Η επαρκής πρόσληψη λαχανικών είναι σημαντική για τη διατήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής και την αποφυγή ενός ευρέος φάσματος ασθενειών. Μπορεί όμως μια διατροφή πλούσια σε λαχανικά να μειώσει επίσης τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου;
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός στοιχείων που υποδηλώνουν ότι η υψηλή πρόσληψη λαχανικών μπορεί να προστατεύσει από τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Δυστυχώς όμως, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Κινεζικό Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ και το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ δεν βρήκαν στοιχεία που να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Η παρούσα μελέτη έρχεται να αναιρέσει την καθιερωμένη αντίληψη. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με αυτή τη μελέτη είναι μικρή η πιθανότητα να μειωθεί ο κίνδυνος ενός θανατηφόρου εμφράγματος και καθόλου ενός εγκεφαλικού επειδή κάποιος τρώει πολλά λαχανικά.
Το ότι η κατανάλωση λαχανικών μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο της καρδιαγγειακής νόσου μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται εύλογη, καθώς τα συστατικά τους όπως π.χ. τα καροτενοειδή και η άλφα-τοκοφερόλη (βιταμίνη Ε), τα αντιοξειδωτικά και οι φυτικές ίνες έχουν ιδιότητες που θα μπορούσαν να προστατεύσουν από την καρδιαγγειακή νόσο. Αλλά μέχρι στιγμής, τα στοιχεία από προηγούμενες μελέτες για τη συνολική επίδραση της κατανάλωσης λαχανικών στην καρδιαγγειακή νόσο ήταν ασυνεπή.
Η μελέτη EPIC με 450.000 συμμετέχοντες από όλη την Ευρώπη διαπίστωσε ότι τόσο η κατανάλωση μαγειρεμένων όσο και ωμών λαχανικών συσχετίστηκε με χαμηλότερη θνησιμότητα με τα καρδιαγγειακά νοσήματα και θνησιμότητα από όλες τις αιτίες.
Η μελέτη PURE με 135.000 συμμετέχοντες ανέφερε μια αντίστροφη συσχέτιση με τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες για την πρόσληψη ωμών λαχανικών, αλλά όχι για την πρόσληψη μαγειρεμένων λαχανικών. Ούτε η πρόσληψη μαγειρεμένων ούτε ωμών λαχανικών συσχετίστηκε με τη συχνότητα της καρδιαγγειακής νόσου.
Μια αυστραλιανή μελέτη πληθυσμού με 150.000 συμμετέχοντες ανέφερε ότι μόνο η πρόσληψη μαγειρεμένων λαχανικών συσχετίστηκε με χαμηλότερη συνολική θνησιμότητα, αλλά δεν διερεύνησε τα καρδιαγγειακά αποτελέσματα.
Μια μετα-ανάλυση 24 μελετών υπολόγισε ότι η υψηλή πρόσληψη λαχανικών μείωσε τη θνησιμότητα από κάθε αιτία κατά περίπου 13%. Προηγούμενες συστηματικές ανασκοπήσεις έδειξαν ότι η συνολική κατανάλωση λαχανικών συσχετίστηκε με μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά 11-18%.
Ο λόγος για τις αποκλίσεις σε αυτά τα ευρήματα είναι ασαφής, αλλά μπορεί να αντικατοπτρίζει τις διαφορές στα διατροφικά πρότυπα μεταξύ των πληθυσμών και επίσης μεθοδολογικές διαφορές, όπως οι μέθοδοι αξιολόγησης της διατροφής και η ανεπαρκής προσαρμογή για πιθανούς παράγοντες σύγχυσης.
Τα ευρήματα από την UK Biobank
Τα νέα αποτελέσματα από μια ισχυρή, μεγάλης κλίμακας μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Frontiers in Nutrition δείχνουν ότι η υψηλότερη κατανάλωση μαγειρεμένων ή ωμών λαχανικών είναι απίθανο να επηρεάσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Οι ερευνητές εξηγούν επίσης πώς οι συγχυτικοί παράγοντες μπορεί να εξηγούσαν προηγούμενα ψευδή, θετικά ευρήματα.
«Η UK Biobank είναι μια μεγάλη προοπτική μελέτη σχετικά με το πώς η γενετική και το περιβάλλον συμβάλλουν στην ανάπτυξη των πιο κοινών και απειλητικών για τη ζωή ασθενειών. Εδώ χρησιμοποιούμε το μεγάλο μέγεθος δείγματος της UK Biobank, με μακροπρόθεσμη παρακολούθηση και λεπτομερείς πληροφορίες για παράγοντες του τρόπου ζωής, για να αξιολογηθεί αξιόπιστα η συσχέτιση της πρόσληψης λαχανικών με τον κίνδυνο της επακόλουθης καρδιαγγειακής νόσου», δήλωσε η καθηγήτρια Naomi Allen, επικεφαλής επιστήμονας της UK Biobank και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Η UK Biobank, παρακολουθεί την υγεία μισού εκατομμυρίου ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο, συνδέοντας τα αρχεία υγειονομικής περίθαλψής τους. Κατά την εγγραφή τους το 2006-2010, αυτοί οι συμμετέχοντες έδωσαν συνέντευξη σχετικά με τη διατροφή, τον τρόπο ζωής, το ιατρικό και αναπαραγωγικό τους ιστορικό και άλλους παράγοντες.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις απαντήσεις κατά την εγγραφή 399.586 συμμετεχόντων (από τους οποίους το 4,5% είχε καρδιαγγειακή νόσο) σε ερωτήσεις σχετικά με τη μέση ημερήσια κατανάλωση ωμών και μαγειρεμένων λαχανικών. Ανέλυσαν τη συσχέτιση με τον κίνδυνο νοσηλείας ή θανάτου από έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο ή μείζονα καρδιαγγειακή νόσο. Έλεγξαν ένα ευρύ φάσμα πιθανών παραγόντων σύγχυσης, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, της φυσικής δραστηριότητας και άλλων διατροφικών παραγόντων.
Η μέση ημερήσια πρόσληψη συνολικών λαχανικών, ωμών λαχανικών και μαγειρεμένων λαχανικών ήταν 5,0, 2,3 και 2,8 γεμάτες κουταλιές της σούπας ανά άτομο. Ο κίνδυνος θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο ήταν περίπου 10% χαμηλότερος για όσους είχαν την υψηλότερη πρόσληψη σε σύγκριση με τη χαμηλότερη πρόσληψη λαχανικών -για το έμφραγμα του μυοκαρδίου ο κίνδυνος ήταν χαμηλότερος κατά 9-15%. H πρόσληψη μαγειρεμένων λαχανικών και η πρόσληψη ωμών λαχανικών έδειξαν διαφορετικές συσχετίσεις με καρδιαγγειακά αποτελέσματα -μόνο τα ωμά λαχανικά είχαν επίδραση.
Ωστόσο, αυτή η στατιστική επίδραση στην καρδιακή νόσο αποδυναμώθηκε σημαντικά -αν όχι πλήρως- όταν ελήφθηκαν υπόψη πιθανοί κοινωνικοοικονομικοί, διατροφικοί παράγοντες και παράγοντες σύγχυσης που σχετίζονται με την υγεία και την ιατρική. Ο έλεγχος αυτών των παραγόντων μείωσε ή εξαφάνισε την προγνωστική ισχύ της πρόσληψης λαχανικών στην καρδιαγγειακή νόσο ή στη θνησιμότητα από κάθε αιτία. Επίσης, αν και προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει συσχέτιση με μειωμένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, αυτή η μελέτη δεν βρήκε επαρκή στοιχεία για μια τέτοια συσχέτιση.
Οι ερευνητές έγραψαν: «Σε αντίθεση με μεγάλο αριθμό μελετών σχετικά με τη συνολική πρόσληψη λαχανικών, υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία για την ανεξάρτητη επίδραση των ωμών και μαγειρεμένων λαχανικών στη θνησιμότητα από κάθε αιτία».
Ο Δρ. Qi Feng, ερευνητής στο Nuffield Department of Population Health στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, είπε: «Η μεγάλη μας μελέτη δεν βρήκε στοιχεία για προστατευτική επίδραση της πρόσληψης λαχανικών στην εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου. Οι αναλύσεις μας δείχνουν ότι η φαινομενικά προστατευτική επίδραση της πρόσληψης λαχανικών έναντι του κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε μεροληψία από υπολειπόμενους συγχυτικούς παράγοντες, που σχετίζονται με διαφορές στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση και τον τρόπο ζωής».
Ο τελευταίος συγγραφέας Δρ. Ben Lacey, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, είπε: «Αυτή είναι μια σημαντική μελέτη, με συνέπειες για την κατανόηση των διατροφικών αιτιών της καρδιαγγειακής νόσου και της επιβάρυνσης της καρδιαγγειακής νόσου που συνήθως αποδίδεται στη χαμηλή πρόσληψη λαχανικών. Ωστόσο, η κατανάλωση μιας ισορροπημένης διατροφής και η διατήρηση ενός υγιούς βάρους παραμένει σημαντικό μέρος της διατήρησης της καλής υγείας και της μείωσης του κινδύνου σοβαρών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων καρκίνων. Συνιστάται ευρέως να καταναλώνονται τουλάχιστον πέντε μερίδες από μια ποικιλία φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα».
Ωμά και μαγειρεμένα λαχανικά
Λίγα είναι γνωστά για τις ανεξάρτητες επιπτώσεις των μαγειρεμένων και των ωμών λαχανικών στα αποτελέσματα της υγείας. Οι ερευνητές λένε ότι οι μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να αξιολογήσουν περαιτέρω εάν συγκεκριμένοι τύποι λαχανικών ή οι μέθοδοι παρασκευής τους μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Σχετικά με τη διαφορετική συσχέτιση των ωμών και μαγειρεμένων λαχανικών που παρατηρήθηκαν σε αυτήν και σε άλλες μελέτες, έχουν προταθεί κάποιες εξηγήσεις. Πρώτον, τα είδη λαχανικών που συνήθως καταναλώνονται μαγειρεμένα (π.χ. φασόλια, μπιζέλια, μελιτζάνες) μπορεί να διαφέρουν από αυτά που καταναλώνονται ωμά (π.χ. μαρούλι). Δεύτερον, οι διαδικασίες μαγειρέματος μπορούν να αλλάξουν την πεπτικότητα των τροφίμων καθώς και τη βιοδιαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών π.χ. η διατήρηση της βιταμίνης C μετά το μαγείρεμα κυμαίνεται από 0 έως 91% για τους διάφορους συνδυασμούς μεθόδων μαγειρέματος. Τρίτον, τα καρυκεύματα και τα έλαια που χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα των λαχανικών συχνά αυξάνουν την πρόσληψη νατρίου και λίπους τα οποία είναι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου.
Πηγή: A Study of 400,000 Adults in UK Biobank, Frontiers in Nutrition (2022). DOI: 10.3389/fnut.2022.831470.
