Εάν έχετε διαβήτη τύπου 2, ξέρετε ότι ορισμένα τρόφιμα, ιδιαίτερα αυτά με πολλούς υδατάνθρακες και υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, μπορούν να ανεβάσουν το επίπεδο της γλυκόζης (σάκχαρο) στο αίμα σας. Αλλά εκτός από τα τρόφιμα υπάρχει μια λίστα παραγόντων που ανεβάζουν το σάκχαρο, όπως έλλειψη ύπνου, οι ιώσεις και οι εμμηνορροϊκοί κύκλοι. Ψηλά σ’ αυτή τη λίστα είναι το ψυχολογικό στρες.
Οι διαβητικοί που μετρούν συχνά το σάκχαρο του αίματος ξέρουν πως αν αγχωθούν θα δουν την τιμή του να εκτοξεύεται. Το ψυχολογικό στρες έχει πολλές πηγές, μπορεί να προέρχεται από το περιβάλλον ή από τις δικές μας σκέψεις, και είναι μέρος των συναισθηματικών σκαμπανεβασμάτων της ζωής. Το σώμα μας είναι σχεδιασμένο να αντιδρά στο στρες και μια από τις αντιδράσεις του είναι να αυξάνει τη γλυκόζη στο αίμα.
Η αδρεναλίνη
Όταν έχουμε άγχος ή αισθανόμαστε μια απειλή, το νευρικό μας σύστημα δίνει εντολή στο σώμα να απελευθερώσει ορμόνες οι οποίες, δικαίως, ονομάζονται ορμόνες του στρες. Πρόκειται για την αδρεναλίνη (επινεφρίνη), την νοραδρεναλίνη (νορεπινεφρίνη) και την κορτιζόλη. Οι ορμόνες αυτές έχουν κάτι κοινό, παράγονται από τα επινεφρίδια που μοιάζουν σαν δύο μανιτάρια μεγέθους καρυδιού, φυτρωμένα στην κορυφή κάθε νεφρού. Οι ορμόνες των επινεφριδίων εμπλέκονται σε πολλές διεργασίες στο σώμα π.χ. στο πώς κατανέμεται το σωματικό λίπος, μεταξύ των οποίων είναι η η ρύθμιση του σακχάρου.
Μια βασική ορμόνη των επινεφριδίων είναι η επινεφρίνη ή αδρεναλίνη (στην αγγλική γλώσσα τα επινεφρίδια ονομάζονται adrenals) που απελευθερώνεται στο αίμα όταν ο εγκέφαλός σας αντιληφθεί ότι είστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο υποθάλαμος του εγκεφάλου κάνει, μέσω του νευρικού συστήματος, τα επινεφρίδια να εκκρίνουν αδρεναλίνη, νοραδρεναλίνη και κορτιζόλη. Νιώθοντας ξαφνικά μια απειλή, θα βιώσετε μια έκρηξη αδρεναλίνης που θα διοχετευτεί γρήγορα στην κυκλοφορία του αίματος. Η αδρεναλίνη αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση και κάνει πιο γρήγορη την αναπνοή. Δίνει επίσης ενέργεια στο σώμα αυξάνοντας το σάκχαρο του αίματος. Όλα αυτά είναι μια προετοιμασία του σώματος για να αντιμετωπίσετε την έκτακτη κατάσταση που συχνά ονομάζεται “μάχη ή φυγή”. Από εξελικτικής πλευράς αυτό έχει νόημα. Όταν οι πρόγονοί μας έβλεπαν ένα λιοντάρι μπροστά τους έπρεπε να έχουν όσο περισσότερη γλυκόζη γίνεται στο αίμα είτε για να επιτεθούν είτε για να ξεφύγουν με ένα σπριντ.
Η αδρεναλίνη λειτουργεί ακαριαία και ένα από τα αποτελέσματά της είναι ότι μειώνει την παραγωγή της ινσουλίνης. Όταν δεν υπάρχει αρκετή γλυκόζη στο αίμα, το συκώτι ρίχνει σταθερά γλυκόζη στην κυκλοφορία του αίματος διασπώντας το γλυκογόνο -την αποθηκευμένη γλυκόζη που έχει. Αλλά η ινσουλίνη αποτρέπει αυτή τη διαδικασία. Αυτό είναι λογικό, διότι αν υπάρχει ινσουλίνη σημαίνει ότι υπάρχει και γλυκόζη, άρα για ποιο λόγο το συκώτι να ρίχνει κι άλλη γλυκόζη αφού υπάρχει ήδη; Υπό συνθήκες στρες, η αδρεναλίνη μειώνει την ινσουλίνη, κι έτσι το συκώτι συνεχίσει να ρίχνει γλυκόζη στο αίμα. Αυτό συμβαίνει για να διευκολυνθεί η αντιμετώπιση της έκτακτης κατάστασης. Αν όμως είστε διαβητικοί τύπου 2 και στρεσαριστείτε θα πλημμυρίσετε με γλυκόζη, καθώς έχετε αντίσταση στην ινσουλίνη. Οι μικρές ενοχλήσεις έχουν μόνο μικρή επίδραση στη γλυκόζη, αλλά όταν είναι μεγάλες και συνεχείς τότε αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στη διαχείριση του διαβήτη.
Η κορτιζόλη
Στην περίπτωση που έχετε μακροχρόνιο στρες, έχετε μονίμως υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και τα πράγματα μπορεί να γίνουν πιο σοβαρά. Όπως η αδρεναλίνη, έτσι και η κορτιζόλη αναγκάζει το σώμα να μειώσει την έκκριση ινσουλίνης με αποτέλεσμα την αύξηση της γλυκόζης. Χρόνιο στρες σημαίνει υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και παρατεταμένη μείωση των επιπέδων ινσουλίνης, κάτι που είναι επικίνδυνο για τους διαβητικούς τύπου 2.
Πέραν του ότι αυξάνει την κορτιζόλη, υπάρχουν και έμμεσοι τρόποι που το μακροχρόνιο στρες μπορεί να σας κάνει κακό. Για να ηρεμήσετε τον εγκέφαλό σας αποκτάτε την τάση να τρώτε γλυκιές τροφές, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραπανίσια κιλά. Επίσης, όταν έχετε άγχος και κακή διάθεση, σίγουρα δεν έχετε όρεξη για άσκηση. Ακόμη, το άγχος σας κάνει να μην μπορείτε να κοιμηθείτε, κάτι που χειροτερεύει τα πράγματα στο διαβήτη. Συνεπώς, το μακροχρόνιο στρες όχι μόνο προκαλεί μονίμως υψηλό σάκχαρο, αλλά μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο φροντίζετε τον εαυτό σας.
Το στρες ως αιτία διαβήτη
Οι στρεσογόνες καταστάσεις ίσως ανεβάζουν το σάκχαρο πιο πολύ στους άντρες παρά στις γυναίκες οι οποίες αντιδρούν κάπως διαφορετικά. Οι γυναίκες δεν απελευθερώνουν τόσο μεγάλες ποσότητες αδρεναλίνης, νοραδρεναλίνης και κορτιζόλης στην κυκλοφορία του αίματος όπως οι άνδρες. Εκκρίνουν περισσότερες ενδορφίνες και ωκυτοκίνη. Οι ενδορφίνες μας κάνουν να νιώθουμε καλά με τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και βοηθούν στην ανακούφιση του πόνου ενώ η ωκυτοκίνη προκαλεί φιλική συμπεριφορά. Οι γυναίκες, αντί να προετοιμάζονται για μάχη ή φυγή είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν μια φιλική συμπεριφορά, κάτι που εξελικτικά είχε σκοπό να καλοπιάνουν έναν εχθρό ή να αναζητούν κοινωνική υποστήριξη. Αυτή η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών οφείλεται σε ένα γονίδιο που ονομάζεται SRY και βρίσκεται στο χρωμόσωμα Y των ανδρών.
Κάποιοι πιστεύουν ότι επειδή το χρόνιο στρες μειώνει την ινσουλίνη, μπορεί να είναι μια από τις αιτίες ανάπτυξης του διαβήτη. Μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες που βιώνουν υψηλά επίπεδα χρόνιου στρες, π.χ. με τη δουλειά τους ή με το γάμο τους, έχουν αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη. Μια ανασκόπηση του 2010 ανέφερε ότι τα άτομα που βιώνουν κατάθλιψη ή άγχος διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη. Από την άλλη μεριά, ο ίδιος ο διαβήτης μπορεί να προκαλεί κατάθλιψη ή άγχος και ιδιαίτερα αν φοβάστε μήπως σας συμβεί κάποιο επεισόδιο υπογλυκαιμίας.
Σημειώστε ότι οποιαδήποτε μορφή άσκησης μειώνει τα συναισθήματα άγχους. Ακόμη και ένα γρήγορο περπάτημα μπορεί να βοηθήσει και να σας απομακρύνει από μια αγχωτική κατάσταση και να βελτιώσει τη διάθεσής σας. Ο λάθος τρόπος να αντιμετωπίσετε το στρες είναι να καταφύγετε στα γλυκά και το αλκοόλ.
