Το σελήνιο είναι ένα απαραίτητο μικροθρεπτικό συστατικό για την ανθρώπινη ζωή, καθώς απαιτείται για τη σύνθεση του 21ου αμινοξέος, της σεληνοκυστεΐνης, το καθοριστικό χαρακτηριστικό των 25 σεληνοπρωτεϊνών που έχουν αναγνωριστεί στον άνθρωπο. Οι σεληνοπρωτεΐνες είναι κρίσιμες για την αντιοξειδωτική απόκριση, καθώς και για τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και των ορμονών του θυρεοειδούς, καθώς και για την αποτοξίνωση των βαρέων μετάλλων αλλά περίπου οι μισές από αυτές παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες.
Τα οφέλη και οι κίνδυνοι του σεληνίου έχουν συζητηθεί τα τελευταία χρόνια, επειδή ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από τον καρκίνο και τις καρδιακές παθήσεις. Το σελήνιο είναι απαραίτητο θρεπτικό συστατικό και αντιοξειδωτικό, αλλά οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ της ποσότητας που χρειάζεται το σώμα και της ποσότητας που είναι επιβλαβής. Η συνιστώμενη διατροφική δόση για το σελήνιο είναι 55 μικρογραμμάρια (mcg) την ημέρα για τους ενήλικες ενώ η ημερήσια πρόσληψη δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 400 mcg.
Η ανεπαρκής πρόσληψη σεληνίου, η οποία επηρεάζει έναν στους επτά ανθρώπους στον κόσμο, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου, νευροεκφυλιστικών ασθενειών και δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς. Αυτό οδήγησε σε εμπειρικές συμβουλές υγείας που συνιστούν την αύξηση της πρόσληψης σεληνίου μέσω της διατροφής ή των συμπληρωμάτων. Ως αποτέλεσμα, τα συμπληρώματα σεληνίου καταναλώνονται ευρέως από πολλούς ανθρώπους που πιστεύουν ότι «όσο περισσότερο τόσο καλύτερα». Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η υψηλή κατανάλωση σεληνίου σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης και η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος, καθώς και η θνησιμότητα από κάθε αιτία. Αυτές οι μελέτες επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι τα αποτελέσματα του σεληνίου στο ανθρώπινο σώμα ακολουθούν μια καμπύλη σχήματος U, που σημαίνει ότι η πρόσληψη εντός του σωστού εύρους είναι κρίσιμη για την ανθρώπινη ευημερία.
Τα πρώτα στοιχεία που συνέδεσαν την υψηλή κατανάλωση σεληνίου και τον διαβήτη τύπου 2 προήλθαν από μια δευτερεύουσα ανάλυση μιας δοκιμής που δημοσιεύθηκε το 2007, όπου χορηγήθηκε σελήνιο (200 mcg την μέρα) σε πάνω από 1.200 ασθενείς με καρκίνο του δέρματος χωρίς μελάνωμα, με στόχο να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των συμπληρωμάτων σεληνίου για πρόληψη του καρκίνου. Μετά από 7,7 χρόνια παρέμβασης, δεν παρατηρήθηκαν προστατευτικές επιδράσεις από το σελήνιο και, ως απροσδόκητο δευτερεύον αποτέλεσμα της δοκιμής, οι ερευνητές ανέφεραν αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 στην ομάδα του σεληνίου κατά 55%, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διακοπεί η μελέτη.
Οι διαβητικοί πρέπει να προσέχουν το σελήνιο
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2009 διαπίστωσε ότι οι διαβητικοί είχαν υψηλότερα επίπεδα σεληνίου. Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τους επιδημιολόγους του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, εξέτασε το ποσοστό διαβήτη και τα επίπεδα σεληνίου σε 917 άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών που συμμετείχαν σε μια εθνική μελέτη υγείας που διεξήχθη από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ το 2003 και το 2004. Οι περισσότεροι είχαν πολύ σελήνιο στο αίμα τους, αλλά εκείνοι με διαβήτη είχαν σημαντικά περισσότερο. Καθώς βρέθηκε ότι οι Αμερικανοί με διαβήτη έχουν υψηλά επίπεδα σεληνίου στο σώμα τους, αυτό έκανε τους ειδικούς να υποψιαστούν ότι θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη της νόσου. Οι περισσότεροι Αμερικανοί καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες σεληνίου -περισσότερο από κατοίκους άλλων χωρών- επειδή το έδαφος σε μεγάλο μέρος της χώρας περιέχει υψηλά επίπεδα που απορροφώνται από τις καλλιέργειες. Το σελήνιο απαντάται φυσικά στο έδαφος και διοχετεύεται στα αγροτεμάχια από την άρδευση και τα ρέματα.
«Δεδομένης της τρέχουσας επιδημίας διαβήτη, της υψηλής πρόσληψης σεληνίου στις ΗΠΑ και της δημοτικότητας των συμπληρωμάτων πολυβιταμινών / μετάλλων που περιέχουν σελήνιο στις ΗΠΑ, αυτά τα ευρήματα απαιτούν μια λεπτομερή αξιολόγηση του κινδύνου και των οφελών που σχετίζονται με την υψηλή κατάσταση σεληνίου στις στις ΗΠΑ», έγραψαν οι ερευνητές στο Environmental Health Perspectives. «Επιπλέον τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι τα συμπληρώματα σεληνίου δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ έως ότου γίνει καλύτερη κατανόηση των πιθανών κινδύνων και οφελών τους». Σχεδόν το ένα τέταρτο των Αμερικανών άνω των 40 ετών λαμβάνουν συμπληρώματα σεληνίου ή πολυβιταμινούχα συμπληρώματα που περιλαμβάνουν σελήνιο.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, τα συμπληρώματα σεληνίου είναι σε γενικές γραμμές περιττά επειδή η «κανονική κατανάλωση τροφής και νερού» παρέχει επαρκείς ποσότητες. Ωστόσο, από το 2003, ο FDA επέτρεψε στους κατασκευαστές να αναφέρουν στις ετικέτες ότι το σελήνιο «μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου» με βάση «περιορισμένα και όχι οριστικά» στοιχεία.
«Δεν θα έπαιρνα ποτέ, ποτέ, ποτέ συμπληρώματα με σελήνιο», είπε η Judith Stern, καθηγήτρια διατροφής και εσωτερικής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Davis. «Το σελήνιο είναι τοξικό σε ποσότητες πάνω από τις φυσιολογικές και ως Αμερικανοί, τείνουμε να το παρακάνουμε». Στη μελέτη, ο υψηλότερος κίνδυνος της νόσου βρέθηκε για εκείνους με επίπεδα μεταξύ 130 και 150 ppb. Το σελήνιο βοηθά το σώμα να παράγει αντιοξειδωτικά και επίσης ρυθμίζει τις ορμόνες του θυρεοειδούς. Αλλά όλοι στη μελέτη, εκτός από ένα άτομο, είχαν επίπεδα σεληνίου που ξεπερνούσαν τα 90 ppb, τη μέγιστη ποσότητα που απαιτείται για τη διατήρηση αυτών των υγιών λειτουργιών.
Οι ερευνητές είπαν ότι η σχέση μεταξύ σεληνίου και αυξημένου κινδύνου διαβήτη μπορεί να μην ισχύει για άλλους πληθυσμούς με χαμηλότερα επίπεδα, όπως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι. Οι άνθρωποι που πρέπει να λαμβάνουν σελήνιο είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι ζουν σε περιοχές με χαμηλή περιεκτικότητα σε σελήνιο, οι οποίες είναι σπάνιες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Κίνα, ωστόσο, οι ανεπάρκειες σεληνίου είναι συχνές.
