To παρακάτω κείμενο βασίστηκε σε άρθρο του James Brown, Lecturer in Biology and Biomedical Science, Aston University, The Conversation.
Μια πρόσφατη ανάλυση μιας μεγάλης μελέτης που παρατήρησε την επίδραση των τροφίμων στην υγεία σχεδόν 200.000 Αμερικανών επαγγελματιών υγείας πρότεινε ότι η κατανάλωση περισσότερης γλουτένης σχετιζόταν με χαμηλότερο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2. Είναι όμως έτσι; Μπορεί η γλουτένη να συνδέεται με θετικό τρόπο στην περίπτωση του διαβήτη; Στα ποντίκια οι μελέτες δείχνουν ότι η γλουτένη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης είτε διαβήτη τύπου 1 είτε διαβήτη τύπου 2.
Ένας σημαντικός αριθμός δημοσιευμένων ερευνών εξέτασε τους πιθανές σχέσεις μεταξύ κοιλιοκάκης και διαβήτη τύπου 1 όπου το πάγκρεας παράγει ελάχιστη ή καθόλου ινσουλίνη. Αυτό οδήγησε στην ανακάλυψη ότι συχνά μοιράζονται παρόμοιους γενετικούς δείκτες που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι αν και η κοιλιοκάκη ήταν πιο συχνή σε άτομα με διαβήτη τύπου 1, δεν υπήρχαν περισσότερες περιπτώσεις κοιλιοκάκης σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 (που συνήθως εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή) από ό,τι στον γενικό πληθυσμό.
Ωστόσο, ενώ μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι η γλουτένη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1, οι μελέτες σε ανθρώπους δεν έχουν βρει κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα. Μια μεγάλη ανασκόπηση που διερεύνησε το πότε χορηγήθηκε στα βρέφη για πρώτη φορά γλουτένη και ο κίνδυνος να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 1 δεν βρήκε κάποια σχέση, εκτός εάν τα βρέφη τρέφονταν με στερεές τροφές, τους τρεις πρώτους μήνες -ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει την εισαγωγή στερεών τροφών μετά από τους έξι μήνες. Και σε μελέτες ζώων για τον διαβήτη τύπου 2, έχει προταθεί ότι η γλουτένη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη.
Οι μελέτες σε ποντίκια είναι ενδιαφέρουσες, αλλά πρέπει να δούμε δεδομένα από ανθρώπους. Αυτό γίνεται συνήθως είτε σε κλινικές δοκιμές, οι οποίες μπορούν να αξιολογήσουν την αιτιότητα (ότι το ένα πράγμα προκάλεσε το άλλο), είτε σε μελέτες παρατήρησης, όπου προσδιορίζουν μόνο συσχετίσεις, -δηλαδή δύο πράγματα εμφανίζονται μαζί αλλά αυτό δεν αποτελεί απόδειξη ότι το ένα προκαλεί το άλλο, αλλά ακόμα και αν είναι έτσι δεν μπορεί να βρεθεί ποιο προκάλεσε το άλλο.
Μια έρευνα εξέτασε δεδομένα από τρεις μεγάλες μελέτες που ξεκίνησαν πριν από 40 χρόνια: τη Nurses’ Health Study και συνεχίστηκαν με τη μελέτη Nurses’ Health Study II (1989) και την Health Professionals Follow Up Study (1986). Αυτές οι παρατηρητικές μελέτες εξέτασαν την επίδραση της διατροφής στη μακροπρόθεσμη υγεία. Τα τελευταία νέα -που υποδηλώνουν ότι η γλουτένη μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2- αναφέρθηκαν σε συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας. Το πλήρες ερευνητικό έγγραφο δεν είναι άμεσα διαθέσιμο, επομένως πρέπει να βασιστούμε σε ένα δελτίο τύπου. Αυτό ανέφερε ότι το 20% των ατόμων με την υψηλότερη πρόσληψη γλουτένης είχαν 13% χαμηλότερο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με τα άτομα που έτρωγαν λιγότερο από 4 γραμμάρια την ημέρα (ισοδυναμεί με λιγότερο από δύο φέτες ψωμί). Έτσι, φαίνεται ότι η πρόσληψη γλουτένης είναι προστατευτική έναντι της ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2.
Ωστόσο, μια πιθανή εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι αυτή η θετική συσχέτιση είναι αποτέλεσμα των δημητριακών τα οποία περιέχουν γλουτένη. Ίσως, τα δημητριακά ολικής άλεσης -σιταριού, κριθαριού και σίκαλης- θα μπορούσε να είναι υπεύθυνα για τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης διαβήτη γιατί είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και μια σειρά από βιταμίνες όπως η βιταμίνη Ε καθώς και ορισμένα μέταλλα, όπως είναι το μαγνήσιο. Αλλά τα δημητριακά αποτελούν επίσης πηγές γλουτένης. Απόδειξη αυτού μπορεί να φανεί σε προηγούμενη ανάλυση των ίδιων δεδομένων, η οποία διαπίστωσε πως όσοι κατανάλωναν τα περισσότερα δημητριακά ολικής αλέσεως είχαν 27% μειωμένο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Είναι εύλογο ότι τα τρόφιμα που έτρωγαν οι άνθρωποι που δεν περιείχαν γλουτένη ήταν πιο πιθανό να ήταν τροφές, όπως οι τηγανητές πατάτες, και αυτό θα μπορούσε να είναι ένας παράγοντας για αυτή τη σχέση που βρέθηκε. Οι τηγανητές πατάτες δεν περιέχουν γλουτένη αλλά κάνουν αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη. Αυτό φάνηκε σε μια άλλη ανάλυση, η οποία διαπίστωσε ότι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές τηγανητής πατάτας είχαν 21% αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2.
Άρα, αυτό που φαίνεται ότι μια διατροφή με γλουτένη προστατεύει από τον διαβήτη τύπου 2 μπορεί να μην είναι καθόλου σωστό. Στην πραγματικότητα, η γλουτένη μπορεί να κάνει κακό, όπως έχει φανεί από τις μελέτες στα ποντίκια. Αλλά με βάση αυτά τα στοιχεία, η γλουτένη δεν είναι δυνατόν να κάνει τόσο πολύ κακό γιατί κάτι τέτοιο να αναιρούσε εντελώς τις θετικές επιπτώσεις των δημητριακών, κάτι που δεν προκύπτει από τις μελέτες.
Η μελέτη προτείνει ότι τα άτομα που δεν έχουν συμπτώματα, έτσι ώστε να αποφεύγουν τη γλουτένη (δεν έχουν κοιλιοκάκη, αλλεργία στο σιτάρι ή άλλες ευαισθησίες στη γλουτένη), ο περιορισμός της πρόσληψης των δημητριακών ολικής άλεσης μπορεί να είναι επιβλαβή καθώς περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Εκτός και αν αντικαταστήσετε τα δημητριακά με άλλες υγιεινές τροφές που δεν έχουν γλουτένη όπως π.χ. η βρώμη. Αυτή είναι μια καλή ιδέα αλλά τα πράγματα κρίνονται στην πράξη, από το πόσο εφαρμόσιμα είναι. Μπορείτε να τρώτε ψωμί από καλαμπόκι ή από βρώμη αλλά το θέμα είναι αν πράγματι είστε σε θέση να το τηρήσετε. Επίσης, το κινόα και το φαγόπυρο δεν περιέχουν γλουτένη. Το καλαμπόκι, αν και είναι μια καλή ιδέα έχει το μειονέκτημα να μην περιέχει ένα απαραίτητο αμινοξύ, την τρυπτοφάνη. Για μερικούς ανθρώπους είναι δύσκολο να τρώνε κάθε μέρα καλαμποκίσιο ψωμί γιατί μπορεί να μην τους αρέσει όσο η γεύση ενός σιταρένιου ψωμιού.
Ακόμα και αν δεν έχετε συμπτώματα ίσως δεν είναι κακή ιδέα να αφαιρέσετε τη γλουτένη από τη διατροφή σας. Αλλά μην κάνετε το λάθος να αντικαταστήσετε τα δημητριακά ολικής άλεσης με τροφές που έχουν πολλά λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη.
