Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια ασθένεια που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους. Το 2020, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) στις ΗΠΑ ανέφεραν ότι ο συνολικός επιπολασμός της παχυσαρκίας σε αυτή τη χώρα από το 2017 έως το 2018 ήταν 42,5%. Η ανάπτυξη του διαβήτη τύπου 2 είναι μια επιπλοκή της παχυσαρκίας (και ιδιαίτερα του λίπους που συγκεντρώνεται στα εσωτερικά όργανα). Η έρευνα έχει δείξει ότι ορισμένα αντιδιαβητικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της όρεξης και στην απώλεια κιλών. Η αρχή έγινε με τη σεμαγλουτίδη συνεχίστηκε με ένα νέο φάρμακο που εγκρίθηκε για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 το οποίο είναι επίσης εξαιρετικά αποτελεσματικό στη μείωση της παχυσαρκίας, την τιρζεπατίδη.
Η τιρζεπατίδη (tirzepatide), δρα σε δύο φυσικές ορμόνες που βοηθούν στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα και συμμετέχουν στην αποστολή σημάτων πληρότητας από το έντερο στον εγκέφαλο. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που έλαβαν αυτό το αντιδιαβητικό φάρμακο έχασαν σημαντικό βάρος. Η κλινική δοκιμή επικεντρώθηκε σε άτομα με παχυσαρκία χωρίς διαβήτη και διαπίστωσε ακόμη μεγαλύτερη απώλεια βάρους. Εκείνοι που έλαβαν την υψηλότερη από τις τρεις δόσεις έχασαν έως και το 21% του σωματικού τους βάρους -έως και 25 κιλά σε ορισμένες περιπτώσεις.
Τίποτα δεν έχει προσφέρει αυτό το είδος απώλειας βάρους εκτός από τη χειρουργική επέμβαση, είπε ο Δρ. Robert Gabbay, επιστημονικός υπεύθυνος της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας. Η μελέτη παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας στη Νέα Ορλεάνη και δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine.
Μια άλλη θεραπεία κατά της παχυσαρκίας που εγκρίθηκε το 2021, η σεμαγλουτίδη, της Novo Nordisk, παρείχε κατά μέσο όρο έως και 15% απώλεια βάρους. Προηγούμενες γενιές διαιτητικών φαρμάκων μείωναν μόνο κατά 5% το βάρος ενώ είχαν απαγορευτικές παρενέργειες.
«Δεν είχαμε τέτοια εργαλεία», είπε ο Gabbay. «Νομίζω ότι είναι πραγματικά συναρπαστικό». Για τους περισσότερους από τους συμμετέχοντες στη δοκιμή, οι παρενέργειες από την τιρζεπατίδη δεν ήταν σοβαρές, δήλωσε ο Jeff Emmick, αντιπρόεδρος ανάπτυξης προϊόντων για το τμήμα διαβήτη της φαρμακευτικής εταιρεία Lilly, που κατασκευάζει το φάρμακο. Περίπου το 15% των συμμετεχόντων που έλαβαν τιρζεπατίδη αποχώρησαν από τη δοκιμή των 72 εβδομάδων, και το ένα τρίτο εξ αυτών λόγω γαστρεντερικών παρενεργειών. Εν τω μεταξύ, το 26% των αυτών που έλαβαν το εικονικό φάρμακο επίσης τα παράτησαν, ίσως γιατί ήταν απογοητευμένοι από την έλλειψη απώλειας βάρους.
Στις 13 Μαΐου 2022, ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε την τιρζεπατίδη, με την εμπορική ονομασία Mounjaro, για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2. Η τιρζεπατίδη δεν είναι ακόμη διαθέσιμη για απώλεια βάρους, αλλά η Lilly ελπίζει να έχει ένα ενημερωμένο χρονοδιάγραμμα από τον FDA φέτος. Πριν εγκρίνει το φάρμακο για απώλεια βάρους, η αμερικανική ρυθμιστική αρχή μπορεί πρώτα να ζητήσει από τη Lilly να ολοκληρώσει άλλες μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη για την εξέταση της τιρζεπατίδης σε άτομα με παχυσαρκία και διαβήτη και την προσθήκη αλλαγών στον τρόπο ζωής στο θεραπευτικό σχήμα.
Η απώλεια βάρους 15-20% έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι γιατροί αντιμετωπίζουν τον διαβήτη, είπε ο Gabbay. Μια προηγούμενη μελέτη για την τιρζεπατίδη επί του διαβήτη τύπου 2 έδειξε ότι οι μισοί συμμετέχοντες παρουσίασαν ύφεση ενώ έπαιρναν το φάρμακο. «Αυτό είναι μια πιθανή αλλαγή του παιχνιδιού στον τρόπο που σκεφτόμαστε τη θεραπεία για άτομα με διαβήτη τύπου 2», είπε ο Gabbay. Αυτό που δεν είναι ακόμη γνωστό, είπε ο Gabbay, είναι εάν η ύφεση του διαβήτη που επιτυγχάνεται με αυτόν τον τρόπο μειώνει τις επιπλοκές του διαβήτη, οι οποίες περιλαμβάνουν καρδιαγγειακές παθήσεις, βλάβες νεύρων και νεφρών καθώς και ακρωτηριασμούς άκρων.
Δεν είναι σαφές εάν η τιρζεπατίδη προσφέρει τα καρδιαγγειακά οφέλη που προσφέρει η σεμαγλουτίδη, είπε ο Δρ. David Rind, γιατρός πρωτοβάθμιας περίθαλψης και επικεφαλής του Ινστιτούτου Κλινικής και Οικονομικής Επιθεώρησης που εδρεύει στη Βοστώνη. Θα ήταν χρήσιμο, είπε ο Rind, να διεξαχθεί μια δοκιμή μεταξύ των δύο φαρμάκων για να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν διαφορές στα οφέλη για την υγεία. «Το ερώτημα είναι αν η τιρζεπατίδη είναι καλύτερη από τα άλλα φάρμακα (για την απώλεια βάρους). Υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι, αλλά δεν έχει αποδειχθεί ακόμα».
Σίγουρα η τιρζεπατίδη έκανε τη διαφορά για τη Mary Bruehl, 63 ετών, από το Norman της Οκλαχόμα. Η Bruehl συμμετείχε στη δοκιμή για την τιρζεπατίδη τον Αύγουστο του 2019, επειδή είχε ακούσει ότι η απώλεια βάρους μπορεί να ήταν μια παρενέργεια του φαρμάκου. Μετά από χρόνια «κάνω τα πάντα σωστά», είπε η Bruehl αλλά μια αντικατάσταση ισχίου την είχε σχεδόν ακινητοποιήσει, κάτι που οδήγησε σε αύξηση βάρους λόγω καθιστικής ζωής. «Απλώς φαινόταν ότι δεν μπορούσα να κάνω κάτι», είπε ο Bruehl που είναι δικηγόρος και διαγνώστηκε με λιπώδη ηπατική νόσο τον Ιούνιο του 2019. Μετά από αυτό άρχισε να παραλείπει το πρωινό της -εκτός από τον καφέ- για να μειώσει τις θερμίδες και να χάσει λίγο βάρος. Ξεκινώντας την τιρζεπατίδη τον Σεπτέμβριο του 2019, άρχισε να χάνει 2 με 5 κιλά το μήνα. Μέχρι την 1η Ιουλίου 2020, είχε χάσει σχεδόν 27 κιλά, δίνοντας έτσι ένα από τα καλύτερα αποτελέσματα για το φάρμακο. Όσο περισσότερο έχανε η Bruehl, τόσο καλύτερα ένιωθε και τόσο περισσότερο ήταν σε θέση να συνεχίσει την πεζοπορία και άλλες σωματικές δραστηριότητες το Σαββατοκύριακο, κάτι που τη βοήθησε να αισθανθεί καλύτερα. Το φάρμακο την εμπόδιζε να τρώει υπερβολικά. Τελικά, η Bruehl δεν χρειαζόταν πλέον μετφορμίνη για τον διαβήτη τύπου 2 και το λιπώδες συκώτι της.
Μία παρενέργεια ήταν η ναυτία, την οποία ένιωθε η Bruehl την επόμενη μέρα μετά από κάθε εβδομαδιαία δόση τιρζεπατίδης. Ένα χάπι κατά της ναυτίας εκείνο το πρωί ήταν η λύση, είπε. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να προσαρμοστεί στο πόσο διαφορετικά την αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι μετά την απώλεια βάρους. «Έκανα κάποια συμβουλευτική για την εικόνα του σώματος και για να αντιμετωπίσω ορισμένα από τα προβλήματα που είχα», είπε, προσθέτοντας ότι χρειαζόταν χρόνο για να αποδεχτεί αυτό που έβλεπε στον καθρέφτη και να σταματήσει να αντιδρά με θυμό στα σχόλια για τη νέα της εικόνα. «Νιώθω ότι είμαι περισσότερο ο εαυτός μου τώρα», είπε. «Αυτή η δοκιμασία έδωσε πίσω τη ζωή μου».
Τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής
Η δοκιμή για την τιρζεπατίδη, που ονομάστηκε SURMOUNT-1, περιελάμβανε πάνω από 2.500 άτομα που είτε πληρούσαν τον ιατρικό ορισμό της παχυσαρκίας, με δείκτη μάζας σώματος 30 και άνω, είτε είχαν ελαφρώς χαμηλότερο ΔΜΣ και τουλάχιστον ένα πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με το βάρος. Ο μέσος ΔΜΣ για τους συμμετέχοντες ήταν 38, το 70% ήταν γυναίκες και λευκοί. Σχεδόν όλοι όσοι έλαβαν το φάρμακο είδαν βελτίωση στα επίπεδα του σακχάρου τους στο αίμα, της αρτηριακής πίεσης και των λιπιδίων. Η δοκιμή ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 και ολοκληρώθηκε παρά τη συνεχιζόμενη πανδημία της νόσου COVID-19.
Η Δρ. Ania Jastreboff, ειδικευμένη στην παχυσαρκία στο Yale Medicine, η οποία βοήθησε στη δοκιμή, είπε ότι οι ασθενείς ανταποκρίθηκαν με διάφορους τρόπους στην τιρζεπατίδη, όπως θα έκαναν και με οποιοδήποτε άλλο φάρμακο, ενώ κάποιοι δεν είχαν κανένα όφελος. Αλλά εννέα στους 10 έχασαν βάρος στην υψηλότερη δόση, στα 15 mg, κατά μέσο όρο 23-25 κιλά. Φάρμακα όπως η σεμαγλουτίδη και τώρα η τιρζεπατίδη «μας δίνουν τη δυνατότητα να φροντίζουμε πραγματικά τους ασθενείς μας με τον τρόπο που πρέπει να τους φροντίζουμε», ανέφερε η Jastreboff. «Ρυθμίζουν αποτελεσματικά τη βιολογία και βοηθούν τους ανθρώπους να αποκαταστήσουν το σωματικό τους βάρος».
Η Jastreboff είπε ότι μπόρεσε να βοηθήσει τους περισσότερους ασθενείς της σχετικά με τις παρενέργειες των νεότερων φαρμάκων απώλειας βάρους, είτε μειώνοντας ορισμένα τρόφιμα, είτε με λιγότερη συνολικά τροφή. Αν τρώτε πέρα από το σημείο της πληρότητας, με αυτά τα φάρμακα, είπε η Jastreboff «θα νιώσετε σαν να φάγατε τρία δείπνα. Και πρόσθεσε ότι συχνά πρέπει να βοηθά τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν την αυτοκατηγορία που νιώθουν επειδή κουβαλούν επιπλέον κιλά. Η παχυσαρκία δεν είναι κάποια δικό μας σφάλμα, αλλά μια μάχη ενάντια στην επιθυμία της βιολογίας να διατηρήσει τα περιττά κιλά. «Αυτά τα φάρμακα στοχεύουν σε αυτή τη φυσιολογία με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα», είπε η Jastreboff.
Οι ασθενείς θα πρέπει να συνεχίσουν να παίρνουν τα φάρμακα απώλειας βάρους, όπως συμβαίνει και με φάρμακα για τη θεραπεία άλλων χρόνιων παθήσεων (π.χ. διαβήτης, υψηλή χοληστερόλη, υψηλή αρτηριακή πίεση). Είναι πιθανό ότι από τη στιγμή που οι ασθενείς θα καταφέρουν να διατηρήσουν ένα χαμηλότερο βάρος για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, θα μπορούν να συνεχίσουν με χαμηλότερη δόση αλλά αυτό πρέπει να μελετηθεί.
Ένα εμπόδιο για πολλούς ανθρώπους είναι η τιμή αυτών των φαρμάκων απώλειας βάρους. Είναι πολύ νωρίς για να μάθουμε τί τιμή θα ορίσει η Lilly για την τιρζεπατίδη. Το Mounjaro, το ίδιο φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του διαβήτη πωλείται λίγο λιγότερο από 1.000 δολάρια το μήνα. Η σεμαγλουτίδη βγήκε στην αγορά πέρυσι για απώλεια βάρους και έκτοτε υπάρχει έλλειψη. Κοστίζει περίπου 1.600 δολάρια το μήνα για τη δόση απώλειας βάρους των 2,4 mg, η οποία είναι υψηλότερη από τις δόσεις των 1 ή 2 mg που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2. Όπως και άλλα φάρμακα απώλειας βάρους, η σεμαγλουτίδη δεν καλύπτεται από πολλά ασφαλιστικά προγράμματα.
Πιθανότατα ο ασθενής θα χρειαστεί να παίρνει για πάντα αυτά τα φάρμακα, την σεμαγλουτίδη ή την τερζεπατίδη για να κρατήσει το βάρος του χαμηλά, όπως συμβαίνει όταν έχει κληρονομικό κίνδυνο για διαβήτη. Η άσκηση και η προσεκτική διατροφή θα πρέπει επίσης να είναι μέρος της συνεχιζόμενης αγωγής. Αυτό θα χρειαστεί αφοσίωση για μια ζωή.
Πηγές: Tirzepatide Once Weekly for the Treatment of Obesity, New England Journal of Medicine (2022). DOI: 10.1056/NEJMoa2206038. Shifting Tides Offer New Hope For Obesity, New England Journal of Medicine (2022). DOI: 10.1056/NEJMe2206939.
