Το παρακάτω κείμενο είναι απόδοση άρθρου της Jennifer Rooke, επίκουρης καθηγήτριας στο Morehouse School of Medicine, Ατλάντα.
Μία από τις ασθενείς μου -η οποία πάλευε με την παχυσαρκία, τον ανεξέλεγκτο διαβήτη και το κόστος των φαρμάκων της- συμφώνησε τον Ιούνιο του 2019 να υιοθετήσει μια φυτική διατροφή με περισσότερα τρόφιμα ολικής άλεσης. Ενθουσιασμένη από την πρόκληση, έκανε μια αξιοσημείωτη δουλειά. Αύξησε την πρόσληψη φρέσκων φρούτων και λαχανικών, σταμάτησε να τρώει καραμέλες, μπισκότα και κέικ, και μείωσε τις ζωικές τροφές. Σε διάστημα έξι μηνών, έχασε 19 κιλά και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη της (HbA1c) -ένα μέτρο του μέσου όρου του σακχάρου στο αίμα- έπεσε από το 11,5% στο 7,6%. Τα πήγαινε τόσο καλά που περίμενα ότι η HbA1c της θα συνέχιζε να πέφτει και θα ήταν μια από τις επιτυχίες αντιστροφής του διαβήτη.
Η τρίμηνη επακόλουθη επίσκεψή της τον Μάρτιο του 2020 ακυρώθηκε λόγω των περιορισμών COVID-19. Όταν τελικά την είδα ξανά τον Μάιο του 2021, είχε ανακτήσει μέρος του βάρους και η HbA1c της είχε ανέβει στο 10,4%. Εξήγησε ότι ο γιατρός της για τον διαβήτη της είχε πει ότι έτρωγε πολύ «ζάχαρη» στη φυτική διατροφή της. Της συνέστησε να περιορίσει τους υδατάνθρακες περιορίζοντας τα φρούτα και τα αμυλούχα λαχανικά και να τρώει περισσότερα ψάρια και κοτόπουλο. Ενθαρρύνθηκαν καραμέλες χωρίς ζάχαρη και τεχνητά γλυκαντικά. Μπροστά στις αντικρουόμενες ιατρικές συμβουλές, επανήλθε στη συμβατική σοφία ότι η ζάχαρη είναι κακή και πρέπει να αποφεύγεται όποτε είναι δυνατόν, ειδικά στην περίπτωση διαβήτη.
Είμαι γιατρός, με πιστοποίηση προληπτικής ιατρικής σχετιζόμενες με αλλαγές στον τρόπο ζωής, στο Morehouse Healthcare, στην Ατλάντα. Αυτή η αναδυόμενη ιατρική ειδικότητα εστιάζει στο να βοηθά τους ασθενείς να κάνουν υγιεινές αλλαγές στον τρόπο ζωής τους. Οι ασθενείς που υιοθετούν φυτικές δίαιτες και τροφές ολικής άλεσης αυξάνουν την πρόσληψη υδατανθράκων και συχνά παρατηρείται αντιστροφή χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη και της υπέρτασης. Σύμφωνα με την κλινική μου εμπειρία, οι μύθοι για τη «ζάχαρη» και τους υδατάνθρακες είναι κοινοί μεταξύ των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας.
Φρούτα και ζάχαρη
Το σώμα μας χρησιμοποιεί γλυκόζη. Είναι η απλή ζάχαρη που χρησιμοποιούν τα κύτταρα για ενέργεια. Η γλυκόζη είναι ένα μοριακό δομικό στοιχείο υδατανθράκων, ένα από τα τρία βασικά μακροθρεπτικά συστατικά. Τα άλλα δύο είναι το λίπος και η πρωτεΐνη. Τα άμυλα είναι μακριές, διακλαδιζόμενες αλυσίδες γλυκόζης. Οι υδατάνθρακες που απαντώνται στη φύση βρίσκονται σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς και σπόρους.
Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν για να λαχταρούν γλυκές γεύσεις για να λάβουν τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για να επιβιώσουν. Απαιτείται καθημερινή παροχή βιταμινών, μετάλλων και φυτικών ινών επειδή το σώμα μας δεν μπορεί να τα παράγει. Η καλύτερη πηγή αυτών των ουσιών για τους αρχαίους προγόνους μας ήταν τα γλυκά, ώριμα φρούτα. Επιπλέον, τα φρούτα περιέχουν φυτοθρεπτικά και αντιοξειδωτικά, χημικές ουσίες που παράγονται μόνο από τα φυτά. Τα φυτοθρεπτικά συστατικά όπως το ελλαγικό οξύ στις φράουλες έχουν ιδιότητες καταπολέμησης του καρκίνου και προάγουν την υγεία της καρδιάς.
Τα επεξεργασμένα σάκχαρα, από την άλλη πλευρά, είναι απαλλαγμένα από όλα τα θρεπτικά συστατικά εκτός από τις θερμίδες. Είναι μια συμπυκνωμένη μορφή υδατανθράκων. Η βιομηχανία τροφίμων παράγει ραφιναρισμένα σάκχαρα σε πολλές μορφές. Οι πιο συνηθισμένοι είναι οι κρύσταλλοι σακχαρόζης, τους οποίους αναγνωρίζουμε ως επιτραπέζια ζάχαρη, και το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη που βρίσκεται σε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και ζαχαρούχα ποτά.
Εάν ικανοποιείτε συνεχώς το γούστο σας για γλυκιές τροφές που περιέχουν ραφιναρισμένη ζάχαρη -αντί τα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά φρούτα- μπορεί να μην λαμβάνεται όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεστε. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το έλλειμμα μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο υπερφαγίας που οδηγεί σε παχυσαρκία και προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Οι γυναίκες που τρώνε τα περισσότερα φρούτα τείνουν να έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας.
Τοξικότητα ζάχαρης
Τα επεξεργασμένα σάκχαρα δεν είναι άμεσα τοξικά για τα κύτταρα, αλλά μπορούν να συνδυαστούν με πρωτεΐνες και λίπη στα τρόφιμα και στην κυκλοφορία του αίματος για να παράγουν τοξικές ουσίες όπως είναι τα τελικά προϊόντα προηγμένης γλυκοζυλίωσης (AGEs). Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα παράγουν γλυκοζυλιωμένες λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας. Τα υψηλά επίπεδα αυτών και άλλων τοξικών ουσιών που σχετίζονται με τη γλυκόζη σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για ένα ευρύ φάσμα χρόνιων προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων και του διαβήτη.
Η ασθένεια που σχετίζεται συχνότερα με τη ζάχαρη είναι ο διαβήτης τύπου 2. Ένας εκπληκτικός αριθμός ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών υγείας, πιστεύει λανθασμένα ότι η κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί διαβήτη τύπου 2. Αυτός ο μύθος οδηγεί στην εστίαση του σακχάρου στο αίμα και στην «μέτρηση των υδατανθράκων», ενώ αγνοεί την πραγματική αιτία που είναι η προοδευτική απώλεια της λειτουργίας των βήτα κυττάρων του παγκρέατος. Κατά τη διάγνωση, ένας ασθενής μπορεί να έχει χάσει το 40-60% των βήτα κυττάρων του, τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της ινσουλίνης.
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που ελέγχει την ποσότητα της γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος εμποδίζοντας την παραγωγή γλυκόζης στο ήπαρ, οδηγώντας την στα λιπώδη και μυϊκά κύτταρα. Η απώλεια της λειτουργίας των βήτα κυττάρων σημαίνει ότι δεν παράγεται αρκετή ινσουλίνη, με αποτέλεσμα τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα που είναι χαρακτηριστικά του διαβήτη τύπου 2.
Τα βήτα κύτταρα έχουν χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών και είναι επιρρεπή σε επιθέσεις από μεταβολικές και διατροφικές οξειδωμένες ελεύθερες ρίζες και AGEs. Τα αντιοξειδωτικά στα φρούτα μπορούν να προστατεύσουν τα βήτα κύτταρα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η κατανάλωση ολόκληρων φρούτων μειώνει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2, συγκριτικά με εκείνους που τρώνε τα περισσότερα φρούτα, οι οποίοι έχουν τον χαμηλότερο κίνδυνο.
Αποτοξίνωση από τη ζάχαρη
Οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται να χάσουν βάρος και να βελτιώσουν την υγεία τους ρωτούν συχνά αν πρέπει να κάνουν «αποτοξίνωση από τη ζάχαρη». Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι χάσιμο χρόνου, γιατί δεν είναι δυνατό να εξαφανιστεί η ζάχαρη από τον οργανισμό. Για παράδειγμα, αν τρώγατε μόνο ψητά στήθος κοτόπουλου, το συκώτι σας θα μετέτρεπε την πρωτεΐνη σε γλυκόζη σε μια διαδικασία που ονομάζεται γλυκονεογένεση.
Οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια βάρους, αλλά εις βάρος της υγείας. Οι δίαιτες που μειώνουν σημαντικά τους υδατάνθρακες συνδέονται με ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά και υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία. Στις κετογονικές δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, το σώμα θα διασπάσει τους μυς και θα μετατρέψει την πρωτεΐνη τους σε γλυκόζη. Επίσης, η έλλειψη φυτικών ινών προκαλεί δυσκοιλιότητα.
Η εξάλειψη των τροφών που έχουν γλυκαθεί με ραφιναρισμένη ζάχαρη είναι ένας αξιόλογος στόχος. Αλλά μην το σκέφτεστε ως «αποτοξίνωση» –θα πρέπει να είναι μια μόνιμη αλλαγή στον τρόπο ζωής σας. Ο ασφαλέστερος τρόπος για να κάνετε «αποτοξίνωση» από την επεξεργασμένη ζάχαρη είναι να αυξήσετε την πρόσληψη φρούτων και λαχανικών πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά. Μόλις εξαλείψετε τη ραφιναρισμένη ζάχαρη, πιθανότατα θα διαπιστώσετε ότι οι γευστικοί σας κάλυκες έγιναν πιο ευαίσθητοι -και εκτιμούν- τη φυσική γλυκύτητα των φρούτων.
