Η κατανάλωση αλκοόλ είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που προκαλούν ασθένειες όπως π.χ. καρκίνο. Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με ατροφία εγκεφάλου, απώλεια νευρώνων και φτωχότερη ακεραιότητα των ινών της λευκής ουσίας. Ωστόσο, υπάρχουν αντικρουόμενα στοιχεία σχετικά με το εάν η ελαφριά έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ δείχνει αρνητικές συσχετίσεις με τη δομή του εγκεφάλου.
Τώρα μια σημαντική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications βρήκε ότι οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι άνθρωποι που καταναλώνουν, κατά μέσο όρο, πάνω από 1 μονάδα αλκοόλ την ημέρα εμφανίζουν αλλαγές και συρρίκνωση στον εγκέφαλο τους.
Η 1 μονάδα αλκοόλ ισοδυναμεί με 10 ml ή 8 γρ. καθαρό αλκοόλ, μια ποσότητα που ο μέσος ενήλικας μπορεί να επεξεργαστεί μέσα σε μια ώρα, δηλαδή δεν μένει αλκοόλ στο αίμα του. Ένα μικρό ποτήρι κόκκινο ή άσπρο ή ροζέ κρασί, ήτοι 125 ml, με περιεκτικότητα 12% αλκοόλ ανά όγκο (ABV: alcohol by volume) ισοδυναμεί με 1,5 μονάδες. Άρα, ακόμη και ένα ποτήρι κρασί την ημέρα κάνει κακό στον εγκέφαλο.
Είναι ήδη γνωστό ότι οι άνθρωποι που πίνουν πολύ, εμφανίζουν γνωστική εξασθένηση λόγω αλλοιώσεων στο μέγεθος και στη δομή του εγκεφάλου τους. Όμως η νέα μελέτη δείχνει ότι ακόμη και επίπεδα κατανάλωσης που οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ασφαλή ενέχουν κινδύνους για τον εγκέφαλο.
Λευκή και φαιά ουσία
Οι ερευνητές των πανεπιστημίων της Πενσιλβάνια και του Ουισκόνσιν, με επικεφαλής τον καθηγητή Remi Daviet, ανέλυσαν μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου 36.678 ατόμων (53% γυναίκες) μέσης και τρίτης ηλικίας, συσχετίζοντας τη λευκή και φαιά ουσία τους με τη συχνότητα κατανάλωσης αλκοόλ (από μηδέν έως 4 και πλέον μονάδες αλκοόλ).
Διαπιστώθηκε ότι όσοι έπιναν, κατά μέσο όρο, μισή μονάδα αλκοόλ την ημέρα, δεν εμφάνιζαν εγκεφαλικές διαφορές από αυτούς που δεν έπιναν καθόλου. Όμως όσοι έπιναν πάνω από 1 μονάδα αλκοόλ την ημέρα, κατά μέσο όρο, είχαν μικρότερο εγκεφαλικό όγκο και λιγότερες εγκεφαλικές συνάψεις σε σχέση με όσους δεν έπιναν. Εκείνοι που έπιναν δύο ή τρεις μονάδες αλκοόλ καθημερινά, κατά μέσο όρο, είχαν ακόμη μικρότερο όγκο εγκεφάλου.
Οι προηγούμενες έρευνες δεν είχαν τη δύναμη των πολλών δεδομένων. Η παρούσα μελέτη εξέτασε στοιχεία χρησιμοποιώντας τη UK Biobank, μια τράπεζα δεδομένων με γενετικές και ιατρικές πληροφορίες από μισό εκατομμύριο Βρετανούς μεσήλικες και ηλικιωμένους. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν βιοϊατρικά δεδομένα της UK Biobank εξετάζοντας μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου από περισσότερους από 36.000 ενήλικες, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό του όγκου της λευκής και της φαιάς ουσίας σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.
«Έχοντας αυτό το σύνολο δεδομένων είναι σαν να έχετε ένα μικροσκόπιο ή ένα τηλεσκόπιο με πιο ισχυρό φακό. Έχετε καλύτερη ανάλυση και αρχίζετε να βλέπετε μοτίβα και συσχετισμούς που δεν μπορούσατε πριν», είπαν οι ερευνητές.
Για να κατανοηθούν οι πιθανές συνδέσεις μεταξύ ποτού και εγκεφάλου, ήταν κρίσιμο να ελεγχθούν οι συγχυτικές μεταβλητές που θα μπορούσαν να θολώσουν τη σχέση. Η ερευνητική ομάδα έλαβε υπόψη την ηλικία, το ύψος, το φύλο, το κάπνισμα, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, τη γενετική καταγωγή και τον τόπο κατοικίας.
Οι συμμετέχοντας στην Biobank είχαν απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τα επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ, από την πλήρη αποχή έως κατά μέσο όρο 4 και πλεον μονάδες αλκοόλ την ημέρα. Όταν οι ερευνητές ομαδοποίησαν τους συμμετέχοντες με βάση τα επίπεδα μέσης κατανάλωσης, προέκυψε ένα εμφανές μοτίβο: Ο όγκος της φαιάς και της λευκής ουσίας έβαινε μειούμενος ανάλογα με την κατανάλωση αλκοόλ που είχαν δηλώσει ότι έπιναν οι συμμετέχοντες.
Εκθετικό το αποτέλεσμα
Η μετάβαση από το μηδέν σε μία μονάδα αλκοόλ δεν είχε μεγάλη διαφορά στον όγκο του εγκεφάλου, αλλά η μετάβαση από μία σε δύο ή έως τρεις μονάδες την ημέρα συνδέθηκε με μειώσεις τόσο της φαιάς όσο και της λευκής ουσίας. «Δεν είναι γραμμικό το αποτέλεσμα», είπε ο Daviet. «Όσο περισσότερο πίνεις τόσο χειρότερα, αναλογικά, είναι». Ο χαμηλότερος όγκος εγκεφάλου δεν περιορίστηκες σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, ήταν παντού.
«Η επίδραση του ποτού στον εγκέφαλο φαίνεται να είναι εκθετική», είπε ο Daviet. «Ένα επιπλέον ποτό την ημέρα θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη επίδραση από οποιοδήποτε από τα προηγούμενα ποτά εκείνη την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι η μείωση του τελευταίου ποτού της νύχτας μπορεί να έχει μια σημαντική πρόληψη όσον αφορά τη γήρανση του εγκεφάλου».
Για να δώσουν μια αίσθηση του αντίκτυπου, οι ερευνητές συνέκριναν τις μειώσεις στο μέγεθος του εγκεφάλου που συνδέονται με το ποτό με αυτές που συμβαίνουν κατά τη γήρανση. Με βάση τη μοντελοποίησή τους, κάθε μία επιπλέον μονάδα αλκοόλ που καταναλώνονταν ανά ημέρα αντικατοπτρίζεται σε μεγαλύτερη επίδραση γήρανσης στον εγκέφαλο. Ενώ η μετάβαση από το μηδέν στη 1 μονάδα καθημερινά, κατά μέσο όρο, σχετίστηκε με το ισοδύναμο μισού έτους γήρανσης, η διαφορά μεταξύ μηδέν και 4 μονάδων ήταν πάνω από 10 χρόνια γήρανσης.
«Τα ευρήματα μας έρχονται σε αντίθεση με τις έως τώρα επιστημονικές και κυβερνητικές οδηγίες για τα όρια ασφαλούς κατανάλωσης αλκοόλ», ανέφεραν οι ερευνητές.
Οι συστάσεις
Άνδρες και γυναίκες συνιστάται να μην πίνουν πάνω από 14 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα. Αλλά η παρούσα μελέτη έδειξε ότι ακόμα και 7 μονάδες αλκοόλ την ημέρα κάνουν κακό στον εγκέφαλο.
- Ένα μπουκάλι 750 ml κόκκινο, λευκό ή ροζέ κρασί (με 13,5% αλκοόλ ανά όγκο) ισοδυναμεί με 10 μονάδες αλκοόλ.
- Το σύνηθες ποτήρι κόκκινο ή άσπρο ή ροζέ κρασί (175 ml, με 12% αλκοόλ ανά όγκο) ισοδυναμεί με 2,1 μονάδες αλκοόλ.
- Το μεγάλο ποτήρι κόκκινο ή άσπρο ή ροζέ κρασί (250 ml, με 12% αλκοόλ ανά όγκο) ισοδυναμεί με 3 μονάδες αλκοόλ.
- Ένα μπουκάλι μπύρα (330 ml, με 5% αλκοόλ ανά όγκο) ισοδυναμεί 1,7 μονάδες αλκοόλ.
Μονάδες αλκοόλ με βάση το ποτό και το ABV (alcohol by volume).
«Αυτή η μελέτη εξέτασε τη μέση κατανάλωση, αλλά είμαστε περίεργοι για την επίπτωση που έχει το να πίνει κανείς αντί για μια μπύρα την ημέρα, επτά μπύρες μαζί το Σαββατόβραδο», είπαν οι ερευνητές. «Υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι χειρότερη για τον εγκέφαλο, αλλά δεν το έχουμε εξετάσει ακόμη».
Και ενώ οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η μελέτη τους εξέτασε μόνο συσχετισμούς, λένε ότι τα ευρήματα μπορεί να ωθήσουν τους πότες να επανεξετάσουν το πόσο πίνουν.
Πηγή: Associations between alcohol consumption and gray and white matter volumes in the UK Biobank. Nature Communications, 2022; 13 (1) DOI: 10.1038/s41467-022-28735-5.
