Γράφει η Αναστασία Μοσχοβάκη Ιατρός Ειδική Παθολόγος
Ο σίδηρος είναι ένα βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης, μιας ουσίας που βρίσκεται στο αίμα μας και μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στα κύτταρα του σώματος. Ο σίδηρος είναι επίσης σημαντικός για την δόμηση της μυοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται σε σημαντικές συγκεντρώσεις στο μυϊκό ιστό, και παίζει ρόλο στη φυσική ανάπτυξη, τη νευρολογική ανάπτυξη, την κυτταρική λειτουργία και τη σύνθεση ορμονών.
Παρά τον πολύ χρήσιμο ρόλο του σιδήρου, το σώμα πρέπει να προστατεύσει τον εαυτό του από τον ελεύθερο σίδηρο, διότι μετέχει σε χημικές αντιδράσεις που παράγουν ελεύθερες ρίζες και αυτός είναι ο λόγος που τον συνδέει με δεσμευτικές πρωτεΐνες. Η αυξημένη συγκέντρωση σιδήρου στο αίμα είναι μια σπάνια παθολογική κατάσταση που συνήθως ανευρίσκεται σε προληπτικούς εργαστηριακούς ελέγχους, καθώς δεν έχει συμπτώματα σε αρχικά στάδια.
Το σώμα προσλαμβάνει σίδηρο από τις τροφές, ενώ το μέταλλο διατίθεται στην αγορά σε συμπληρώματα διατροφής ή προστίθεται στον εμπλουτισμό ορισμένων τροφίμων. Ο διαιτητικός σίδηρος προσλαμβάνεται από τον οργανισμό με αιματική μορφή (κόκκινο κρέας πουλερικά ψάρι) ή με μη αιματική μορφή (όσπρια, σπανάκι). Η βιοδιαθεσιμότητα του σιδήρου επηρεάζεται από το είδος της τροφής -ο σίδηρος αίμης απορροφάται πολύ πιο εύκολα.
ΑΙΤΙΕΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΥ
Τα κύρια νοσήματα και καταστάσεις, που προκαλούν αύξηση του σιδήρου στο σώμα, το κάνουν είτε λόγω αυξημένης πρόσληψης από τις τροφές, είτε λόγω κακής διάθεσης είτε λόγω καταστροφής των ιστών που είναι πλούσιοι σε αποθήκες σιδήρου. Οι ενήλικες με φυσιολογική εντερική λειτουργία έχουν πολύ μικρό κίνδυνο υπερφόρτωσης σιδήρου από διατροφικές πηγές.
Τοξικές ουσίες, όπως η αιθανόλη, και φάρμακα, όπως τα αντισυλληπτικά και τα οιστρογόνα, μπορούν να προκαλέσουν, ως παρενέργεια, αυξημένο σίδηρο στο αίμα. Η υπερφόρτωση σιδήρου μπορεί να προέλθει από λήψη συμπληρωμάτων ή μεταγγίσεων, οπότε αναπτύσσεται αιμοσιδήρωση. Η αιμοχρωμάτωση, μια ασθένεια που προκαλείται από μετάλλαξη στο γονίδιο αιμοχρωμάτωσης (HFE), σχετίζεται με υπερβολική συσσώρευση σιδήρου στο σώμα. Τα άτομα με κληρονομική αιμοχρωμάτωση πολλές φορές εμφανίζουν σημάδια τοξικότητας σιδήρου έως την ηλικία των 30 ετών, λόγω άθροισης μεγάλων ποσοτήτων σιδήρου σε ζωτικά τους όργανα. Αυτές οι τοξικές επιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν κίρρωση του ήπατος, ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, καρδιακές παθήσεις και διαταραχή της παγκρεατικής λειτουργίας.
Σε καταστροφή ιστών καταστρέφονται λόγω υποκείμενης νόσου όργανα πλούσια σε σιδηραποθήκες και ο σίδηρος απελευθερώνεται στο αίμα (π.χ. χρόνια ηπατίτιδα) χωρίς να υπάρχει απαραίτητα συνολικά αύξηση του σιδήρου του σώματος. Σε χρόνιες αιμολυτικές αναιμίες, ο σίδηρος μπορεί να αυξηθεί λόγω αυξημένης ανακύκλωσης.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ – ΜΕΤΡΗΣΗ ΦΕΡΡΙΤΙΝΗΣ
Η σωστή παθολογική εξέταση έχει κομβική σημασία στη σωστή διαφορική διάγνωση και θεραπεία της αύξησης του σιδήρου. Κατά την ιατρική μελέτη του ασθενούς πρέπει εκτός από την αιτία της αύξησης να διερευνηθεί εάν υπάρχει δυσλειτουργία ζωτικού οργάνου λόγω συσσώρευσης.
Η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο μπορεί να οδηγήσει σε γαστρική αναστάτωση, δυσκοιλιότητα, ναυτία, κοιλιακό άλγος όταν ο σίδηρος λαμβάνεται από το στόμα. Επίσης μπορεί να προκληθεί σεξουαλική δυσλειτουργία, ανεπάρκεια οργάνων πολλαπλών συστημάτων, κώμα, σπασμός, ακόμη και θάνατος από συσσώρευση σιδήρου σε ζωτικά όργανα.
Συχνά είναι απαραίτητο να μετρηθεί και η φερριτίνη. Μεγάλο μέρος του σιδήρου που περισσεύει στο σώμα αποθηκεύεται με τη μορφή φερριτίνης. Η φεριτίνη ορού αποτελεί σήμερα τον δείκτη με τον οποίο εκτιμάμε τις αποθήκες σιδήρου του σώματος αλλά και τον βαθμό υπερφόρτωσης των ιστών με σίδηρο. Η φεριτίνη βρίσκεται υπό φυσιολογικές συνθήκες σε ευθεία αντιστοίχηση με τα ολικά αποθέματα σιδήρου του σώματος.
Επειδή όμως η φεριτίνη είναι και πρωτεΐνη που αθροίζεται με τις φλεγμονές, όταν υπάρχει οξεία ή χρόνια φλεγμονή στο σώμα, μπορεί να παρουσιάσει αύξηση, η οποία δεν αντικατοπτρίζει πλέον το μέγεθος των αποθηκών σιδήρου. Έτσι σε περιπτώσεις φλεγμονής (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, λοιμώξεις), εκλύονται φλεγμονώδεις παράγοντες (π.χ. κυτοκίνες), οι οποίες δρουν στον κύκλο του σιδήρου, με αποτέλεσμα την αύξηση της φεριτίνης και τη μείωση του σιδήρου.
Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος, Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά, Τηλ. 2102122198, Email: amoschovaki@yahoo.gr
http://iatreioamoschovaki.gr
https://
24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά: 2106252770
