To mansplain ορίζεται ως: ρήμα της καθομιλουμένης, ειρωνικό προς τον άνδρα, ο οποίος εξηγεί πατροναριστικά κάτι σε μια γυναίκα επειδή θεωρεί, εκ των προτέρων, ότι ως γυναίκα προφανώς αγνοεί το θέμα, χωρίς όμως να του έχει ζητηθεί να μπει σ’ αυτόν το κόπο. Προέρχεται από τις λέξεις man και explain. O όρος mansplaining (μανσπλέινινγκ: ανδρεξήγηση) χρησιμοποιείται για να επισημάνει μια σεξιστική συμπεριφορά των ανδρών προς τις γυναίκες, τις οποίες θεωρούν πως δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουν ή να έχουν σοβαρή άποψη.
Ρεμπέκα Σόλνιτ
Ο λέξη είναι εμπνευσμένη από ένα δοκίμιο της ιστορικού, συγγραφέως και φεμινίστριας Ρεμπέκας Σόλνιτ (Rebecca Solnit) το οποίο έγραψε το 2008 και είχε τίτλο, “Οι Άνδρες Εξηγούν Πράγματα σε Μένα” (Men Explain Things to Me). Αν και η συγγραφέας δεν ανέφερε τον όρο mansplaining στο δοκίμιό της, βρέθηκε γρήγορα στην επικαιρότητα του διαδικτύου και χαρακτηρίστηκε ως η λέξη του 2012.
Η Σόλνιτ γεννήθηκε το 1961 στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ, από πατέρα Εβραίο και μητέρα Ιρλανδή καθολική. Η ίδια έχει αναφέρει: “Ήμουν ένα κακοποιημένο μικρό παιδί. Μεγάλωσα σε ένα πραγματικά βίαιο σπίτι όπου υπήρχε μίσος για οτιδήποτε θηλυκό και για το φύλο μου”.
H έμπνευση
Η Σόλνιτ έγραψε ότι μαζί με μια φίλη πήγαν σε ένα πάρτι όπου οι παρευρισκόμενοι ήταν μεγάλης ηλικίας και βαρετοί. Ετοιμαζόμενες να αποχωρήσουν, ο οικοδεσπότης τους είπε να περιμένουν λίγο να συζητήσουν και άρχισε να μιλάει για ένα σημαντικό βιβλίο, χωρίς να γνωρίζει ότι το βιβλίο αυτό είχε γραφτεί από την Solnit. Η φίλη της του είπε τρεις-τέσσερις φορές, “Αυτό είναι δικό της βιβλίο”, μέχρι ο άντρας να το αντιληφθεί και να βάλει τα γέλια. Όπως αποδείχτηκε, δεν είχε διαβάσει το βιβλίο, απλώς είχε διαβάσει μια κριτική.
Με βάση αυτό το κωμικό περιστατικό, η Σόλνιτ έκανε μια γενίκευση λέγοντος πως όλες οι γυναίκες, σε οποιοδήποτε χώρο, καταλαβαίνουν για ποιο πράγμα μιλάει. Είναι αυτό που αποθαρρύνει τις γυναίκες να πάρουν το λόγο και τις εμποδίζει να ακουστούν όταν το τολμήσουν. Η υπερβολική αυτοπεποίθηση των ανδρών κάνει τις γυναίκες να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους και να αυτοπεριορίζονται. Οι άνδρες θεωρούν τη γυναικεία γνώμη αναξιόπιστη και περιττή και αυτό οι γυναίκες το αντιμετωπίζουν κάθε μέρα. Δεν είναι μόνο η βία ο τρόπος για να σωπάσει μια γυναίκα, είναι και η άρνηση των ανδρών να ακούσουν -“τώρα μιλούν οι άνδρες” και η γυναίκα καλύτερα να σωπαίνει.
Αν και το δοκίμιο αποτέλεσε την έμπνευση της λέξης, αρχικά η Σόλνιτ είπε ότι είχε αμφιβολίες και δεν τη χρησιμοποιεί πολύ διότι της φαίνεται λίγο βαριά η ιδέα ότι οι άντρες έχουν εγγενώς αυτό το ελάττωμα. Είπε ακόμα ότι δεν έχει πρόβλημα με κάποιον να της εξηγεί πράγματα που δεν ξέρει και την ενδιαφέρουν, στη ζωή της συνάντησε υπέροχους άντρες που την ενθάρρυναν να δημοσιεύσει το συγγραφικό της έργο. Αλλά σίγουρα η συζήτηση θα πάει στραβά όταν κάποιος αρχίσει να εξηγεί με υπερβολική αυτοπεποίθηση πράγματα που δεν ξέρει σε κάποιον άλλον που τα ξέρει.
Τελικά, το mansplaining περιελήφθηκε ως εργαλείο στο οπλοστάσιο των φεμινιστριών οι οποίες λένε ότι οι άνδρες έχουν την τάση να εξηγούν στις γυναίκες οτιδήποτε τους κατεβαίνει στο μυαλό, με ύφος ανωτερότητας, θέλοντας να τις χειραγωγήσουν, να δείξουν ότι υπερέχουν και να τις θέσουν υπό την εξουσία τους. Οι άντρες αισθάνονται αυτή την ανάγκη χωρίς η γυναίκα να έχει ζητήσει κάτι τέτοιο. Ορισμένες φορές υπερεξηγούν το αυτονόητο ή το θέμα αφορά την εμπειρία μιας γυναίκας, την οποία ο άντρας θέλει να της εξηγήσει, κάτι εντελώς κωμικό. To πιο εξοργιστικό απ’ όλα είναι όταν ένας άντρας εξηγεί σε μια φεμινίστρια πώς θα επιτευχθεί η εξίσωση των φύλων.
Οι γυναίκες λένε ότι βιώνουν mansplaining ιδιαίτερα στη δουλειά τους με απώτερο σκοπό τον υποβιβασμό τους. Οι άνδρες εξηγούν πράγματα σε μια γυναίκα ακόμα και στον τομέα της εξειδίκευσής της. Στα μίτινγκ των εταιρειών, μιλούν περισσότερο από τις γυναίκες, συχνά τις διακόπτουν και δεν παραχωρούν το λόγο όταν αυτοί διακόπτονται. Αν οι γυναίκες υψώνουν τη φωνή τους, αντιμετωπίζουν αντιδράσεις.
Τι μπορεί να γίνει;
Στη μπλογκόσφαιρα υπάρχουν πολλές συμβουλές για το πώς θα πρέπει να χειρίζονται οι γυναίκες το mansplaining. Οι συστάσεις είναι, αγνοήστε τον άνδρα επεξηγητή, εμείνετε στη θέση σας, κάντε ερωτήσεις σχετικά με την τεχνογνωσία του, εξηγήστε το mansplaining στους άντρες, χρησιμοποιήστε τις γυναίκες ως συμμάχους, απαντήστε με όσο χιούμορ γίνεται. Ακόμα και εάν ο άνδρας είναι ειδικός σε ένα θέμα, δεν χρειάζεται να εξηγεί σε μια γυναίκα και να της δίνει συμβουλές εάν αυτή δεν το έχει ζητήσει.
Αλλά η αυτοσυγκράτηση είναι βέβαιο ότι θα αγνοηθεί, κι έτσι οι φεμινίστριες σκέφτονται διαρθρωτικές λύσεις, με άλλα λόγια, οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις να πάρουν μέτρα για τον περιορισμό του mansplaining. Στη Σουηδία, το μεγαλύτερο εργατικό συνδικάτο ονόματι Unionen έχει δημιουργήσει μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας για τα θύματα του mansplaining, όπου μπορούν να αναφέρουν τους παραβάτες και να λάβουν συμβουλές και υποστήριξη. Ο σκοπός είναι να βελτιωθεί το κλίμα στον εργασιακό χώρο και να διασφαλιστεί ότι όλοι ακούγονται με σεβασμό. Το κάπως περίεργο είναι ότι οι κλήσεις αυτές στη Σουηδία κατά 50% προέρχονται από άνδρες. Να σημειωθεί ότι το 2014, όταν οι Σοσιαλδημοκράτες επέστρεψαν στην εξουσία, ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Στέφαν Λόφβεν (Stefan Lofven) ανακήρυξε την «πρώτη φεμινιστική κυβέρνηση» στον κόσμο. Η χώρα έχει υπουργείο για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και την ισότητα των φύλων.
Και ενώ ο όρος χρησιμοποιείται από τις φεμινίστριες για την καταπολέμηση της σεξιστικής ανδρικής συμπεριφοράς, έχει δημιουργήσει μια δημοφιλή κατάληξη, το «splain», του οποίου η χρήση έχει επεκταθεί για να συμπεριλάβει μια παρόμοια συμπεριφορά που αφορά διάφορες καταστάσεις. Έτσι, υπάρχει το brosplaining, το rightsplaining, το leftsplaining και πολλά άλλα, ακόμα και το femisplaining (όταν οι φεμινίστριες εξηγούν πράγματα στους άλλους χωρίς να τους το έχουν ζητήσει, νομίζοντας ότι αυτές ξέρουν καλύτερα).
