Υπάρχουν πολλές συζητήσεις για τα μακροθρεπτικά συστατικά. Συζητήσεις για τα τρανς λιπαρά έναντι κορεσμένων και των τελευταίων έναντι των πολυακόρεστων λιπαρών και έναντι των υδατανθράκων. Όμως η εκτίμηση μιας διατροφής για το κατά πόσο υγιεινή είναι δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τα μακροθρεπτικά συστατικά της, δηλαδή από τους πόσους υδατάνθρακες, λίπη και πρωτεΐνες περιέχει. Εξαρτάται από το είδος των τροφών που περιέχει.
Σε μια δημοσίευση στο περιοδικό Cell Metabolism, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως όταν το 30% των θερμίδων περιοριζόταν λόγω της περικοπής των λιπών (δίαιτες με υψηλότερη πρόσληψη υδατανθράκων), οι συμμετέχοντες στη μελέτη έχασαν περισσότερο σωματικό λίπος σε σύγκριση με την ίδια ποσότητα που περιοριζόταν λόγω περικοπής υδατανθράκων (δίαιτες με υψηλότερη πρόσληψη λίπους). Αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε έναν τύπο σχολαστικής μεταβολικής έρευνας, η οποία είναι δαπανηρή αλλά πολύτιμη για τη διερεύνηση της ανθρώπινης φυσιολογίας. Αλλά όπως πολλές διατροφικές αναλύσεις, μπορεί να ρίχνει φως με λάθος τρόπο. Σημασία δεν έχει να μειωθεί το λίπος, γενικά, αλλά να εντοπιστούν τα συγκεκριμένα λιπαρά τρόφιμα που πρέπει να περικοπούν. Ίσως αν είχε επίσης περικοπεί το 30% του λίπους λόγω άλλων τροφίμων, μπορεί να μην υπήρχε το ίδιο αποτέλεσμα.
Η πιο σημαντική πτυχή οποιασδήποτε δίαιτας είναι ότι πρέπει να είναι υγιεινή και συγχρόνως αρκετά πρακτική για να την ακολουθείτε για το υπόλοιπο της ζωής σας. Δεν υπάρχει μαγικός τρόπος απώλειας βάρους. Ενώ μερικοί άνθρωποι βρίσκουν πιο εύκολο να κόψουν τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, άλλοι βρίσκουν πιο εύκολο να αποφύγουν τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Εάν πρέπει να χάσετε βάρος, η μείωση της τροφής είναι αυτό που βοηθά. Λίγοι άνθρωποι μπορούν να ακολουθήσουν οποιαδήποτε ακραία δίαιτα για όλη τους τη ζωή, επομένως αυτό που κόβετε έχει σημασία για την μακροπρόθεσμη επιτυχία.
Οι επιλογές που βασίζονται μόνο σε μακροθρεπτικά συστατικά (τροφές που απαιτούνται σε μεγάλες ποσότητες στη διατροφή, όπως λίπη, υδατάνθρακες και πρωτεΐνες) χάνουν σημαντικές πτυχές της υγιεινής διατροφής. Για παράδειγμα, οι τροφές που περιέχουν πολλούς υδατάνθρακες μπορεί να είναι αξιόλογες επιλογές αλλά μπορεί να είναι και junk food. Υπάρχουν διατροφικά αξιόλογες επιλογές, όπως τα όσπρια, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα φρούτα, και το γιαούρτι, αλλά υπάρχει και μια τεράστια γκάμα τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή επεξεργασμένα άμυλα με ελάχιστα ή καθόλου μικροθρεπτικά συστατικά. Όταν μιλάμε μόνο για περικοπή υδατανθράκων δεν γίνεται διάκριση μεταξύ καλών και κακών επιλογών.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα λίπη. Πηγές ακόρεστων λιπαρών όπως ξηροί καρποί, σπόροι, αβοκάντο ή εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, έχουν αποδεδειγμένα οφέλη για την υγεία. Αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για τα οφέλη του λαρδιού, της κρέμας, των λιπαρών φαστ φουντ τροφών ή των λιπαρών σνακ. Τα περισσότερα φαστ φουντ έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και αλάτι και στερούνται φυτικών ινών. Και όχι μόνο στερούνται σε μεγάλο βαθμό τα λαχανικά (εκτός από το περίεργο αγγουράκι), αλλά συχνά αντικαθιστούν τα γεύματα που θα μπορούσαν να περιέχουν λαχανικά. Τα μπισκότα, τα κέικ, τα αρτοσκευάσματα, τα πολλά επιδόρπια και τα είδη ζαχαροπλαστικής προσφέρουν υψηλά επίπεδα ανθυγιεινών λιπαρών, καθώς και ζάχαρη και επεξεργασμένα άμυλα.
Οι θεωρήσεις που βασίζονται σε μακροθρεπτικά συστατικά είναι απλώς πολύ γενικές για να έχουν νόημα. Αυτό είναι εμφανές στις λεγόμενες μετα-αναλύσεις που αποτυγχάνουν να αναφέρουν όλες τις πτυχές μιας δίαιτας. Μια ανασκόπηση, για παράδειγμα, βρήκε ότι το κορεσμένο λίπος δεν σχετίζεται με καρδιαγγειακές παθήσεις. Αυτό όμως δεν πρέπει να αθωώνει τις τροφές που κάνουν κακό στην υγεία και έχουν πολλά κορεσμένα λίπη όπως είναι οι τροφές φαστ φουντ. Μια άλλη ανασκόπηση απέτυχε επίσης να δείξει σαφή συσχέτιση μεταξύ της υψηλότερης πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών και της θνησιμότητας από κάθε αιτία, καρδιακές παθήσεις, ισχαιμικών εγκεφαλικών ή διαβήτη τύπου 2, αν και οι συγγραφείς δεν μπόρεσαν να αποκλείσουν με βεβαιότητα τον αυξημένο κίνδυνο θανάτων από καρδιακές παθήσεις. Σημείωσαν όμως ότι η βεβαιότητα των συσχετίσεων μεταξύ κορεσμένων λιπαρών και των αποτελεσμάτων ήταν «πολύ χαμηλή», που σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουμε ακόμη τη σχέση μεταξύ κορεσμένων λιπαρών και ασθενειών.
Δεν είναι όλα τα τρόφιμα ίδια, και ας ελπίσουμε ότι η περαιτέρω έρευνα θα κάνει διάκριση μεταξύ των τροφίμων που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα επεξεργασμένα κρέατα μπορεί να έχουν περισσότερες βλαβερές συνέπειες από το νωπό κρέας. Και ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως το γιαούρτι και το τυρί, μπορεί επίσης να έχουν οφέλη για την υγεία της καρδιάς σε σύγκριση με το βούτυρο.
Επίσης, η αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών με ζάχαρη ή επεξεργασμένα άμυλα φαίνεται πως δεν είναι απλώς άχρηστη αλλά χειρότερη για την πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων. Άρα όταν η βιομηχανία τροφίμων αντικαθιστά το λίπος ενός προϊόντος με ζάχαρη, αυτό μπορεί να είναι χειρότερο. Δυστυχώς, οι διατροφικές οδηγίες που συνιστούσαν τον περιορισμό των κορεσμένων λιπών, δεν συνιστούσαν πάντα και τον περιορισμό των προϊόντων που αντικαθιστούσαν τα κορεσμένα λίπη με ζάχαρη.
Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, η κατανάλωση ζάχαρης παραμένει υψηλή, ενώ η πρόσληψη λαχανικών, οσπρίων, φρούτων, ξηρών καρπών και δημητριακών ολικής αλέσεως είναι χαμηλή. Και ενώ οι προσλήψεις μακροθρεπτικών συστατικών σε χώρες όπως η Αυστραλία μπορεί να φαίνονται καλές (31% της ενέργειας από λίπος και 44% από υδατάνθρακες), εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα με τα είδη και τις ποσότητες των τροφίμων που καταναλώνουμε. Το πρόχειρο φαγητό και τα ποτά καταναλώνονταν κάποτε μόνο ως περιστασιακή απόλαυση, αλλά τώρα συνεισφέρουν σημαντικά στη διατροφή τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών -στην Αυστραλία, το 35% της ενεργειακής πρόσληψης των ενηλίκων και το 41% των παιδιών. Η πρόσληψη ειδών ζαχαροπλαστικής, αμυλούχων, λιπαρών, αλμυρών σνακ έχει επίσης αυξηθεί.
Κοιτάζοντας τα μακροθρεπτικά συστατικά στις ετικέτες των τροφίμων σίγουρα δεν χάνετε το χρόνο σας αλλά εστιάστε επίσης στο τί είδους τρόφιμο είναι αυτό. Σκεφτείτε τις δεκάδες μελέτες για τη μεσογειακή δίαιτα, συμπεριλαμβανομένων τυχαιοποιημένων δοκιμών, όπου η περιεκτικότητα σε λίπος και υδατάνθρακες ποικίλλει, αλλά η αξία για την υγεία εξαρτάται από συγκεκριμένα τρόφιμα: εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς, λαχανικά, φρούτα, δημητριακά και όσπρια και χαμηλή πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων προϊόντων. Το μήνυμα είναι ότι πρέπει να σταματήσουμε να ασχολούμαστε τόσο πολύ με τα μακροθρεπτικά συστατικά και να σκεφτούμε ποια τρόφιμα είναι υγιεινά και ποια όχι.
