Οι συμβουλές ευεξίας δεν είναι “φίλος των γυναικών”, είναι μια απόσπαση της προσοχής από αυτό που πραγματικά τις ταλαιπωρεί, πιστεύουν δύο κοινωνικές ερευνήτριες, η Kate Seers, υποψήφια διδακτορικού στο Charles Sturt University και η Rachel Hogg, λέκτορας ψυχολογίας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Το παρακάτω κείμενο βασίζεται σε άρθρο τους που δημοσιεύθηκε στο The Concersation το οποίο βλέπει τις γυναίκες από την πλευρά της αριστερής ιδεολογίας και εναντιώνεται στον φιλελεύθερο (καπιταλιστικό) φεμινισμό. Το κείμενο συνοψίζει την αριστερή φεμινιστική ιδέα -το αν αυτή η ιδέα βοηθάει τις γυναίκες περισσότερο από τη βιομηχανία της ευεξίας είναι άλλο θέμα.
Η ευεξία απευθύνεται κυρίως σε γυναίκες. Ενθαρρύνει τη σωστή διατροφή, την προσωπική ευθύνη για την ευημερία και την ευτυχία στη ζωή. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά μιας δυνατής, ανεξάρτητης γυναίκας του 2022. Πρόκειται για τη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του φεμινισμού και και της προσωπικής ευθύνης -η ιδέα ότι η υγεία και η ευημερία των γυναικών εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις ατομικές επιλογές τους.
Αλλά οι προτάσεις για την ευεξία και την ευτυχία δεν αποσκοπούν παρά μόνο στο κέρδος. Πρόκειται για μια βιομηχανία κέρδους που εμπλέκει «γκουρού» της ευεξίας και σελέμπριτις όπως η Γκουίνεθ Πάλτροου ή ακόμα και οι ινφλουένσιαρς του Instagram. Είναι επίσης μια απόσπαση της προσοχής από αυτό που πραγματικά επηρεάζει τη ζωή των γυναικών. Αυτά τα προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν πίνοντας ένα latte με κουρκουμά ή ακολουθώντας ένα tag όπως το #livingyourbestlife.
Η ευεξία (wellness) είναι μια άναρχη παγκόσμια βιομηχανία 4,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που αναμένεται να φτάσει σχεδόν τα 7 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2025. Προωθεί την αυτοβοήθεια, την άσκηση, τη διατροφή, την αντιγήρανση και την πνευματική πρακτική. Ενθαρρύνει επίσης τις καλές επιλογές, προθέσεις και πράξεις. Είναι δελεαστική γιατί ενδυναμώνει τις γυναίκες και δίνει μια αίσθηση ελέγχου της ζωής τους, ιδιαίτερα σε περιόδους αβεβαιότητας και περιορισμένου προσωπικού ελέγχου όπως μπορεί να συμβαίνει ύστερα από τη διάλυση μιας σχέσης, όταν υπάρχει οικονομική αστάθεια και διακρίσεις στο χώρο εργασίας.
Αλλά οι συμβουλές ευεξίας εμμέσως κατηγορούν τις γυναίκες ότι ευθύνονται οι ίδιες για την κατάστασή τους. Υπονοούν ότι οι γυναίκες έχουν ελαττώματα που πρέπει να διορθώσουν. Απαιτούν από τις γυναίκες να επιλύσουν την ψυχολογική τους δυσφορία, να βελτιώσουν τη ζωή τους και να ανταπεξέλθουν στις αντιξοότητες, ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους καταστάσεις. Προσπαθούν να κάνουν τις γυναίκες να μικροδιαχειρίζονται τα καθημερινά τους προγράμματα με ημερολόγια, κάνοντας περιποίηση δέρματος, προκλήσεις 30 ημερών, διαλογισμούς, αναμμένα κεριά, γιόγκα και νερό με λεμόνι.
Η αυτουπευθυνότητα, η αυτοενδυνάμωση και η αυτοβελτιστοποίηση στηρίζουν τις ατομικές επιλογές. Τα προγράμματα ευεξίας ενθαρρύνουν τις γυναίκες να βελτιώσουν την εμφάνισή τους μέσω της διατροφής και της άσκησης, να διαχειριστούν το περιβάλλον τους, την απόδοση στην εργασία και την ικανότητά τους να ταχυδακτυλουργούν την άπιαστη ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής καθώς και τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις στις πιέσεις. Το κάνουν αυτό με την υποστήριξη δαπανηρών κόουτς ζωής, ψυχοθεραπευτών και οδηγών αυτοβοήθειας. Απαιτούν από τις γυναίκες να εστιάζουν στο σώμα τους και κρατούν τις γυναίκες εστιασμένες στην εμφάνισή τους. Προάγουν επίσης την αναπηροφοβία (ableism) ρατσισμό, σεξισμό, ηλικιασμό (ageism) και την ταξικότητα. Απευθύνονται σε νεαρές, αδύνατες, λευκές γυναίκες.
Αλλά ο χώρος της ευεξίας προϋποθέτει ότι οι γυναίκες έχουν ίση πρόσβαση σε χρόνο, ενέργεια και χρήματα για να ανταποκριθούν σε αυτά τα ιδανικά. Εάν δεν το κάνετε, «απλώς δεν προσπαθείτε αρκετά», είναι το νόημα και φέρετε εσείς την ευθύνη. Η ευεξία εκλιπαρεί επίσης τις γυναίκες να είναι «προσαρμόσιμες και θετικές». Για όσες δεν επιτυγχάνουν αυτοβελτιστοποίηση (οι περισσότερες γυναίκες) αυτή είναι μια προσωπική, επαίσχυντη αποτυχία.
Αντί να αμφισβητήσει την κουλτούρα που περιθωριοποιεί τις γυναίκες και προκαλεί συναισθήματα αμφιβολίας και ανεπάρκειας, η ευεξία παρέχει λύσεις με τη μορφή επιφανειακής ενδυνάμωσης, αυτοπεποίθησης και ανθεκτικότητας. Όταν οι γυναίκες πιστεύουν ότι φταίνε οι ίδιες για τις καταστάσεις τους, αυτό αποκρύπτει τις δομικές και πολιτισμικές ανισότητες.
Αλλά οι γυναίκες δεν χρειάζονται τις συμβουλές ευεξίας. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν ασφάλεια. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να δολοφονηθούν από έναν νυν ή πρώην σύντροφο, και η πανδημία έχει αυξήσει τον κίνδυνο και τη σοβαρότητα της ενδοοικογενειακής βίας. Είναι πιο πιθανό να απασχολούνται σε ασταθή περιστασιακή εργασία και να βιώνουν οικονομικές δυσκολίες και φτώχεια. Είναι επίσης πιο πιθανό να είναι άστεγες καθώς πλησιάζουν στην ηλικία της συνταξιοδότησης. Στο βιβλίο τους Confidence Culture, οι Shani Orgad και Rosalind Gill υποστηρίζουν ότι τα hashtags όπως #loveyourbody και #believeinyourself υπονοούν ψυχολογικά εμπόδια, αντί για παγιωμένες κοινωνικές αδικίες, και είναι αυτά που κρατούν πίσω τις γυναίκες.
Τι θα έπρεπε να κάνουν οι γυναίκες αντί αυτών; Με τη ρητορική της αυτοβοήθειας, η ιδέα της ευεξίας απαλλάσσει τις κυβερνήσεις από την ευθύνη τους να παρέχει μεταμορφωτική και αποτελεσματική δράση ώστε οι γυναίκες να είναι ασφαλείς, να αποδίδεται δικαιοσύνη και να αντιμετωπίζονται με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Η δομική ανισότητα δεν δημιουργήθηκε από ένα άτομο και δεν θα λυθεί από ένα άτομο. Γι’ αυτό, σ’ αυτήν την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου), προσπαθήστε να αντισταθείτε στη νεοφιλελεύθερη απαίτηση να αναλάβετε προσωπική ευθύνη για την ευεξία σας. Αντιθέτως, ασκήστε πίεση στις κυβερνήσεις για να αντιμετωπίσουν τις διαρθρωτικές ανισότητες. Ακολουθήστε τον θυμό σας, όχι την ευδαιμονία σας, αποκαλύψτε και φωνάξτε για τις αδικίες που σας συμβαίνουν όταν μπορείτε. Και σύμφωνα με τα λόγια μιας επιζήσασας σεξουαλικής επίθεσης, της Grace Tame, «κάντε λίγο θόρυβο».
