Του Andrew Brown, καθηγητή στο School of Biotechnology and Biomolecular Sciences, UNSW Σίντεϊ.
Η κατανάλωση χαμηλών υδατανθράκων μπορεί και να μιμηθεί τις επιπτώσεις του GHB -του ναρκωτικού που είναι πιο γνωστό ως φαντασία ή υγρή έκσταση- στον εγκέφαλο. Το GHB μειώνει το άγχος αλλά μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες, όπως απώλεια συνείδησης, επιληπτικές κρίσεις και θάνατο.
Μια κετογονική δίαιτα είναι αυτή που συνήθως περιορίζει τους υδατάνθρακες κάτω από 50 γραμμάρια την ημέρα. Αυτό είναι ένα φλιτζάνι ρύζι, δύο φέτες ψωμί ή περίπου το 10% των συνολικών ημερήσιων ενεργειακών αναγκών.
Μια δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες προκαλεί μια μεταβολική αλλαγή. Καίτε πολύ περισσότερο λίπος από υδατάνθρακες. Αυτό συνήθως διαρκεί μερικές ημέρες σε μια διαδικασία γνωστή ως διατροφική κέτωση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το σώμα σας πιστεύει ότι λιμοκτονεί. Μόλις εξαντλήσει τα περισσότερα από τα αποθέματα γλυκόζης (υδατάνθρακες), το σώμα διεγείρει τη διάσπαση του αποθηκευμένου λίπους σε λιπαρά οξέα και τα απελευθερώνει στο αίμα. Όταν τα λιπαρά οξέα φτάνουν στο συκώτι, μετατρέπονται σε ακετοξικό οξύ, ένα καύσιμο που ανήκει σε μια οικογένεια ουσιών που ονομάζονται κετόνες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι δίαιτες πολύ χαμηλών υδατανθράκων ονομάζονται κετογονικές.
Το ακετοξικό διασπάται σε διοξείδιο του άνθρακα και ακετόνη, τον δύσοσμο διαλύτη που είναι περισσότερο γνωστός για την ικανότητά του να αφαιρεί το βερνίκι νυχιών. Αυτός είναι ο λόγος που όσοι κάνουν δίαιτα με πολύ χαμηλούς υδατάνθρακες και τα άτομα που νηστεύουν έχουν συχνά μια μυρωδιά αναπνοής που μοιάζει με ακετόνη. Ένα υγιές συκώτι ελαχιστοποιεί την απώλεια ακετόνης μέσω των πνευμόνων μετατρέποντας το μεγαλύτερο μέρος του ακετοξικού οξέος που παράγει σε μια πιο σταθερή κετόνη που ονομάζεται β-υδροξυβουτυρικό ή BHB. Από αυτό το μόριο μπορεί να προέρχονται ν τα αισθήματα ευφορίας.
Το BHB, το οποίο παράγει το σώμα σας κατά τη διάρκεια μιας δίαιτας πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, μοιάζει πολύ με το GHB, το ναρκωτικό με ψυχοδραστικά αποτελέσματα. Το BHB είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το GHB, τον φυσικώς απαντώμενο νευροδιαβιβαστή, που ονομάζεται γάμμα-υδροξυβουτυρικό, και που σε συνθετική μορφή χρησιμοποιείται ως ψυχαγωγικό ναρκωτικό. Το BHB και το GHB έχουν ακριβώς τον ίδιο χημικό τύπο. Και τα δύο αποτελούνται από 15 άτομα, με τη μόνη διαφορά να είναι η θέση ενός ατόμου υδρογόνου και οξυγόνου. Δεν προκαλεί έκπληξη, επομένως, ότι τα δύο μόρια μοιράζονται τον ίδιο μεταφορέα στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, τον ιστό που προστατεύει τον εγκέφαλο.
Κατά τη διάρκεια της διατροφικής κέτωσης, το BHB μπορεί να φτάσει σε υψηλά επίπεδα στον εγκέφαλο, όπου μπορεί να συνδεθεί στους ίδιους υποδοχείς που μειώνουν το άγχος με το GHB. Λόγω της χημικής συγγένειας, υπάρχουν παρόμοια αποτελέσματα. Δεν υπάρχουν αναφορές ότι τα συμπληρώματα BHB ή οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων προκαλούν οποιαδήποτε από τις παρενέργειες του GHB.
Ποια στοιχεία υπάρχουν ότι το BHB που παράγεται από το συκώτι από άτομα που ακολουθούν δίαιτα πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες έχει ευφορικά αποτελέσματα που μοιάζουν με αυτά που προκαλεί το GHB στον εγκέφαλο;
Τα πρώτα στοιχεία που αποδίδονται στην κέτωση αναφέρθηκαν από τον Walter Bloom, ο οποίος πρωτοστάτησε στις θεραπευτικές νηστείες για την παχυσαρκία τη δεκαετία του 1950. Μετά από αρκετές ημέρες χωρίς φαγητό, οι ασθενείς του έχασαν την όρεξή τους, ένιωσαν εξαιρετικά καλά και παρουσίασαν μια ήπια μέθη. Ο Bloom υπέθεσε ότι το ακετοξικό οξύ είχε προκαλούσε μια ανεξήγητη χαρά. Άλλοι άνθρωποι έχουν παρατηρήσει παρόμοια αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων τριών Σκωτσέζων γιατρών των οποίων οι ασθενείς νήστευαν έως και 249 ημέρες τη δεκαετία του 1960. Μετά από αρκετές ημέρες χωρίς φαγητό, η όρεξή τους υποχώρησε και όλοι οι ασθενείς ένιωσαν μια αυξημένη αίσθηση ευεξίας που σε ορισμένους ισοδυναμούσε με ευφορία.
Δυστυχώς, δεν έχουν διεξαχθεί μελέτες για την ευφορία που αναφέρεται από άτομα που κάνουν δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων. Έτσι, οι ερευνητές δεν γνωρίζουν την ακριβή αιτία αυτών των συναισθημάτων. Το ακετοξικό οξύ, η ακετόνη και το BHB, ή οποιοσδήποτε από τους μεταβολίτες τους, μπορεί να εμπλέκονται, καθώς και οι επιπτώσεις του χαμηλού σακχάρου στο αίμα, το οποίο μπορεί να προκαλέσει ευφορία, ζαλάδα και ίλιγγο.
Αν όμως σκέφτεστε να κάνετε μια δίαιτα με πολύ χαμηλούς υδατάνθρακες για να έχετε ευφορία, προσέξτε. Μια μελέτη σε παιδιά έδειξε παρενέργειες όπως απώλεια ασβεστίου από τα οστά, αυξημένο κίνδυνο πέτρας στα νεφρά και καθυστέρηση της ανάπτυξης.
