Είναι γνωστό ότι ο καλός ύπνος γίνεται πιο δύσκολος όσο μεγαλώνουμε, αλλά η υποκείμενη βιολογία για το γιατί συμβαίνει αυτό δεν έχει γίνει καλά κατανοητή.
Μια ομάδα Αμερικανών επιστημόνων έχει τώρα εντοπίσει πώς το κύκλωμα του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη ρύθμιση του ύπνου και της εγρήγορσης υποβαθμίζεται με την πάροδο του χρόνου στα ποντίκια, κάτι που, όπως λένε, ανοίγει το δρόμο για καλύτερα φάρμακα στους ανθρώπους.
«Περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους ηλικίας 65 ετών και άνω παραπονιούνται για την ποιότητα του ύπνου», δήλωσε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, Luis de Lecea, ο οποίος συνέγραψε μια μελέτη σχετικά για τον ύπνο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η στέρηση ύπνου συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο κακών αποτελεσμάτων υγείας, από υπέρταση έως καρδιακές προσβολές, διαβήτη, κατάθλιψη και συσσώρευση εγκεφαλικής πλάκας που συνδέεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Η αϋπνία αντιμετωπίζεται συχνά με μια κατηγορία φαρμάκων που είναι γνωστά ως υπνωτικά, αλλά αυτά δεν λειτουργούν πολύ καλά στον ηλικιωμένο πληθυσμό.
Για τη νέα μελέτη, ο de Lecea και οι συνεργάτες του αποφάσισαν να διερευνήσουν τις υποκρετίνες (hypocretins), βασικές χημικές ουσίες του εγκεφάλου που παράγονται από ένα μικρό σύμπλεγμα νευρώνων στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, μια περιοχή που βρίσκεται μεταξύ των ματιών και των αυτιών. Από τα δισεκατομμύρια νευρώνες στον εγκέφαλο, μόνο περίπου 50.000 παράγουν υποκρετίνες. Το 1998, ο de Lecea και άλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι υποκρετίνες μεταδίδουν σήματα που παίζουν ζωτικό ρόλο στη σταθεροποίηση της εγρήγορσης.
Δεδομένου ότι πολλά είδη βιώνουν κατακερματισμένο ύπνο καθώς γερνούν, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι οι ίδιοι μηχανισμοί παίζουν ρόλο στα διάφορα θηλαστικά. Επίσης, προηγούμενη έρευνα είχε δείξει ότι η υποβάθμιση των υποκρετινών οδηγεί σε ναρκοληψία σε ανθρώπους, σκύλους και ποντίκια.
Η ερευνητική ομάδα επέλεξε νεαρά (τρεις έως πέντε μηνών) και ηλικιωμένα (18 έως 22 μηνών) ποντίκια και χρησιμοποίησε φως που μεταφέρονταν από οπτικές ίνες για να διεγείρει συγκεκριμένους νευρώνες. Κατέγραψαν τα αποτελέσματα χρησιμοποιώντας τεχνικές απεικόνισης. Αυτό που βρήκαν ήταν ότι τα ηλικιωμένα ποντίκια είχαν χάσει το 38% των υποκρετινών σε σύγκριση με τα νεότερα ποντίκια.
Ανακάλυψαν επίσης ότι οι υποκρετίνες που παρέμειναν στα ηλικιωμένα ποντίκια ήταν πιο διεγερτικές και πιο εύκολα ενεργοποιημένες, καθιστώντας τα ζώα πιο επιρρεπή στο να ξυπνήσουν.
Αυτό μπορεί να οφείλεται στη φθορά με την πάροδο του χρόνου των «καναλιών καλίου», που είναι βιολογικοί διακόπτες ενεργοποίησης-απενεργοποίησης κρίσιμοι για τις λειτουργίες πολλών τύπων κυττάρων. «Οι νευρώνες τείνουν να είναι πιο ενεργοί και να πυροδοτούνται περισσότερο, και αν πυροδοτούνται περισσότερο, ξυπνάτε πιο συχνά», είπε ο de Lecea.
Ο εντοπισμός της συγκεκριμένης οδού που ευθύνεται για την απώλεια ύπνου θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερα φάρμακα, υποστήριξαν η Laura Jacobson και ο Daniel Hoyer, από το Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης και Ψυχικής Υγείας της Αυστραλίας Florey, σε ένα άρθρο σχολιασμού. Οι τρέχουσες θεραπείες, όπως τα υπνωτικά, «μπορούν να προκαλέσουν γνωστική έκπτωση» και τα φάρμακα που στοχεύουν στο συγκεκριμένο κανάλι μπορεί να λειτουργήσουν καλύτερα, είπαν.
Θα πρέπει να δοκιμαστούν σε κλινικές δοκιμές νέα φάρμακα -αλλά ένα υπάρχον φάρμακο γνωστό ως ρετιγκαμπίνη, το οποίο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της επιληψίας και το οποίο στοχεύει σε μια παρόμοια οδό- μπορεί να είναι πολλά υποσχόμενο, είπε ο de Lecea.
Πηγή: Hyperexcitable arousal circuits drive sleep instability during aging, Science (2022). DOI: 10.1126/science.abh3021.
