Το παρακάτω κείμενο βασίστηκε σε άρθρο του Boye L. Jensen, Καθηγητού Φυσιολογίας στο University of Southern Denmark
Η μείωση της ποσότητας αλατιού που τρώτε είναι μία από τις σημαντικότερες συνήθειες που μπορείτε να εφαρμόσετε για να μειώσετε την αρτηριακή σας πίεση. Το πολύ αλάτι (χλωριούχο νάτριο, NaCl) από τρόφιμα όπως τσιπς, πίτσες και αλμυρά τυριά, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη αρτηριακή πίεση, ειδικά εάν έχετε νεφρική νόσο ή έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση. Αυτό είναι γνωστό εδώ και 20 χρόνια από τότε που δημοσιεύθηκε η μελέτη DASH. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι μια αλλαγή στη διατροφή με αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών, μαγνησίου, ασβεστίου και καλίου μπορεί να μειώσει σημαντικά την αρτηριακή πίεση και ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων με αυξημένη αρτηριακή πίεση. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν μεγαλύτερο όταν περιορίστηκε η πρόσληψη του νατρίου.
Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι το μυστικό για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης σε μακροπρόθεσμη βάση είναι η κατανάλωση μιας δίαιτας χαμηλής σε νάτριο και υψηλής περιεκτικότητας σε κάλιο. Αυτή η σχέση μεταξύ νατρίου και καλίου στη διατροφή είναι γνωστή ως η αναλογία Na: K.
Τρώγοντας πολύ αλάτι μακροπρόθεσμα μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και να αυξήσει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων αίματος στον εγκέφαλο και την καρδιά. Συνεπώς, οι συστάσεις για την υγεία δεν πρέπει να τρώνε περισσότερα από 5 γραμμάρια αλάτι την ημέρα και να είστε ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι εάν έχετε νεφρική νόσο ή αυξημένη αρτηριακή πίεση.
Δεν χρειάζεται να φοβάστε την μείωση του αλατιού. Μετά από μια σύντομη περίοδο σε μια δίαιτα χαμηλού αλατιού το σώμα σας δεν εκκρίνει σχεδόν καθόλου αλάτι στον ιδρώτα, στα ούρα ή στα κόπρανα. Αλλά μπορείτε να χάσετε το αλάτι αν είστε άρρωστοι, για παράδειγμα με διάρροια ή εμετό. Και σε αυτή την περίπτωση, η απώλεια αλατιού μπορεί να γίνει κρίσιμη καθώς το αλάτι ελέγχει τον όγκο του υγρού που περιβάλλει τα κύτταρα και στο αίμα, και συνεπώς μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αρτηριακή πίεση, σε σοβαρές περιπτώσεις έλλειψη παροχής αίματος σε κρίσιμα όργανα και θάνατο.
Η σχέση νατρίου και καλίου
Έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει ότι η πρόσληψη καλίου ρυθμίζει το πόσο νάτριο εκκρίνεται στα ούρα. Η υψηλή πρόσληψη καλίου αναγκάζει τα νεφρά να εκκρίνουν περισσότερο νάτριο έξω από το σώμα και αυτό εξηγεί γιατί η πρόσληψη καλίου από τη διατρφή είναι πολύ σημαντική για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Το μεγαλύτερο μέρος του νατρίου στο σώμα βρίσκεται στο αίμα και στο υγρό έξω από τα κύτταρα. Η ποσότητα του υγρών στο σώμα υπαγορεύεται από την ποσότητα του νατρίου: περισσότερο νάτριο σημαίνει περισσότερο νερό. Και αν το σώμα σας δεν μπορεί να αποβάλει το νάτριο και το συσσωρεύει, αυτό οδηγεί σε οίδημα π.χ. πρησμένα πόδια και υγρό στους πνεύμονες. Το σώμα ρυθμίζει την περιεκτικότητα σε νάτριο, ανεξάρτητα από το πόσο νάτριο τρώτε, εάν οι νεφροί λειτουργούν σωστά. Αλλά αν πάσχετε από καρδιακή, ηπατική ή νεφρική νόσο, μπορεί να συσσωρευτεί το νάτριο και να εμφανιστεί οίδημα.
Σε αντίθεση με το νάτριο, το κάλιο συγκεντρώνεται εντός των κυττάρων και λιγότερο εκτός. Αυτό συμβαίνει μέσω μιας «αντλίας» που δρα στην μεμβράνη των κυττάρων που μεταφέρει το κάλιο και το νάτριο μέσα και έξω από τα κύτταρα. Η λειτουργία αυτή περιγράφηκε από τον Δανό ερευνητή Jens Christian Skou, ο οποίος το 1997 κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Χημείας. Αν η ισορροπία του καλίου διαταραχθεί, αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο στους μυς σας. Για παράδειγμα, η χαμηλή συγκέντρωση καλίου στο αίμα οδηγεί σε μειωμένη μυϊκή δύναμη.
Σε αντίθεση με το νάτριο, οι μικρές αλλαγές στη συγκέντρωση του καλίου μπορεί να είναι θανατηφόρες. Η κανονική συγκέντρωση καλίου στο πλάσμα του αίματος κυμαίνεται μεταξύ 3,5 και 4 millimoles ανά λίτρο, αλλά οι μισές ή διπλές αυτές οι συγκεντρώσεις είναι πολύ επικίνδυνες. Για παράδειγμα, μερικές αμερικανικές πολιτείες χρησιμοποιούν ενέσεις καλίου για να εκτελέσουν φυλακισμένους σε θάνατο καθώς το υπερβολικό κάλιο στο αίμα οδηγεί σε καρδιακή ανακοπή.
Όπως και με το νάτριο, τα νεφρά διατηρούν την ισορροπία του καλίου στο σώμα μας. Ακόμα και αν καταναλώσετε μια θανατηφόρα δόση καλίου, μη φοβάστε δεν θα πεθάνετε. H ινσουλίνη βοηθά στη μεταφορά όχι μόνο της γλυκόζης αλλά και του καλίου στα κύτταρα του σώματος ενώ τα νεφρά το εκδιώκουν στα ούρα αν είναι υπερβολικό. Αντίθετα, τα νεφρά διατηρούν το κάλιο αν τα επίπεδα έχουν μειωθεί λόγω διάρροιας ή εμετού. Αλλά εάν τα νεφρά σας δεν λειτουργούν σωστά, η αύξηση της συγκέντρωσης καλίου μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε λίγες μέρες.
Στα νεφρά υπάρχουν ευαίσθητοι αισθητήρες που αντιλαμβάνονται τη συγκέντρωσή του καλίου στο αίμα. Σ’ αυτόν τον μηχανισμό εμπλέκεται και τα νάτριο. Αν έχετε λίγο κάλιο στο σώμα, οι αισθητήρες λένε στα νεφρά να απορροφούν περισσότερο νάτριο, το οποίο στη συνέχεια ελαχιστοποιεί την απώλεια καλίου. Αντίθετα, αν τρώτε πολύ κάλιο, το σώμα διατηρεί λιγότερο νάτριο προκειμένου να προωθήσει την απέκκριση του καλίου. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να εξηγήσει γιατί μια διατροφή πλούσια σε κάλιο μειώνει την αρτηριακή πίεση: οδηγεί στην έκκριση περισσότερου νατρίου στα ούρα. Το συμπέρασμα είναι ότι η κατανάλωση άφθονου καλίου είναι εξίσου σημαντική με την πρόσληψη νατρίου. Το κάλιο βρίσκεται κυρίως στα φρούτα όπως βερίκοκα, μπανάνες, εσπεριδοειδή, δαμάσκηνα, σε λαχανικά και ξηρούς καρπούς και τα ψάρια.
