρόπους για να κάνει τα πιθανά φάρμακα ασφαλέστερα και πιο αποτελεσματικά, και η θεραπεία βρίσκεται τώρα σε προκλινικές δοκιμές για να προετοιμαστεί για μελλοντικές δοκιμές σε ανθρώπους.
Δεν είναι λίγοι οι ασθενείς που περιμένουν θεραπεία. Πάνω από 50 εκατομμύρια Αμερικανοί εμφανίζουν εμβοές. Αν και η πάθηση μπορεί να μην ακούγεται τόσο βαριά σε όσους δεν την έχουν, για εκείνους με σοβαρές εμβοές μπορεί να είναι εξουθενωτική και συχνά συμβαδίζει με διαταραχές ύπνου, άγχος και κατάθλιψη. Οι μέθοδοι για την παροχή βοήθειας σε όσους υποφέρουν από εμβοές συνήθως στοχεύουν στη συναισθηματική απόκριση των ασθενών στην πάθηση και όχι στη θεραπεία της αιτίας που προκαλεί του θορύβους στα αυτιά.
Ο στρατός επενδύει ιδιαίτερα στην ανακάλυψη θεραπειών λόγω του δυσανάλογου αριθμού των βετεράνων που εμφανίζουν εμβοές. Ο Τζουνόπουλος έχει λάβει πάνω από 4 εκατομμύρια δολάρια χρηματοδότηση από το Υπουργείο Άμυνας από το 2009 για να κατανοήσει τι προκαλεί την πάθηση και να αναζητήσει πιθανές θεραπείες. «Είμαι ευγνώμων στους βετεράνους και το Υπουργείο Άμυνας», λέει. «Η μεγάλη πρόοδός μας προέρχεται από την υποστήριξή τους». Το έργο του στηρίζεται επίσης από το Pittsburgh Eye and Ear Foundation, το Pitt’s School of Medicine και το UPMC.
Ενώ κινείται προς εύρεση μιας θεραπείας, ο Τζουνόπουλος έχει επίσης ενδιαφέρον για τους πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να εμφανιστούν οι εμβοές σε διαφορετικούς ανθρώπους. Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να είναι πιο ανθεκτικοί στην πάθηση η οποία μπορεί επίσης να προκληθεί από άλλα πράγματα εκτός από τους δυνατούς θορύβους. Το να ακούς έναν θόρυβο, δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται. «Η αντίληψη είναι μια αναδυόμενη ιδιότητα: υπάρχουν πολλά δίκτυα που πρέπει να ενωθούν για να δημιουργήσουν αυτά που ακούμε, αυτά που βλέπουμε, αυτά που μυρίζουμε», λέει ο Τζουνόπουλος.
Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει τρία διαφορετικά εγκεφαλικά δίκτυα που μπορεί να εμπλέκονται στις εμβοές και η βλάβη σε καθένα από αυτά μπορεί να απαιτεί διαφορετικές θεραπείες. Έτσι, στο μέλλον, η θεραπεία των εμβοών μπορεί να περιλαμβάνει σάρωση του εγκεφάλου ενός ατόμου για να κατανοηθεί η νευροβιολογική προέλευση της συγκεκριμένης πάθησής του. «Τότε μπορούμε να έχουμε μια ιατρική προσέγγιση ακριβείας και να διευκολύνουμε ό,τι χρειάζεται το άτομο», ανέφερε ο Τζουνόπουλος.
Την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε μια άνευ προηγουμένου πρόοδος στη μάχη για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνονται οι εμβοές και πώς θα μπορούσαν να προληφθούν. Για το μέλλον, ο Τζουνόπουλος είναι πεπεισμένος ότι οι μέρες που οι εμβοές είναι μια ασθένεια χωρίς θεραπεία είναι μετρημένες. «Έχουμε έναν ξεκάθαρο δρόμο. Είμαστε αφοσιωμένοι και θα συνεχίσουμε να τον ακολουθούμε», είπε. «Είναι δύσκολο να προβλέψεις πόσο γρήγορα θα επιλύσεις ένα πρόβλημα, αλλά μπορώ να πω με σιγουριά ότι αυτό είναι ένα επιλύσιμο πρόβλημα».
